توجه به علائم و هشدارها فرصتی برای زندگی

علائم و نشانه‌هایی که فرد مشکوک به گاز گرفتن تجربه می‌کند شامل سردرد، سرگیجه، حالت تهوع، تنگی نفس، ضعف و گیجی است. اولین و مهم‌ترین اقدام، انتقال فرد به محیطی با هوای تازه است. این کار به کاهش غلظت گاز در خون کمک می‌کند. پس از انتقال، فرد باید به‌سرعت تحت مراقبت‌های پزشکی قرار گیرد. در بیمارستان، پزشکان معمولاً از روش‌های درمانی خاصی استفاده می‌کنند. یکی از رایج‌ترین و مؤثرترین روش‌های درمانی برای مسمومیت با CO استفاده از ماسک شیمیایی و اکسیژن یا دستگاه‌های تنفسی است. این دستگاه، اکسیژن بیشتری به فرد می‌رساند که این کار باعث حذف منوکسیدکربن از بدن می‌شود. در مواردی که مسمومیت شدید باشد، ممکن است نیاز به درمان با اکسیژن فشرده باشد.
هنگامی که فردی به بیمارستان می‌رسد، درمان شامل موارد زیر است:
استنشاق اکسیژن خالص: در اورژانس بیمارستان، ماسک اکسیژن روی دهان و بینی فرد قرار داده می‌شود تا فرد اکسیژن خالص تنفس کند. ماسک اکسیژن به رسیدن اکسیژن به اندام‌ها و بافت‌های بدن کمک می‌کند. اگر فرد نتواند نفس بکشد، از ونتیلاتور یا تهویه مکانیکی استفاده می‌شود.
قرار گرفتن در زیر چادر اکسیژن تحت‌فشار: در بسیاری از موارد اکسیژن درمانی ‌هایپر باریک توصیه می‌شود. در این روش درمانی فرد زیر چادر مخصوص با اکسیژن خالص تنفس می‌کند. در این چادرها فشار هوا دو تا سه برابر بیشتر از حد معمول است. این درمان به جایگزینی منوکسید کربن در خون با اکسیژن در سریع‌ترین زمان ممکن کمک 
می‌کند.
اکسیژن درمانی ‌هایپر باریک در موارد مسمومیت شدید با منوکسیدکربن استفاده می‌شود و به حفظ بافت قلب و مغز که در برابر این گاز سمی بسیار آسیب‌پذیر هستند کمک می‌کند. این روش درمانی برای زنان باردار نیز انجام می‌شود، زیرا جنین‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از گاز منوکسید کربن بسیار آسیب‌پذیر هستند.
عوامل خطرساز که احتمال گازگرفتگی را بالا می‌برند؟
علیرضا زمان‌پور، رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث استان اصفهان از درگذشت یک ساکن شهرستان نجف‌آباد به دلیل گازگرفتگی ناشی از اشتعال زُغال در حمام خبر می‌دهد. 
وی روز سه‌شنبه 6 آبان 1404 می‌گوید: «این حادثه ساعت ۱۰ و ۳۶ دقیقه امروز به مرکز فوریت‌های پزشکی اصفهان اعلام و یک واحد امدادی به محل اعزام شد. وی اضافه می‌کند: «در این حادثه یک مرد ۴۲ ساله به‌دلیل روشن کردن زغال در حمام دچار مسمومیت با گاز منوکسیدکربن شد و جان باخت.»
قرار گرفتن در معرض منوکسیدکربن به‌ویژه برای گروه‌های زیر خطرناک است:
نوزاد متولد نشده: سلول‌های خونی نوزاد راحت‌تر از سلول‌های خونی بزرگسالان منوکسیدکربن را جذب می‌کنند. این فرآیند در نهایت نوزاد متولد نشده را در برابر منوکسیدکربن آسیب‌پذیرتر می‌کند.
کودکان: کودکان سریع‌تر از بزرگسالان نفس می‌کشند و در برابر مسمومیت با منوکسید کربن آسیب‌پذیرتر هستند.
افراد مسن: افراد مسن بیشتر در معرض خطر ابتلا به آسیب مغزی ناشی از مسمومیت با منوکسیدکربن هستند.
افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن قلبی: افرادی که سابقه کم‌خونی یا مشکلات تنفسی دارند بیشتر در معرض مشکلات جدی ناشی از خفگی هستند. فردی که از مسمومیت با منوکسیدکربن رنج می‌برد، هوشیاری خود را از دست می‌دهد. از دست ‌دادن هوشیاری نشانه مسمومیت حاد است.
