افسانه‌ای مدرن برای تربیت نسلی بی‌ریشه
مسیح عرفان
انیمیشن «چگونه اژدهای خود را تربیت کنیم۲» محصولی از کمپانی دریم ورکس است. دریم ورکس متعلق به کمپانی اختاپوسی یونیورسال است.
این انیمیشن با بودجه ۱۴۵ میلیون دلاری توانست ۶۲۲ میلیون دلار بفروشد که رقم بسیار بالایی است. نمره این انیمیشن در آی‌ام‌دی‌بی نیز ۷.۸ است که نمره خوبی است. چگونه اژدهای خود را تربیت کنیم ۲ جوایز متعددی را هم برنده شده است.
در ادامه به عناصر جذابیت در این انیمیشن و سپس نقد بررسی آن خواهیم پرداخت.
عناصر جذابیت در انیمیشن
چگونه اژدهای خود را تربیت کنیم ۲
در کنار عناصر فرمی مثل طراحی زیبا، رنگ‌بندی جذاب، صداگذاری مناسب، موسیقی فوق‌العاده و حماسی و شخصیت‌پردازی قوی در فیلمنامه، محتوای عمیق این انیمیشن که در رابطه با نحوه قدرتمند شدن، خانواده، ریاست بر قبیله و مقاومت در برابر دشمن است، جذابیت چگونه اژدهای خود را تربیت کنیم ۲ را چند برابر کرده است. بنابراین فرم مناسب و محتوای جذاب، دو علت اساسی فروش خوب این اثر در جهان است.
آرامش در زندگی با اژدها
یکی از عناصر مهم در اساطیر ایران باستان، مبارزه دائمی پهلوانان با اژدها است. اساسا اژدها در اساطیر ایران باستان نماد نیروی شرور است.
(مروری بر نماد اژدها در تاریخ ایران باستان، شیوا محمودی، مهسا محمدیان، ص۱۹ و ۲۰)
در مقاله‌ی قبلی هم اشاره کردیم که در اساطیر مسیحی نیز اژدها نماد شیطان است. اما در تمام قسمت‌های انیمیشن چگونه اژدهای خود را تربیت کنیم، دغدغه فیلمساز عادی‌سازی ارتباط انسان‌ها با اژدها است. اولین سکانس قسمت دوم این انیمیشن نیز با همین محتوا شروع می‌شود. اهالی بِرک (روستای هیکاپ) در شور و شوق مسابقات ورزشی هستند و بدون وجود اژدها اصلا این ورزش ممکن نبود! بنابراین از ابتدای اثر به فواید ارتباط انسان‌ها با اژدهایان که مضمونی شرگرایانه است اشاره می‌شود و در تمام اثر نیز این مضمون جریان پیدا کرده است.
مادر هیکاپ ارتباط دوستان با اژدهایان را موهبتی خاص می‌داند! باز هم دیالوگ در ترویج ارتباط با اژدها.
هیکاپ و پدرش
در سکانس بعد می‌بینیم که استرید و هیکاپ با همدیگر گفت‌و‌گویی صمیمانه دارند و مثل قسمت قبلی، رابطه عاشقانه این دو نوجوان پیش از ازدواج به شکلی جذاب نمایش داده می‌شود. در همین گفت‌و‌گوها هیکاپ به خلأ هویتی که برایش پیش آمده اشاره می‌کند و می‌گوید نمی‌خواهد مسیر پدرش را ادامه دهد و رئیس بعدی قبیله شود. علاوه‌بر مضمون مخالفت پسر با پدر که در قسمت قبلی هم بود، در این‌جا هیکاپ اشاره می‌کند که اگر مادرش را می‌شناخت می‌توانست تصمیم بهتری بگیرد. بنابراین حضور مادر هیکاپ در اثر ضرورت پیدا می‌کند.
