بابک نگاهداری(مشاور و رئیس‌حوزه ریاست مجلس شورای اسلامی)
محور دوم: اصول 4 گانه مجلس یازدهم
الف. اقدامات مجلس یازدهم
در حوزه مردمی‌سازی
مردمی‌سازی به معنای مشارکت و حضور واقعی مردم در عرصه اداره مسائل کشور از جمله موضوعات اقتصادی و استفاده از ظرفیت مردمی در مدیریت و نظارت مجلس و حتی قانونگذاری است. برای تحقق برنامه مردمی‌سازی در 6 ماه گذشته اقدامات اساسی انجام شده که اهم آنها به شرح زیر است:
1. جلسات هم‌اندیشی هفتگی رئیس‌مجلس
برگزاری جلسات هم‌اندیشی منظم و مستمر رئیس‌مجلس و روسای کمیسیون‌ها و فراکسیون‌ها، اصناف، گروه‌ها و فعالان حوزه‌های مختلف به صورت هفتگی برگزار می‌شود. در هر نشست حدود 50 تا 60 نفر از فعالان آن عرصه حضور پیدا می‌کنند. در نشست‌های هفتگی مهم‌ترین موضوعات آن حوزه، مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد و رئیس‌و نمایندگان در گفت وگوی دوطرفه با مسائل هر حوزه بیشتر آشنا می‌شوند و از این گروه‌ها دعوت می‌شود که در فعالیت‌های قانونگذاری و نظارتی مجلس مشارکت بیشتری داشته باشند. از مهم‌ترین این نشست‌ها تاکنون می‌توان به نشست با اندیشکده‌ها، نشست با مدافعان سلامت در عرصه کرونا، نشست با فعالان بازار سرمایه، فرهنگیان، شرکت‌های دانش‌بنیان، فعالان اجتماعی و بانوان‌اشاره کرد.
2. راه‌اندازی سامانه یکپارچه ارتباطات مردمی
شامل بخش‌های مختلف از جمله عضویت در شبکه نخبگانی که دانشگاهیان و حوزویان می‌توانند در این شبکه عضو شوند و در مورد طرح‌ها و لوایح مجلس نظر دهند، همچنین شامل بخش‌های مشارکت در بخش‌های قانونگذاری برای عموم مردم است، بخشی که مردم می‌توانند در آن نظرها و ایده‌های خود را درباره طرح‌ها و لوایح ارائه دهند. از دیگر بخش‌های این سامانه، نظارت مردمی است که برای اولین بار در مجلس یازدهم ایجاد شده است. با راه‌اندازی این سامانه، شکل جدیدی از نظارت به نام «نظارت مردمی» در عرصه مجلس به وجود آمد. در این سامانه، مردم هر کجا متوجه عدم اجرای قوانین یا تخلف در اجرا شوند، می‌توانند از این بخش به مجلس گزارش دهند و در آن، بخش دیگری مرتبط با بیانیه‌ها و کمپین‌های مردمی وجود دارد.
3. راه‌اندازی مرکز قانون‌یار
راه‌اندازی مرکز قانون‌یار با مشارکت معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و دانشگاه صنعتی شریف بوده است. این مرکز دارای 3 حوزه اندیشکده قانون‌یار، مرکز مطالعات پارلمان و آزمایشگاه قانون‌یار است.
4. راه‌اندازی پارلمان دانشجویی
مجلس در همکاری با دانشگاه امام صادق(ع) و باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی، مسابقات دانشجویی در حوزه طرح‌ها و لوایح در دستور کار مجلس با حضور و داوری نمایندگان برگزار خواهد کرد تا از مشارکت دانشجویان در این مباحث استفاده شود.
5. مکاتبه برای دریافت پیشنهادهای تقنینی و نظارتی
مجلس مکاتباتی با وزارتخانه‌ها، نهادهای انقلابی و تشکل‌‌های مردمی، اصناف، اتاق‌های بازرگانی، دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه انجام داد و از همه آنها درخواست کرد تا پیشنهادهای تقنینی و نظارتی خود را برای حل مسائل مردم ارائه دهند که در برنامه خود بگنجاند. در این مدت، حدود 80 مکاتبه انجام گرفت و پیشنهادهای زیادی دریافت شد. این پیشنهادها به مرکز پژوهش‌ها و کمیسیون‌های مجلس ارجاع داده شده است.
6. راه‌اندازی جشنواره شهید مدرس
از دیگر برنامه‌ها برای مردمی‌سازی، راه‌اندازی جشنواره شهید مدرس است که در آن، ارزیابی عملکرد کمیسیون‌ها، نمایندگان، مدیران، کارکنان و کارشناسان مجلس به صورت سالانه و همزمان با سالروز مجلس در 10 آذرماه از طریق سازوکار این جشنواره دنبال می‌شود. در بخش مردمی این جشنواره، ایده‌ها و پیشنهادهای مردم از اقصی نقاط کشور طبق فراخوان داده شده، دریافت و داوری شد و پیشنهادهای منتخب ازسوی رئیس‌مجلس مورد تقدیر قرار گرفت.
