هزار و یک خم بازار مسکن و صف وعـدههای بیعمل
حسن رضایی
یکی از تراژیکترین نتایج مدیریت دولت روحانی بر ارکان مختلف کشور را حتماً باید در حوزه مسکن دنبال کنیم. حوزهای که شاید بتوان آن را در صدر آن فهرست کذایی هم قرارداد! تسلط دوگانه «رکود و تورم» بر بازار مسکن طی هشت سال مدیریت دولت روحانی، چنان وضعیتی را در این حوزه خلق کرده است که به زبان و قلم نمیتوان آورد. 28 فروردین 98 خبرگزاری دولتی ایران در همین زمینه طی گزارشی با اشاره به گسترش اجاره پشتبام و کانکس خوابی در سایه قیمتهای نجومی بازار مسکن، به نقل از یک فعال این بازار، مینویسد: «قیمت کانکس تعیین شدنی نیست؛ چرا که به عوامل مختلفی بستگی دارد. کانکسهای مسکونی گرانتر از سایر انواع آن هستند. قیمت آنها از متری ٢٠٠هزار تومان شروع شده و تا متری 950 هزار تومان هم میرسد. با اعمال این نرخ، بسته به متراژ این واحدها، قیمت فروش آنها گاهی تا 5٠ میلیون تومان هم پیش میرود.»
واضحترین نتیجه مدیریت دولت روحانی بر بازار مسکن حتماً همین واقعیت تلخ است که تمرکز دولت از دادن وام به خریداران مسکن، به دادن وام ودیعه مسکن به مستأجران تغییر کرده است! خلق چنین فجایعی در حوزه مسکن چگونه ممکن شد و اولویت دولت جدید در حوزه مسکن باید چه باشد؟ در گزارش پیش رو سعی میکنیم به این سؤالات پاسخی دقیق، مستند بدهیم.
وعدههایی که دروغ از آب درآمد
برای پاسخ به این سؤال، ابتدا باید به سال 92 و تبلیغات انتخابات ریاستجمهوری آن دوره برگردیم. پیروز انتخابات مذکور، دهم خردادماه سال 92 با حضور در تلویزیون، از کلیت بزرگترین طرح مسکنسازی آن مقطع زمانی، دفاع قاطعی کرد. روحانی میگفت: «اصل تأمین مسکن ارزان برای جامعه مخصوصاً نسل جوان از برنامههای دولت تدبیر و امید است. قیمت مسکن در سالهای اخیر برای مسکن کلنگی رشد ۸۲ درصدی و برای آپارتمان رشد ۵۲ درصدی داشته است. طرح مسکن مهر هم با مشکلاتی روبهروست؛ هرچند اصل آن کار پسندیدهای بود... مسکن مهر اشکالات فراوانی دارد، اما چارهای نیست جز اینکه در دولت بعد اشکالات مرتفع و نواقص رفع شود.» حسن روحانی اما بعدتر به نتایج جدیدی در این زمینه دستیافت و مدعی شد: «ریشه مسکن مهر غلط بود!» این تناقض در گفتار رئیسجمهور اما تاوان کمی نداشت و بازتاب روشنی در سیاستهای وزارت راه و شهرسازی هم پیدا کرد. به صورتی که عباس آخوندی وزیر منتخب روحانی در حوزه مسکن نیز همان راه دوگانه روحانی را در مواجهه با مسکن مردم پیش گرفت.
آخوندی که در جلسه رأی اعتماد در مجلس شورای اسلامی به تاریخ 23 مرداد 1392 گفته بود: «هیچوقت مخالف مسکن مهر نبوده و نیستم من جزو اولین کسانی بودم که این موضوع را وارد نظام برنامهریزی ایران کردم که بعد از آن، این مسئله ردیف پیدا کرد.» بعداً مدعی شد که طرح مسکن مهر، «مزخرف»، «فاجعهآفرین»، «شهر برانداز» و «پوپولیسمی» بوده است. بعدتر هم کشف کرد که مسکن مهر، ساخت «قفسهای انسانی» بوده است و طرحی است که اقتصاد ایران را از ریل خارج کرده است! آخوندی البته در این مسیر پر تزویر به اینها بسنده نکرد و نهایتاً مدعی شد: «مسکن مهر بزرگترین مداخله و شکست دولت در حوزه مسکن در تاریخ ایران بود!» برایناساس، دولتی که در سال 92 بر سرکار آمد، چنانکه حسن روحانی در تبلیغات انتخاباتیاش مدعی بود، نه برای تصحیح و تکمیل مسکن مهر که برای عقدهگشایی و دشمنی با کارهای قبلی انجام شده در بخش مسکن، پاچههایش را بالا زده بود.
