نگاهی به وضعیت تصادفات جاده‌ای و راهکارهایی برای مهار آن
جولان مرگ در گردنه‌های غفلت و سرعت
بخش دوم
چند روز قبل، نماینده پلیس راهور نیروی انتظامی اعلام كرده بود كه از 25 اسفند 1403 تا 13 فروردین امسال، آمار فوت ناشی از تصادفات نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد 4 درصدی داشته است. با پایان مرحله اول پویش ملی «نه به تصادف» و درحالی‌که مسئولان حوزه سلامت و وزارت بهداشت امیدوار بودند که اجرای این پویش در طول تعطیلات نوروزی به کاهش 8 درصدی تلفات تصادفات جاده‌ای منجر شود، دیروز پلیس راهور ناجا اعلام کرد که در فاصله 25 اسفند 1403 تا 15 فروردین 1404 در مجموع 880 فوت ناشی از تصادفات جاده‌ای در گزارش این نهاد انتظامی ثبت شده، اما تأکید داشت که با وجود رشد 4 درصدی این عدد نسبت به مدت مشابه سال قبل، آمار قطعی بعد از تجمیع گزارش اورژانس‌های پیش‌بیمارستانی و پزشکی قانونی و طی سه هفته آتی اعلام خواهد شد.
در این شرایط عده‌ای عنوان می‌کنند که پویش نه به تصادف چندان موفق نبوده است!
اول فعلاً اظهارنظر و مقایسه آمار تصادفات نوروزی ممکن نیست، چون هنوز آمارهای نهائی از تجمیع فوتی‌های در محل وقوع تصادف و در حین انتقال به مرکز درمانی و اورژانس بیمارستان‌ها به دست نیامده است.
دوم باید دید که هدف از برگزاری این پویش چه بوده است؟ فراموش نکنیم که برگزاری پویش‌ها در جهت فرهنگ‌سازی هستند. نکات مؤثر برای کاهش آمار تصادفات به رانندگان گوشزد شده است. درواقع نوعی فرهنگ‌سازی رخ داده که به‌خودی‌خود مثبت است.
سوم حال که با فرهنگ‌سازی در آگاه‌سازی رانندگان گام‌های مؤثری برداشته‌ایم، زمان آن رسیده که برای آگاه‌سازی خودروسازان داخلی از مطالبات مردمی قدم برداریم. خودرو استاندارد حق مسلم مردم است.
و چهارم باید به بالا بردن کیفیت استانداردهای جاده بیش‌ازپیش توجه نشان داده و یک نوع جهاد و جهادگری را در نیل به این هدف مهم تقویت کنیم.
فصل تصادف مرگبار
بررسی مقایسه‌ای تعداد کشته‌شدگان نوروز امسال با سال گذشته که از سوی پلیس راهنمایی‌ورانندگی اعلام شده نشان از روند افزایشی فوتی‌ها و کاهشی جرحی‌ها دارد. سردار حسینی گفت: در طول ۲۱ روز تعطیلات (25 اسفند تا 15 فروردین)، شاهد ۷۳۸ فقره تصادف منجر به فوت، ۱۵ هزار و ۸۳۳ فقره تصادف جرحی، و 80 هزار و ۵۷۲ فقره تصادف خسارتی بودیم. مجموع تصادفات درون‌شهری و برون‌شهری در این بازه به یک میلیون و ۱۶ هزار و ۳۴۳ فقره رسید. این آمار در سال گذشته و در خلال 24 اسفند 1402 تا بامداد 14 فروردین 1403، ۶۳۳ فقره تصادف فوتی، ۱۶ هزار و ۹۶ فقره تصادف جرحی، و ۸۰ هزار و ۴۶۰ فقره تصادف خسارتی بود.
امسال هم مثل سال گذشته استان‌های کرمان، فارس، سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی و خوزستان بیشترین آمار تصادفات فوتی را داشتند. در نوروز امسال، استان کرمان با ۷۹ فوتی در صدر استان‌های پرتصادف قرار گرفت و پس از آن به ترتیب استان‌های فارس با ۷۶ نفر، خراسان رضوی با ۶۰ نفر، سیستان و بلوچستان با ۵۶ نفر و خوزستان با ۵۱ نفر در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
در جریان سفرهای نوروزی امسال، بالغ بر 558 میلیون تردد جاده‌ای در کشور ثبت شد. این آمار در سال گذشته از ۲۴ اسفند تا 15 فروردین 1403، حدود ۵۰۲ میلیون تردد بود. این ارقام نشانگر آن است که در ایام تعطیلات نوروز سال‌های اخیر، روزانه به طور متوسط بیش از ۲۶.۵ میلیون تردد جاده‌ای در کشور صورت می‌گیرد.