پیشگیری
امیر شکیبی‌نسب ۴۰ساله و اهل گناوه در این زمینه به گزارشگر کیهان می‌گوید: «خودم در خانه خروجی بخاری و دودکش را چک می‌کنم که حتماً مکش داشته باشد و هر سال این کار را تکرار می‌کنم. یکی از دوستانم پارسال در باغی در شیراز به‌خاطر همین مسئله جان خود را از دست داد. خروجی دودکش مسدود بود و او نمی‌دانست و مسموم شد.»
استفاده از وسایل گرمایشی استاندارد در پیشگیری از این مسمومیت از اهمیت بالایی برخوردار است. کنترل و رفع انسداد منافذ مسیر دودکش قبل از راه‌اندازی بخاری بهترین راه پیشگیری از بروز حوادث مسمومیت به شمار می‌رود. 
دقت و توجه به داغ بودن دودکش نیز روشی برای آزمایش کارکرد مناسب دودکش است. اگر لوله دودکش بخاری شما سرد است دلیل آن خارج ‌نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی از دودکش است در این صورت باید ضمن رفع نقص، به طور موقت با بازکردن قسمتی از در یا پنجره تهویه در محیط ایجاد نماید. همچنین داشتن کلاهک مخصوص برای دودکش در پشت‌بام‌ها برای جلوگیری از عدم بروز خاموشی بخاری و به دنبال آن انتشار گاز منوکسید کربن اهمیت بالایی دارد.
رنگ مطلوب شعله بخاری و وسایل پخت‌وپز آبی است. چنانچه رنگ شعله قرمز، زرد یا نارنجی باشد، نشانگر نقص در سوخت‌رسانی و کمبود اکسیژن در محیط است که سریعاً باید بررسی شود. اگر رنگ شعله بخاری آبی نباشد ممکن است هوای کافی به بخاری نرسیده و تولید گاز منوکسیدکربن کند.
در صورت استفاده از وسایل گرمایشی مانند بخاری و شومینه، نباید تمامی روزنه‌های جریان هوا در منزل و به‌ویژه اتاق‌ خواب مسدود شود. از نصب آبگرم‌کن در حمام و روشن ‌کردن شعله‌های اجاق‌گاز در آشپزخانه جهت گرم نگه ‌داشتن محیط داخل خانه، جدا خودداری شود.
کوچک بودن سایز مجرای خروجی و لوله‌کشی مشترک شومینه برای چند واحد، باعث برگشت دود از شومینه روشن طبقات پایین به داخل شومینه خاموش طبقات بالاتر می‌گردد.
انتهای کلیه دودکش‌ها باید حداقل یک متر از سطح بام و یک متر از دیوار جانبی بام فاصله داشته و دارای کلاهک مخصوص به شکل H باشد. دودکش و اتصالات آن باید از جنس مقاوم و بدون هیچ‌گونه منفذ یا نشتی در سرتاسر آن باشد. شیب لوله‌های افقی در داخل واحدها باید مثبت و رو به ‌بالا و ارتفاع عمودی لوله در بیرون حداقل سه برابر طول افقی آن باشد. قطر لوله دودکش باید مساوی یا بزرگ‌تر از قطر لوله خروجی دستگاه گازسوز باشد. 
اگر فضای خود را با شوفاژ و سیستم حرارت مرکزی گرم می‌کنید درزبندی و بستن منافذ به‌منظور جلوگیری از اتلاف حرارتی بلامانع است. از قرار دادن لوله خروجی بخاری به داخل ظرف آب جدا خودداری کنید. از به‌کار بردن وسایل گرمایشی بدون نصب دودکش یا دارای نقص در دودکش جدا خودداری فرمایید.
آبگرم‌کن‌های دیواری گازی اگر به مدت طولانی روشن باشند خطرناک می‌شوند. به‌کارگیری آب گرمکن‌های دیواری در فضاهای بسته یا مکان‌های فاقد جریان هوا، مجاز نیست.
هر وسیله گازسوز باید دارای یک دودکش مستقل و منتهی به فضای بیرون باشد. سرتاسر مسیر دودکش‌ها را به منظور اطمینان از هدایت مناسب محصولات احتراق به فضای بیرون کنترل و اطمینان حاصل کنید. هیچ‌گاه کباب‌پز یا منقل را درون خانه، گاراژ یا محوطه بسته استفاده نکنید.
هیچ‌گاه از چراغ یا بخاری نفتی یا گازی که فاقد دودکش است، درون خانه، به‌ویژه هنگام خواب استفاده نکنید.