دشمنی با مسکن مهر و دیگر هیچ!
تقدیر بد ایرانیها اما این بود که مسئله در همین دشمنی کردن صرف، باقی ماند و هیچ طرح جایگزینی برای تأمین مسکن از سوی اینان کلید نخورد. دولت و آخوندی البته در این مسیر هم صداقت پیشه نکردند و همواره چنین وانمود کردند که طرحهای علمی و مفصلی برای جایگزینی مسکن مهر در دستور کار آنهاست! بیست و هفتم آبانماه ۱۳۹۲، حسین عبده تبریزی مشاور وزیر راه و شهرسازی از اجرای طرح جامع مسکن اجتماعی و حمایتی خبر داده، به رسانهها گفت: «بهزودی جزئیات این طرح از سوی وزارت راه و شهرسازی اعلام میشود. مسکن اجتماعی همان مسکنی است که از طریق پسانداز تأمین میشود، چرا که برای خرید حتی کالایی کوچک هم باید از قبل پسانداز داشته باشیم.» مسکن اجتماعی اما نه در دوره پرخسارت آخوندی کلید خورد و نه پس از ترک صندلی وزارت راه و شهرسازی از سوی او، وجود خارجی پیدا کرد و در مجموع، طرحی توهمی برای سرکار گذاشتن افکارعمومی و توجیه دشمنی با مسکن مهر بهحساب آمد.
روزنامه اصلاحطلب آفتاب یزد دوم اردیبهشتماه سال جاری در گزارشی با عنوان «سرنوشت شوم طرح مسکن اجتماعی» مینویسد: «وقتی «عباس آخوندی» که وزارتخانه تحت هدایت وی پیشنهاددهنده این طرح بود و
5 سال بازار مسکن و اذهان عمومی را با این طرح به بازی گرفت و حتی یک «مسکن اجتماعی» هم ساخته نشد، پاسخ افزایش قیمت مسکن در 2 سال اخیر را که بخشی از آن مربوط به عدم عرضه کافی مسکن است نمیدهد، رئیسدولت جز اعلام شرمندگی در تابستان 98 چه توضیحی مسئولانه به مردمی خواهد داشت که دربهدر باید از این «مشاور املاک» به «مشاور املاک» دیگری مراجعه کنند و در مقابل خانواده شرمنده شوند؟! آیا رئیسجمهوری نسبت به وعده انتخاباتی تعمداً کنار گذاشته شده وزیرش پاسخگو خواهد بود یا کلید دفترش در پاستور را بدون هیچ توضیحی درخصوص مهمترین وعده مورد انتظار مردم تحویل رئیسدولت بعدی خواهد داد؟»
ما اکنون پاسخ این سؤال را اما بهخوبی میدانیم و دیگر از آقای روحانی و دولتش، توقع ساختن مسکن برای مردم نداریم، تنها توقع این است که دولت، برق خانههای مردم را در این مدت باقیمانده تأمین کند یا حداقل اگر قصد قطع کردن برق خانه مردم را دارد، پیشتر خبر بدهد! مسکن اجتماعی اما چه بود که حامیان آن از جمله عباس آخوندی، به مسکن مهر، مزخرف میگفتند؟ سایت وزارت راه و شهرسازی در دوره پرنکبت مدیریت آخوندی، در معرفی مسکن اجتماعی نوشته بود: «مسکن اجتماعی به نوع خاصی از شیوه تأمین مسکن اطلاق میشود که ریشه تاریخی در قرن 19 دارد و تعدادی از کشورهای صنعتی طی دهههای گذشته بهویژه در سالهای بعد از جنگ جهانی دوم از این روش برای تأمین مسکن افراد کمدرآمد و میان درآمد استفاده کردهاند. از دیدگاه سیاستگذاران، مسکن اجتماعی به واحدهایی اطلاق میشود که سطح زیر بنای مفید آنها تا
۵۰ مترمربع بوده و بهصورت انبوه ساخته میشوند، این واحدها بهصورت اجاره یا اجارهبهشرط تملیک در اختیار بهرهبرداران قرار میگیرد. در «مسکن اجتماعی»، کمک به ساخت مسکن استیجاری، پرداخت کمکهزینه اجاره و وام قرضالحسنه ودیعه مسکن موردتوجه قرار گرفته و شامل اشخاص حقیقی و حقوقی خواهد شد که دارای زمین بوده و تمایل به احداث واحدهای مسکونی استیجاری با نرخ اجاره ترجیحی و در قالب توافق با بنیاد مسکن انقلاب اسلامی داشته و بهازای هر واحد استیجاری تا 2 برابر سقف تسهیلات اعلامی اعطا میشود.»