هرچند امسال به ابتکار دولت، پویش «نه به تصادف» مطرح و توسط پلیس و نیز صداوسیما به طور گسترده مورد حمایت قرار گرفت؛ اما همچنان آمار تصادفات و تلفات در روزهای شاد نوروز بالاست. عامل انسانی، خودروهای ناایمن و جاده‌های نامناسب سهم بالایی در علت بروز این آمار تلخ دارند. وزیر صمت در دولت سیزدهم، در سال 1402 اعلام کرده بود که کل خودروهای در حال تردد در کشور بیش از ۳۵ میلیون دستگاه است که از این تعداد بیش از ۱۳ میلیون آن خودروهای فرسوده است.
مرگبارترین حادثه تصادف نوروز امسال روز 10 فروردین در استان کرمان رقم خورد؛ جایی که اتوبوسی با 60 سرنشین! به دلیل نقص ترمز واژگون شد و 14 نفر را به کام مرگ کشاند. سال گذشته نیز تلخ‌ترین حادثه رانندگی در جاده جندق - معلمان در سمنان اتفاق افتاد. در آن تصادف رخ به رخ، دو خودروی سواری سوناتا و پژو آتش گرفتند و ۹ نفر جان باختند و یک پسر پنج ساله مصدوم شد.
سردار حسینی در تحلیل دلایل اصلی تصادفات فوتی امسال اعلام می‌کند: «44 درصد از تصادفات مرگبار به علت عدم توجه به جلو، ۱۵ درصد به دلیل ناتوانی در کنترل وسیله نقلیه و ۱۴ درصد به‌خاطر تغییر مسیر ناگهانی بوده‌اند. همچنین بیشترین زمان وقوع تصادفات فوتی در بازه ساعت ۱۶ تا ۲۰ ثبت شده است. پارسال هم مقامات ارشد پلیس اعلام کرده بودند که حدودا ۴۰ درصد تصادفات به دلیل عدم توجه به جلو بوده که علت اصلی آن استفاده از تلفن همراه و خستگی و خواب‌آلودگی بوده است. همچنین ۳۰ درصد نوع تصادفات از نوع واژگونی بود که عمده دلیل آن هم خستگی، خواب‌آلودگی یا سرعت غیرمجاز است.»
بررسی علل آمار بالای تصادفات در تعطیلات نوروز
بیشترین تعداد تصادفات فوتی: استان کرمان با ۷۶ نفر فوتی، فارس با ۷۲ نفر فوتی، خراسان رضوی با ۵۳ نفر فوتی و خوزستان با ۵۱ نفر فوتی، رتبه‌های اول تا چهارم را در بین استان‌های دارای بیشترین تعداد جان‌باختگان به خود اختصاص داده‌اند.
حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی، نماینده مردم تهران و عضو هیئت‌رئیسه مجلس، درباره لزوم استانداردسازی جاده‌ها و افزایش کیفیت خودروها مطرح می‌کند: «بدیهی است که تصادفات جاده‌ای علل مختلفی دارد و بخشی از آن به موجب کیفیت خودروها است. متأسفانه کیفیت خودروها پایین است و این روند موجب بروز تصادفات و آمار بالای آن شده است. در این باره مجلس شورای اسلامی به‌خوبی تکلیف را مشخص کرده است و قانون واردات خودرو را به تصویب رسانده است.»
وی در ادامه می‌افزاید: «مجلس شورای اسلامی همواره درصدد ورود خودروهای باکیفیت و قیمت مناسب بوده است و در همین راستا تعرفه واردات را نیز کاهش داد که متأسفانه اقدام و اهتمام مجلس مورد توجه قرار نگرفت و این اقدام با مشکل مواجه گشت.»
سلیمی با اشاره به عدم استانداردسازی برخی جاده‌ها و نقش آنها در بروز تصادفات تصریح می‌کند: «بدیهی است که کیفیت خودروها در آمار بالای تصادفات جاده‌ای نقش اساسی دارد، اما این تمام موضوع نیست. عامل دیگر، جاده‌های کشور است. متأسفانه بسیاری از جاده‌ها استاندارد نیستند و عدم استانداردسازی‌شان موجب شده تا خرابی‌های بسیاری وجود داشته باشد.»