درون خانه، به‌ویژه در محل خوابتان دتکتور منوکسیدکربن نصب کنید. تعمیر وسایل گرمایشی توسط افراد غیر مجرب و بی‌تجربه یا نصب آنها توسط افراد خانواده باعث ایجاد خطر می‌شود.
بعد از گازگرفتگی چه بخوریم؟
نبی‌الله حبیبی ساکن مرودشت در این باره به گزارشگر کیهان می‌گوید: «بدون دودکش هرگز از بخاری استفاده نشود. حتماً خروجی دودکش را چک کنید و لمس کنید که داغ و حتماً مکش داشته باشد. وقتی در خانه هستید به‌محض احساس سرگیجه و خستگی پنجره‌ها را باز کنید و هوای آزاد استنشاق کنید، منوکسیدکربن شوخی‌بردار نیست و تنفس آن نتایج کشنده‌ای دربر دارد.» پس از مواجهه با گازگرفتگی، به‌ویژه با منوکسیدکربن، تغذیه مناسب در این مرحله می‌تواند به بهبود وضعیت جسمی و روانی فرد کمک کند. غذاهایی که پس از گازگرفتگی مصرف می‌شوند باید غنی از مواد مغذی و ویتامین‌ها باشند تا بتوانند به بازسازی سیستم ایمنی بدن کمک کنند. در ادامه، به بررسی انواع غذاها و نوشیدنی‌هایی که می‌توانند در این شرایط مفید باشند، خواهیم پرداخت.
میوه‌ها و سبزی‌ها: مصرف میوه‌ها و سبزی‌های تازه، به‌ویژه آنهایی که حاوی ویتامین C هستند، می‌تواند به سم‌زدایی و تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند. میوه‌هایی مانند پرتقال، کیوی و توت‌فرنگی.
غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان: مواد غذایی مانند توت‌ها، زردآلو و اسفناج حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی هستند که به کاهش آسیب‌های ناشی از استرس کمک می‌کنند. این ترکیبات می‌توانند به ترمیم بافت‌ها و تقویت سیستم ایمنی کمک کنند.
آب کافی: هیدراته نگه ‌داشتن بدن پس از گازگرفتگی بسیار مهم است. آب به شست‌وشوی سموم و گاز CO از بدن کمک می‌کند و می‌تواند از کم‌آبی جلوگیری کند.
پروتئین: مصرف پروتئین‌های سالم، مانند ماهی، مرغ و لوبیا، به بهبود و ترمیم بافت‌ها کمک می‌کند. پروتئین به ساخت سلول‌های جدید و ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده کمک می‌کند.
غذاهای غنی از آهن: به دلیل خطر کم‌خونی ناشی از مسمومیت با CO، مصرف غذاهای غنی از آهن مانند گوشت قرمز و حبوبات نیز توصیه می‌شود. آهن به تولید هموگلوبین کمک کرده و می‌تواند سطح اکسیژن در خون را بالا ببرد.
گازگرفتگی را با سرماخوردگی اشتباه نگیرید!
سعید مهرسروش، معاون آموزش و پژوهش سازمان اورژانس استان تهران، با اشاره به اینکه مسمومیت‌ها به دو دسته مسمومیت‌های غذایی و مسمومیت‌های استنشاقی تقسیم می‌شوند، می‌گوید: «با توجه ‌به آغاز فصل سرما در کشور یکی از مسمومیت‌های خطرناکی که با آن مواجه هستیم و از آن به ‌عنوان قاتل خاموش یاد می‌شود، مسمومیت با گاز منوکسیدکربن است. منوکسیدکربن در ۲ زمان از سال شیوع بیشتری دارد؛ یکی هنگام آغاز سرما که بسته به شرایط دمایی محیط از مهرماه تا هفته‌های اول آبان‌ماه است که مردم استفاده از وسایل گرمایشی را آغاز می‌کنند و موج دوم هنگامی است که سرمای هوا افزایش پیدا می‌کند و شعله‌های بخاری بیشتر می‌شود و این موج معمولاً در ماه‌های دی و بهمن رخ می‌دهد.»
وی با بیان اینکه منوکسیدکربن از سوختن ناقص همه سوخت‌ها نظیر بنزین، زغال‌سنگ، چوب، پلاستیک، گاز طبیعی و... ایجاد می‌شود، می‌افزاید: «منوکسیدکربن گازی بی‌بو و بی‌مزه است که تحریک‌کننده نیست و متأسفانه نمی‌توان این گاز را در محیط تشخیص داد. البته دستگاهی وجود دارد که می‌تواند منوکسیدکربن محیط را اندازه‌گیری کند و چنانچه به حدی برسد، به افرادی که در آنجا زندگی می‌کنند، هشدار می‌دهد، از این‌رو توصیه می‌شود در منازلی که از گاز طبیعی استفاده می‌شود، این دستگاه را داشته باشند.»
