بایدها و نبایدهای صله‌رحم(شبهه ها و پاسخ ها)
شبهه: رفت‌و‌آمد و معاشرت با اقوامی که حجاب را رعایت نمی‌کنند و اهل مصرف الکل هستند چگونه است؟ آیا می‌توانیم قطع ارتباط کنیم؟
پاسخ: صله‌رحم یکی از مهم‌ترین توصیه‌های اسلام است و اثرات زیادی برای آن ذکر شده است. منتها دارای درجات و شرایطی هم هست. گاهی این رفت‌و‌آمد‌ها موجب گمراهی است و گاهی باعث نجات و هدایت است. در این راستا نکاتی ذکر می‌شود:
1. در روایات و سیره امامان(ع) توصیه زیادی به پیوند و معاشرت با نزدیکان شده است و به ما گفته‌اند که به‌خاطر مال دنیا و مسائل ناچیز، این پیوند را خدشه‌دار نکنیم تا جایی که تأکید کرده اند: صِلُوا مَنْ قَطَعَکُمْ وَ عُودُوا بِالْفَضْلِ عَلَیْهِم؛ حتی با افرادی که با شما قطع رابطه کرده‌اند رابطه برقرار کنید.(1) این یک وظیفه اخلاقی است که نسبت به اهل گناه بلکه کفار هم ثابت است. چه بسا به برکت رفت‌و‌آمدهای بستگان صالح، فاجران هم راه صلاح پیش‌گیرند و تأثیر بپذیرند. حتی اگر این ارتباط تأثیری در رفتار ارحام بدکار نگذارد، باز موظف به حفظ رابطه با آنها هستیم.
گزارش شده است که یکی از شیعیان از امام صادق(ع)پرسید: تَکُونُ لِیَ الْقَرَابَهُ عَلَى غَیْرِ أَمْرِی أَ لَهُمْ عَلَیَّ حَقٌّ؟ قَالَ نَعَمْ حَقُّ الرَّحِمِ لَا یَقْطَعُهُ شَیْءٌ وَ إِذَا کَانُوا عَلَى أَمْرِکَ کَانَ لَهُمْ حَقَّانِ حَقُّ الرَّحِمِ وَ حَقُّ الْإِسْلَامِ؛ برخی خویشاوندانم خط و تفکر دیگری غیر از فکر و مرام من دارند. آیا آنان بر من حقی دارند؟ حضرت فرمود: آری، حق قرابت و خویشاوندی را چیزی قطع نمی‌کند. اگر با تو هم‌فکر و هم‌عقیده باشند که دو حق بر تو دارند: یکی حق خویشاوندی، دوم حق اسلام و مسلمانی.(2)
2. اگر چه صله‌رحم و مهمانی خوب است و یکی از نیازهای هر انسانی است ولی انسان باید در صله‌رحم توجه کند که باعث آلوده شدن خودش به گناهان نشود، شیطان و هوای نفس و دشمنان تلاش دارند صله‌رحم‌ها و مهمانی‌ها، محلّى براى آلوده کردن مردم، مخصوصاً جوانها باشد.
3. در مورد شراب‌خواری و همراهی با کسی که شرب خمر می‌کند پیامبر خدا(صلى‌الله علیه و آله) فرمود: « مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلَا یَجْلِسْ عَلَى مَائِدَهٍ یُشْرَبُ عَلَیْهَا الْخَمْر؛ کسى که به خدا و روز واپسین ایمان داشته باشد، نباید بر سر سفره اى بنشیند که در آن شراب خورده مى‌شود.»(3)
اساساً حضور در مجالس و مهمانی‌ها و صله‌رحم نباید به‌گونه‌ای باشد که موجب ترویج و تأیید گناه یا انحراف عقیده و مفسده گردد. بنابراین حضور در مهمانی‌هایی که بی‌حجاب هستند یا اهل شراب هستند ممکن است باعث تقویت کارها و عقیده‌های باطل آنان بشود یا حتی ممکن است کم‌کم باعث سستی خود شما یا دیگر اعضای خانواده یا دوستانتان بشود. بنابراین ضرورتی برای حضور در این مهمانی‌ها نیست. اگر شما را دعوت می‌کنند می‌توانید عذرخواهی کنید و برایشان آرزوی موفقیت کنید و ارتباط و صله‌رحم را نیز در ایام دیگر و از راه‌های دیگر پیگیری کنید.
نتیجه
صله‌رحم به معنای ارتباط همراه با لطف و احسان به خویشاوندان نسبی است و نسبت به همگی یک وظیفه شرعی است که آثار و فواید بسیاری برایش ذکر شده است. صله‌رحم نسبت به تمام خویشان (زن و مرد با تقوا و بی‌تقوا، مسلمان و کافر، ظالم و صالح) باید انجام شود. از سوی دیگر صله‌رحم نباید انسان را به گناه و آلودگی و تباهی بکشاند. حضور در سفره‌ای که در آن شراب است نهی شده است و به صورت کلی حضور در مجالس و مهمانی‌های فامیلی نباید به‌گونه‌ای باشد که موجب ترویج و تأیید گناه یا انحراف عقیده و مفسده گردد. بنابراین ضرورتی در حضور در مهمانی‌هایی که باعث گناه می‌شود نیست.
منابع برای مطالعه بیشتر
- وصال خویشان: چشم‌اندازی به صله‌رحم در آیات و روایات، اثر اقبال حسینی‌نیا
- صله‌رحم، اثر سید جواد مرادی‌نیا.
پی‌نوشت‌ها:
1. مجلسی، محمد‌باقر، بحار‌الانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403 ق، ج 71، ص 412.
2. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی‌اکبر، آخوندی، محمد، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، 1407 ق، ج 2، ص 157.
3. بحار‌الانوار، ج 76، ص 129.
* محمدهادی خالصی