ب. اقدامات مجلس یازدهم
در حوزه هوشمندسازی مجلس
هوشمند‌سازی به معنای بهره‌گیری از علم روز و استفاده از تکنولوژی و یکپارچه‌سازی اطلاعات برای تسهیل اداره جامعه است. مجلس یازدهم برای اطلاع مردم از اقدامات نمایندگان خود بسترهایی را ایجاد کرد که یکی از آنها راه‌اندازی سامانه‌هایی با رویکرد تقویت هوشمندسازی است. این سامانه‌ها شامل:
1) سامانه یکپارچه ارتباطات مردمی
2) سامانه شفافیت عملکرد مجلس و نمایندگان (به وسیله آن، مردم به صورت آنلاین (برخط) می‌توانند شاهد فعالیت نمایندگان در مجلس باشند).
3) سامانه نظارت میدانی مجلس شورای اسلامی (ویژه سفرهای استانی و نظارت‌های میدانی رئیس‌ و رهگیری و پیگیری مصوبات این سفرها است)
4) سامانه مکاتبات حوزه‌های انتخابیه
5) سامانه مجامع 6) سامانه هیئت‌ها و شوراها (با توجه به انتخاب 263 نماینده ناظر بر شوراها و مجامع، ایجاد شده و بر عملکرد این افراد و شوراها نظارت می‌کند، امکان رصد هوشمند فعالیت نظارتی این نمایندگان نیز از طریق این سامانه فراهم شده است)
7) سامانه نطق میان دستور
8) سامانه سلامت کارکنان و نمایندگان
9) سامانه مکاتبات شهرستان‌ها
10) سامانه رصد مردمی کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی و نرم‌افزار امنیت غذایی
11) پارلمان مجازی ایران و دفاتر مجازی نمایندگان و مجلس ایران کمیسیون آیین‌نامه داخلی
ج. اقدامات مجلس یازدهم
در حوزه شفاف‌سازی
شفاف‌سازی به معنای علنی کردن همه مناسبات تصمیم‌گیری و اداره کشور - به‌ویژه آنجا که برای مردم حق و تکلیف ایجاد می‌کند- است؛ برای این منظور، سامانه شفافیت عملکرد مجلس و نمایندگان راه‌اندازی شد و در آن عملکرد مجلس و نمایندگان به تفکیک در حوزه‌های مختلف تقنینی و نظارتی مشخص شده است.
د. اقدامات مجلس یازدهم
در حوزه کارآمدسازی مجلس
کارآمدسازی به معنای طراحی و اجرای چابک، مفید و اثربخش همه فرآیندها است. در حوزه کارآمدسازی عملکرد تقنینی و نظارتی، 25 اقدام صورت گرفته است. به طور کلی هر مدیریتی 4 فعالیت اصلی در حوزه برنامه‌ریزی، سازماندهی، راهبری و نظارت و ارزیابی دارد. مجلس نیز در حوزه کارآمدسازی در این 4 حوزه اقداماتی را سازماندهی کرده است.
1. برنامه‌ریزی
78 درصد از مجالس دنیا دارای برنامه هستند و 18 درصد آنها در حال تدوین برنامه و 4 درصد مجالس بدون برنامه هستند که مجلس ما جزو 4 درصد مجالس بی‌برنامه بوده، لذا مجلس یازدهم عزمی جدی پیدا کرد که برنامه راهبردی- عملیاتی خود را تدوین کند. بر همین اساس برای برنامه‌ریزی، تدوین برنامه راهبردی- عملیاتی 4 ساله مجلس در دستور کار قرار گرفت. این برنامه در دو حوزه پیگیری شده است:
نخست حوزه کمیسیون‌های مجلس و اولویت‌های موضوعی کلیه کمیسیون‌های مجلس به تصویب رسیده و در یک بازه 4 ساله به تفکیک سالانه، هر سال 3 اولویت برای کمیسیون‌ها مشخص شد. از مشارکت همه دستگاه‌ها، تشکل‌ها و نهادهای انقلابی، دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه برای این بخش استفاده شده است.
حوزه دوم برنامه‌ریزی مرتبط با اقداماتی است که در سازمان مجلس انجام گرفته است. برنامه راهبردی- عملیاتی 4 ساله معاونت قوانین، نظارت و اجرایی مجلس و برنامه راهبردی- عملیاتی دیوان محاسبات و مرکز پژوهش‌های مجلس با زمان‌بندی فصلی تدوین شده است.