آغاز مبارزه با مسکن اجتماعی!
محمد اسلامی جانشین آخوندی در وزارت راه و شهرسازی اما بهمحض تکیه زدن بر صندلی وزارت، بساط این طرح موهوم را هم جمع کرد و با بیان اینکه طرح مذکور تناسبی با جامعه و فرهنگ ایرانی ندارد، بهشدت با آن مخالفت کرد. اسلامی در حاشیه پنجمین جلسه شورایعالی شهرسازی و معماری ایران در همین زمینه اظهار داشت: «مسکن اجتماعی در هر کجای جهان که رواج پیدا کرده است، بهعنوان مسکنهای نشاندار شناخته شده است. عموماً این مناطق به مناطقی تبدیل شده که بهواسطه فقر شاهد انواع و اقسام مشکلات و معضلات در آن هستیم. مسکن اجتماعی در آمریکا و اروپا نیز بهعنوان تجربههای ناموفق شناخته شدهاند.» تلاشهای! دولت روحانی در زمینه مسکن نساختن برای مردم و فشردهتر کردن فنر تقاضا در این حوزه اما به همین محدود نماند. چنانکه عباس آخوندی در مراسم تودیع خود گزارش مفصلتری در همین زمینه ارائه داده، میگوید: «حضرات هر روز تبلیغ میکنند که این دولت حتی یک مسکن هم نساخته است، این افتخار دولت است که حتی یک واحد مسکونی را نساخت. از ابتدا قرار نبود دولت خانهای بسازد! میتوانستم هر هفته یک پروژه را افتتاح کنم و یکی از محبوبترین وزرا شوم؛ اما ضمن وقتگذاشتن زیاد و پیگیری کردن کار، بخش زیادی از کار مسکن مهر را انجام دادم. یک مورد- مسکن مهر- را هم افتتاح نکردم، حتی یک مورد را افتتاح نکردم!»
آخوندی در عین اینکه معتقد بود ساختن مسکن وظیفه دولت نیست و با وقاحت، به نساختن حتی یک واحد مسکن افتخار هم میکرد، همزمان مدعی بود که برای تکمیل مسکن مهر پیگیری زیادی انجام داده است! این در حالی است که حجم وعدههای دولت روحانی درباره تکمیل مسکن مهر طی سالهای گذشته، آن را به یکی از سوژههای طنز فضای مجازی بدل کرده بود! 28 اردیبهشتماه 1400 خبرگزاری دولتی و اصلاحطلب ایسنا طی گزارشی با عنوان «تکمیل مسکن مهر تا پایان دولت در هالهای از ابهام»، در همین زمینه مینویسد: «جدیدترین آماری که از مسکن مهر ارائه شده حاکی از آن است که ۶۱ هزار واحد از پروژه ۲ میلیون و
۲۰۰ هزار واحدی مسکن مهر که از سال ۱۳۸۶ کلنگ آن زده شد هنوز تحویل متقاضیان نشده است.»
همه اینها در حالی است که حسن روحانی در مناظرات انتخاباتی سال 96 گفته بود مسکن مهر تا پایان همین دولت یازدهم تکمیل خواهد شد! مجموعه این دروغها طی هشت سال گذشته، وضعیت فعلی مردم را در حوزه مسکن رقم زده است. دانستن این مهم اما بسیار لازم است که حسن روحانی تا روز آخر حامی سرسخت فعالیتهای مخرب عباس آخوندی بود و او را وزیر برند کابینهاش معرفی کرده بود. رسانههای اصلاحطلب نیز گامبهگام در فاجعهآفرینیهای روحانی در حوزه مسکن همراه او بودند و با منتقدان رویکرد مخرب دولت و عباس آخوندی در حوزه مسکن به انواع روشها مقابله کردند.