اینکه انیمیشن چگونه اژدهای خود را تربیت کنیم ۲ از مضمون خانواده استفاده می‌کند، هم به اثر جذابیت می‌بخشد و هم نگاهی نادرست به جایگاه پدر را تثبیت می‌کند. در چندین سکانس می‌بینیم که پدر هیکاپ او را از کارهای مختلفی منع می‌کند؛ اما هیکاپ گوشش بدهکار نیست. به عنوان مثال پدرش او را از سفر به سمت دشمن منع می‌کند و می‌گوید باید به برک بازگردند، ولی هیکاپ گوش نمی‌کند. اما آیا انیمیشن ضد این تصمیم هیکاپ محتوا می‌سازد یا ضد پدرش؟
وقتی هیکاپ علی رغم اینکه پدرش نمی‌خواست به سمت دشمن برود، در مسیر پرواز به سمت دشمن قرار می‌گیرد، ناگهان با مادرش روبه‌رو می‌شود و شناخت مادرش علاوه‌بر کامل کردن خانواده، باعث می‌شود قدرت عظیم اژدهایان مختلف نیز به برک بازگردد. بنابراین مخالفت با پدر مثل قسمت قبلی، باز هم نتیجه مثبتی دارد. حتی پدرش نیز به همین مسئله اذعان می‌کند که مخالفت هیکاپ با پدرش باعث پیدا شدن مادرش شد! بنابراین انیمیشن خانواده را محور قرار داده، اما با ایجاد محتوایی ضد خانواده، تصمیمات فرزندان را بر تصمیمات پدر و مادر ارجح می‌داند و به مخاطب کودک القا می‌کند که برای پیروز شدن باید با خانواده مخالفت کرد.
هدف اصلی تخریب خانواده در آثار غربی، جایگزین شدن این نهاد تربیتی با رسانه‌های جدید است. قطعا یک کودک یا یک نوجوان معمولی نمی‌تواند برای زندگی‌اش مستقلا تصمیم بگیرد. به همین دلیل رسانه‌های بزرگ جهانی (از همین انیمیشن‌ها تا ویدئو کلیپ‌های موسیقی و شبکه‌های اجتماعی و...) تلاش می‌کنند تفکرات نسل جدید را راهبری کنند و جایگزین خانواده شوند. به این شکل می‌توانند سنت‌های الهی در جوامع غربی و شرقی را با تفکرات کابالیستی به راحتی جایگزین کنند.
مادر هیکاپ
در انیمیشن چگونه اژدهای خود را تربیت کنیم ۲، مادر هیکاپ هم همین اخلاق را داشته و ضدیت با خانواده علاوه‌بر اینکه در رابطه پدر-فرزندی وجود دارد، به دلیل مبانی فردگرایانه و کابالیستی اثر که هر کس هر کاری دوست دارد می‌کند و ملاک کار درست و غلط، دل‌بخواه افراد است، او هم همسر و فرزندش را رها کرده و بیست سال با اژدهایان زندگی می‌کرده است! سکانس‌های مربوط به سیر هیکاپ و مادرش در محل زندگی اژدهایان، هم جذابیت ارتباط با موجودات شرور را تقویت کرده و هم مخاطب را با مادر هیکاپ که زندگی را به خاطر ارتباط با این موجودات رها کرده، بیش از پیش همراه می‌کند.
وقتی پدر هیکاپ از راه می‌رسد بدون هیچ وقفه‌ای مادرش را می‌بخشد و بیست سال دوری او از خانواده‌اش را نادیده می‌گیرد! باز هم همان محتوای اومانیستی و فردگرایانه که چون او دوست داشته از خانواده‌اش دور باشد، پس مشکلی نیست. در این سکانس‌ها اخلاق اومانیستی و لذت‌طلبی مادی ترویج می‌شود.
نمایی جذاب از مادر هیکاپ که بارها تکرار می‌شود. هر چقدر شخصیت مادر هیکاپ تبلیغ شود، مخاطب هم ارتباط با اژدها برایش جذاب‌تر شده و هم ترجیح اژدها بر خانواده. زیرا دو کنش و رفتار اصلی مادر هیکاپ در انیمیشن همین دو مورد است.
اِرِت و تحریف معنای عشق
رافنات (دختری که برادر دوقلو دارد) در برک چندین خواستار دارد و دو تا از پسر‌های داستان به دنبال جلب توجه او هستند. اما وقتی رافنات، ارت (پسری که ابتدا با هیکاپ در جدال است اما بعدا به او می‌پیوندد) را می‌بیند، عاشق او می‌شود. عشق رافنات کاملا زمینی و به شکل هولناکی جنسی است.
اولین باری که رافنات او را می‌بیند، دوربین با‌نمایی نزدیک از بازو‌های کلفت ارت و بعد کات به رافنات که شیفته او شده، کاملا القا می‌کند که رافنات به دلیل هیکل جذاب ارت عاشق او شده است. مشابه این سکانس چند بار در اثر تکرار می‌شود و متاسفانه باز هم سبک زندگی اباحه‌گرانه هالیوودی در اثر تبلیغ می‌شود. عشق، به امری صرفا جسمانی تنزل یافته و زیبایی در ظاهر خلاصه می‌شود. هوسی که به خاطر جذابیت‌های جسمانی باشد، بزودی از دل خارج می‌شود و فرد هوس‌ران، به دنبال مرد یا زنی جدید خواهد رفت. عشق زمانی پایدار خواهد بود که در مسائل ظاهری خلاصه نشود و خصلت‌های روحی و اخلاقی طرف مقابل ملاک جذابیت او شمرده شود. وقتی آن دو پسر دیگر رافنات را نجات می‌دهند، این بار او عاشق این دو می‌شود! اثر هم با به تصویر کشیدن این سکانس‌ها بدون نقد، ولنگاری این دختر را تایید می‌کند.