2. سازماندهی
در حوزه سازماندهی، مجلس یازدهم نسبت به تعیین اعضای کمیسیون‌ها و دبیران کمیسیون در راستای کارآمدسازی اقدام کرده است. در مجلس یازدهم تغییراتی در نحوه انتخاب اعضای کمیسیون‌ها و دبیران آنها صورت گرفت، تقریباً همه دبیران کمیسیون‌ها با فراخوان عمومی تغییر کردند. 250 نفر از کارکنان و کارشناسان مجلس در این فراخوان شرکت کردند و پس از برگزاری آزمون، افراد برجسته دارای بیشترین امتیاز به عنوان دبیران کمیسیون انتخاب شدند. پیش از این امتیازات ویژه‌ای برای نمایندگان دوره‌های قبل جهت عضویت در کمیسیون‌ها ایجاد شده بود، این موضوع تغییر و بر اساس تخصص‌گرایی، تجارب و سوابق کاری به نمایندگان امتیاز داده شد تا تبعیض بین نمایندگان جوان انقلابی و باسابقه مرتفع شود.
از دیگر اقدامات در این حوزه، ساماندهی فراکسیون‌های مجلس بود، از 119 درخواست راه‌اندازی فراکسیون با مدیریتی که صورت گرفت، 62 فراکسیون راه‌اندازی شد. از دیگر اقدامات در حوزه سازماندهی، تشکیل «شورای هماهنگی مجلس» است که به صورت هفتگی جلسات آن برگزار می‌شود. این شورا متشکل از اعضای هیئت‌رئیسه و روسای کمیسیون‌های مجلس است که مهم‌ترین تصمیم‌گیری‌ها و هماهنگی بین اجزای مدیریتی مجلس را شامل می‌شود و تا کنون 13 جلسه این شورا برگزار شده است.
«شورای معاونین و مشاورین» نیز برای اولین بار در مجلس یازدهم با هدف سازماندهی ستادی مجلس و هماهنگی بین معاونین و مشاورین تشکیل و تا کنون 13 نشست آن برگزار شده است. رئیس‌دیوان محاسبات و مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در شورای معاونین و شورای هماهنگی
حضور دارند.
3. راهبری
حوزه سوم فعالیت‌های مدیریتی مرتبط با راهبری است که مجلس یازدهم در دو حوزه این بخش را دنبال کرده است؛ نخست حوزه راهبری تقنینی و دیگری راهبری نظارتی.
3-1. راهبری تقنینی: در حوزه «راهبری تقنینی» پروژه تنقیح قوانین در 40 کد قانون جامع دنبال شده است. تا کنون دو محور تقنینی سلامت و محیط زیست به تصویب مجلس و تایید شورای نگهبان رسیده و ابلاغ شده است. 5 محور درباره احزاب سیاسی، انتخابات، شوراها و شهرداری‌ها، معدن و ورزش در مجلس تصویب و در مرحله تایید شورای نگهبان است. «لایحه محوری» و «کمیسیون محوری» به عنوان اصول راهبری تقنینی مورد تاکید قرار گرفته است.
3-2. راهبری نظارتی: در این حوزه نیز اقداماتی برای انجام نظارت میدانی صورت گرفته که از جمله آنها بازدید از 5 استان است. مسائل حوزه‌های انتخابیه این 5 استان در سامانه، در سه مرحله پیش از سفر، حین سفر و بعد از سفر قرار گرفت و نظارت در این سه سطح به صورت جدی دنبال شده است.
راه‌اندازی نظارت مردمی در کنار نظارت نمایندگان که شرح آن گفته شد و همچنین ساماندهی مجامع و شوراها در قالب طرحی دنبال شده است، جلسات نظارتی متعددی با حضور رئیس‌مجلس وزرا و روسای سازمان‌ها (بیش از 100 جلسه) برگزار شده و نظارت بر اجرای قوانین مختلف مانند حوزه بورس، فولاد و خودرو صورت گرفته است.
در این مدت بر اجرای احکام قانون بودجه 99 به ویژه احکام تکلیفی نیز نظارت صورت گرفته است، حدود 613 حکم در قانون بودجه 99 وجود دارد که از این تعداد 497 حکم تکلیفی و 116 حکم تجویزی است. 34 مورد تخلف از 497 حکم تکلیفی پیگیری شده است. همچنین تصویب آیین‌نامه‌های قانون بودجه سال 99 و گزارش نظارتی دستگاه‌ها به مجلس نیز طبق قانون پیگیری شده است. گزارش تفریغ بودجه 98 نیز برای اولین بار یک ماه زودتر از موعد مقرر در مجلس قرائت شد.
«طرح میثاق خدمت» نیز در حوزه کارآمدسازی در مجلس انجام گرفت. در جشنواره شهید مدرس، نمایندگان با هم میثاقی بستند تا به جای کارهای نمایشی، هر کدام در حوزه انتخابیه خود یکی از مسائل را پیگیری مجدانه کنند.
4. نظارت و ارزیابی
مجلس یازدهم براساس چهارمین حوزه مدیریتی یعنی نظارت و ارزیابی، طی 6 ماه گذشته 76 شاخص مجلس تراز انقلابی را تدوین کرد و اداره کل ارزیابی و بازرسی مجلس با محوریت معاون قوانین دنبال کرده تا عملکرد نمایندگان و کمیسیون‌های مجلس به صورت سالانه مورد ارزیابی قرار یگیرد. در کنار آن نیز جشنواره شهید مدرس با رویکرد کارآمدسازی برگزاری شد.