مهرسروش با اشاره به گازگرفتگی و اینکه منوکسیدکربن یکی از شایع‌ترین علل مرگ در مسمومیت‌ها است، بیان می‌کند: «از آنجایی‌ که این گاز میل ترکیبی بیشتری با هموگلوبین خون دارد، وارد بدن می‌شود و شخص به‌ جای اکسیژن از منوکسیدکربن استفاده می‌کند و این مسئله می‌تواند به بافت‌های بدن آسیب برساند و در عملکردشان اختلال ایجاد کند. مغز، نخاع و قلب قسمت‌هایی از بدن هستند که سریع‌تر دچار آسیب می‌شوند. وی ضمن بیان اینکه برخی از وسایل خانگی از جمله اجاق‌گاز، آبگرم‌کن، بخاری نفتی و گازی، فر آشپزخانه، خودرو‌ها در محیط‌های بسته و تمام منابع گاز می‌توانند موجب تولید منوکسیدکربن شوند، توضیح داد: گاز منوکسیدکربن برای همه گروه‌های سنی خطرناک است. افرادی نظیر آتش‌نشانان و جوشکاران که در محیط‌هایی قرار دارند که این گاز بیشتر در آنجا وجود دارد، بیشتر در معرض خطر هستند.»
معاون آموزش و پژوهش سازمان اورژانس استان تهران درباره علائم مسمومیت با گاز منوکسیدکربن ضمن اشاره به اینکه علائم مسمومیت با این گاز می‌تواند متغیر و غیراختصاصی باشد، عنوان می‌کند: «شایع‌ترین علائم تظاهرکننده این نوع مسمومیت سردرد، بی‌حالی، حالت تهوع و سرگیجه است و حتی ممکن است با سرماخوردگی اشتباه گرفته شود، البته تفاوت آن با سرماخوردگی نداشتن تب است. همچنین فردی که مدت‌زمان طولانی را در محیطی باشد که در آن گاز منوکسیدکربن وجود دارد، ممکن است دچار علائم عصبی نظیر تشنج، سنکوپ و کما شود و علائم قلبی نظیر درد قفسه سینه، ضربان قلب نامنظم، تنگی نفس پیشرفته نیز ممکن است برای فرد مسموم اتفاق بیفتد و در نهایت موجب کما یا حتی مرگ شود.»
وی با بیان اینکه کودکان خردسال علائم مسمومیت با  گاز منوکسیدکربن را دقیق‌تر و اختصاصی‌تر نشان می‌دهند، می‌افزاید: «این علائم در کودکان نوپا و نوزادان گیجی و بروز مشکل در تغذیه است. در کودکان بزرگ‌تر علائم مسمومیت با گاز منوکسیدکربن شبیه علائم بزرگسالان است.»
مهرسروش درباره اقدام‌هایی که باید هنگام مسمومیت اطرافیانمان با گاز منوکسیدکربن انجام دهیم، می‌گوید: «در درجه اول باید ایمنی خودمان را نیز حفظ کنیم. هرچه سریع‌تر در و پنجره‌های محیط را باز کنیم و با سامانه‌های ۱۱۵ و ۱۲۵ تماس بگیریم. توصیه‌های‌پرستاران تریاژ تلفنی که پاسخگوی تماس‌های ۱۱۵ هستند را انجام دهیم. فرد مسموم را هرچه سریع‌تر از محیط خارج کنیم. اگر دستگاه اکسیژن در خانه داریم تا زمان رسیدن مأموران اورژانس به بیمار اکسیژن وصل کنیم، چرا که این اقدام می‌تواند کمک کند منوکسیدکربن زودتر از داخل خون خارج شود.»
وی تأکید دارد: «در برخی از خانه‌ها دستگاه سنجش اکسیژن خون وجود دارد که در هنگام استفاده از این دستگاه این است که نباید به عدد نمایش ‌داده‌شده توسط دستگاه اعتماد کرد، چرا که ممکن است هنگام مسمومیت با منوکسیدکربن عدد اکسیژن را ۹۹ و ۹۸ و حتی ۱۰۰ نشان دهد، در حالی که اشتباه است و عدد منوکسیدکربن را نشان می‌دهد و توصیه می‌شود این عدد ملاک قرار نگیرد.»