استرید برای رسیدن به هدف
شکنجه می‌کند!
ارت ابتدا نمی‌خواهد با استرید و دوستانش همراه شود. به همین دلیل استرید او را رها می‌کند تا به سمت زمین بیفتد و با این ابزار او را متقاعد می‌کند که با گروه همراهی کند! ترساندن طرف مقابل آن هم به این شکل که نوعی تهدید به قتل است، باعث گره‌گشایی از داستان شده و مخاطب یاد می‌گیرد که می‌توان برای رسیدن به هدف از هر ابزاری استفاده کرد. این تفکر نادرست منجر به نابودی اخلاق می‌شود و صرفا منافع شخصی افراد محور تصمیمات قرار خواهد گرفت.
نماهای این چنینی از قدرت اژدها بارها در اثر نشان داده شده و با موسیقی حماسی همراه می‌شود. این سازه عظیم نتیجه حمله اژدهای آلفا است و موسیقی حماسی همراه با این نما، قدرت عظیم اژدهایان را در دل مخاطب
می‌کارد.
جدال اژدهایان با انسان‌ها
دراگو بلادویست که دشمن اصلی هیکاپ و قبیله‌اش است، به سمت محل زندگی مادر هیکاپ لشکرکشی می‌کند. وقتی هیکاپ و خانواده بیرون می‌آیند، می‌بینیم که انبوهی از انسان‌ها در مقابل غار ایستاده‌اند تا قهرمانان فیلم را نابود کنند. اما در جبهه خیر، به جای انسان‌ها، انبوهی از اژدهایان حضور دارند. در این نمای خاص ما شاهد جنگ انسان‌ها با اژدهایان هستیم و دشمنی دراگو با اژدها باعث می‌شود ما از او بدمان بیاید.
همچنین الگوی فکری دراگو نیز دقیقا خلاف تفکر هیکاپ است. هیکاپ به دنبال تعامل و دوستی با اژدها بوده و با همین روش هم در آخر انیمیشن برنده می‌شود. اما دراگو با زور و سلاح می‌خواهد این موجودات را به سمت خودش بکشاند. در چندین سکانس تبلیغ می‌شود که باید با اژدها دوست بود و از قدرتش استفاده کرد. از طرفی اینکه قدرت اژدهایان باعث پیروزی می‌شود در هر دو جبهه مسلم و قطعی است. بنابراین مخاطب یاد می‌گیرد که ارتباط با اژدها قطعا باعث پیروزی می‌شود. اما اینکه این پیروزی از راه زور و اجبار باشد با رفاقت، هیکاپ رفاقت را انتخاب می‌کند و پیروز می‌شود. پس باز هم مضمون ارتباط با اژدها و موجودات شرور که از مبانی مهم کابالیستی است تبلیغ می‌شود.
با اژدهای اصلی رفاقت کن!
دراگو بلادویست با استفاده از اژدهای آلفا، تمام اژدهایان کوچک‌تر را تحت تسلط خودش می‌گیرد. با این روش او هیکاپ را شکست داده و پدر او را می‌کشد. بنابراین در اثر محتوا جدیدی شکل می‌گیرد که دوستی و رفاقت با اژدهایان کافی نیست، بلکه بایستی با اژدهای اصلی رفیق شد! این مضمون تا پایان اثر وجود دارد و توثلس (اژدهای مخصوص هیکاپ) با نور آبی که از درونش به بیرون پخش می‌شود، تبدیل به اژدهای آلفا شده و بر تمام اژدهایان دیگر حاکم می‌شود.
در این سکانس‌ها علاوه‌بر ارتباط انسان با این موجودات، گوشزد می‌شود که بایستی با رؤسای موجودات شرور ارتباطی دوستانه گرفت تا از طریق آن بر دیگر موجودات نیز تسلط یافت. تفکری رایج در فرقه‌های کابالیستی که در انیمیشن چگونه اژدهای خود را تربیت کنیم ۲ به وضوح منتقل شده است.
دفن پدر هیکاپ با مراسمات مشرکانه
در مقاله قبلی هم گفتیم که مردمان برک وایکینگ هستند و به دین نورس اعتقاد دارند. بارها شخصیت‌های مختلف انیمیشن در مواقع بحرانی، به جای یا خدا (My God) یا خدایان (Oh My Gods) می‌گویند که بیانگر تفکرات مشرکانه این مردم است. در قسمت قبل بر روی مناسک مشرکانه نورس تأکید خاصی نشد.
در قسمت دوم می‌بینیم که پس از مرگ پدر هیکاپ، جسد او به دریا سپرده شده و به رسم مشرکان، آتش زده می‌شود! این مراسم کاملا ضد مسیحی و ضد اسلامی است و در مسیر ترویج تفکرات مشرکانه، یهودزده و کابالیستی در فیلم قرار گرفته است. مراسم وداع با مردگان یکی از مهم‌ترین مراسمات دینی و آیینی است و بازنمایی مشرکانه از آن، کاملا در ذهن و دل مخاطب می‌نشیند. خصوصا که پدر هیکاپ با فداکاری مرده است و همین مسئله کشته شدن او و مراسم وداع با جسدش را پر رنگ‌تر می‌کند. سوزاندن جسد مردگان باعث آزردگی روح آن فرد می‌شود و یکی از دلایل نهی از سوزاندن جسد در ادیان الهی نیز همین مسئله است.
ریاست بر قبیله
در پایان انیمیشن می‌بینیم که هیکاپ با کمک مادرش رئیس قبیله می‌شود. برک بدون قدرت اژدهایان هیچ کاری نمی‌تواند بکند و ریاست هیکاپ بر قبیله هم با قدرت اژدهایش توثلس ممکن می‌شود. هیکاپ بدون اژدها نمی‌توانست دراگو را شکست دهد و برای چندمین بار در اثر می‌بینیم که پیروزی هیکاپ بر دشمنان به برکت وجود اژدها و رفاقت با آن‌ها اتفاق می‌افتد.
انیمیشن چگونه اژدهای خود را تربیت کنیم ۲
و ترویج سبک زندگی کابالیستی
انیمیشن چگونه اژدهای خود را تربیت کنیم ۲ تمام تمرکزش بر ترویج مبانی فکری کابالیستی است. سبک زندگی هالیوودی، فردگرایی، خودمحوری و ترویج ارتباط دوستانه با موجودات شرور از مبانی مهم کابالیسم اساطیری در حیطه اخلاق و سبک زندگی بوده و هست. این انیمیشن به دلیل محوریت مخاطب کودک، وارد مباحث فلسفی پیچیده نمی‌شود، اما نگاه تربیتی خودش را به خوبی به مخاطب منتقل می‌کند.
در تفکر الهی، معیار خیر یا شر بودن رفتارهای انسان، نتیجه آن در این جهان و جهان‌های بعدی است. خودمحوری در ادیان الهی به شدت نهی شده و ریشه اختلافات کوچک و بزرگ بین انسان‌ها، تبعیت از نفس و ندیدنِ دیگران است. هیکاپ به عنوان قهرمان انیمیشن بارها از پدرش نافرمانی می‌کند و آنچه را که دوست دارد انجام می‌دهد؛ هیچ استدلالی هم ندارد.
نمادی که بر سر هیکاپ به عنوان رئیس قبیله کشیده می‌شود، از علامت‌ها و طلسمات دین نورس است که با هدف محافظت از هیکاپ بر روی سرش کشیده می‌شود، چیزی شبیه به تتو‌های امروزی. می‌بینیم که باز هم عناصر فرهنگی مشرکان نورس در اثر تبلیغ و تأکید می‌شود.
همچنین در ادیان الهی ارتباط با موجودات ماورائی و سفر در جهان‌های موازی بارها تبلیغ شده است؛ اما نه با موجودات شرور. بلکه انسان برای لذت بردن از معنویت، بایستی با موجودات نورانی، انسان‌های متعالی و فرشتگان مرتبط شود و ارتباط با اژدها که از قدیم الایام نماد شیاطین بوده، به خود انسان ضرر می‌زند. برخلاف محتوای این انیمیشن، تجربه اثبات کرده است که ارتباط با موجودات شرور مشکلات بسیار زیادی از جمله مشکلات روانی، تندخویی، مبتلا شدن به فساد جنسی، خشونت علیه دیگران و پستیِ روحانی انسان را در پی خواهد داشت.
بنابراین چگونه اژدهای خود را تربیت کنیم ۲
به دلیل ضعف فکری و استناد به تفکرات کابالیستی، محتوای نادرستی را به مخاطب منتقل می‌کند.