عضو هیئت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی همچنین خاطرنشان می‌کند: «استانداردسازی جاده‌ای بسیار مهم و ضروری است و نمی‌توان این مهم را انکار کرد. عامل دیگر، عدم رعایت قوانین و قواعد موجود است. متأسفانه بسیاری از رانندگان قوانین موجود را به هیچ عنوان رعایت نمی‌کنند و سهل‌انگاری‌های فراوانی دارند.»
وی ادامه می‌دهد: «بدیهی است که کیفیت خودرو موضوعی جدی است، اما در آمار بالای تصادفات جاده‌ای تنها کیفیت خودرو نقش ندارد و عدم استانداردسازی جاده‌ها و سهل‌انگاری فراوان رانندگان همچون عدم رعایت قوانین و مقررات، نبستن کمربند ایمنی و خواب‌آلودگی نیز نقش فراوانی دارند.»
وی یادآور می‌شود: «باید بکوشیم تا فرهنگ رانندگی اصلاح گردد و استانداردسازی جاده‌ها توأمان با افزایش کیفیت خودروها عملیاتی گردد.» حجت‌الاسلام سلیمی، در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «باید برنامه‌ریزی صحیح بداریم تا تبیین گردد سهم هر یک از علت‌های مذکور در بروز تصادفات جاده‌ای چقدر است. متأسفانه امروز بخش‌های مختلف نمی‌خواهند میزان سهم خود را در این آسیب جدی را بپذیرند و به دنبال مقصر می‌گردند. بی‌شک فرآیند مقصریابی یکی از مشکلات جدی است که باید مورد توجه قرار گیرد.»
او همچنین خاطرنشان می‌کند: «در ایام تعطیلات مطلوب است تا پلیس محترم راهنمایی‌ورانندگی با مشورت راهداری و دیگر بخش‌های متولی میزان سرعت مجاز را کاهش دهند. بی‌شک با کاهش میزان سرعت مجاز، روندی چشمگیر در کاهش میزان تصادفات جاده‌ای رقم خواهد خورد.» وی در پایان این گفت‌وگو بیان می‌کند: «باید فرهنگ‌سازی صحیح سازد و اطلاع‌رسانی دقیق داشت تا با کاهش میزان سرعت مجاز در ایام تعطیلات، میزان تصادفات جاده‌ای کاهش یابد. افزون بر موارد مذکور باید بپذیریم که جان مردم امانت دست مسئولان است و اینکه در کمتر از 20 روز، حدود 20 هزار مجروح به ثبت می‌رسد، عدد بسیار بالایی است و تاثیرات منفی شگرفی را اعمال می‌سازد. متاسفانه در ایامی که گذشت 880 نفر از هموطنان جان خود را از دست دادند که عدد چشمگیر و خیره‌کننده‌ای است. با توجه به آمار نهائی تصادفات نوروزی باید بپذیریم و سهم یکایک عوامل اثرگذار را مشخص سازیم. چرا در تصادفاتی که به موجب اشکال فنی خودرو است، خودروسازان خسارت پرداخت نمی‌کنند؟ یا چنانچه عامل تصادف به موجب عدم استانداردسازی جاده است، چرا وزارت راه خسارت لازم را نمی‌پردازد؟ همان طور که در خصوص خطای انسانی، طرف مقصر از سوی پلیس که ضابط قضائی است مشخص می‌گردد، در سایر عوامل نیز می‌بایست طرف مقصر و میزان خسارت دستگاه‌ها مشخص گردد. درنهایت علاوه‌بر موارد مذکور ضرورت دارد تا راهداری نیز نقاط حادثه خیز را اصلاح کند و وضعیت آشفته جاده‌ها را ساماندهی کند.»
راه‌اندازی پویش به‌تنهائی کارساز نیست
بر اساس آماری که پلیس راهور اعلام کرده روزانه به طور میانگین 50 نفر در حوادث رانندگی کشور جان خودر ا از دست می‌دهند. در دو دهه گذشته بیش از ۴۰۰ هزار نفر در ایران جان خود را بر اثر این حوادث از دست داده و بیش از ۶ میلیون نفر نیز مصدوم شده‌اند؛ این ارقام هراسناک، عمق یک فاجعه انسانی را نشان می‌دهد.
آمارهای موجود نشان می‌دهد که تصادفات رانندگی هر سال حدود ۷ درصد تولید ناخالص ملی را می‌بلعد و هر سال ۹ تا ۱۱ درصد از بودجه کل کشور یعنی ۳۵ هزار میلیارد تومان به عنوان خسارت شخص ثالث پرداخت می‌شود. همچنین سالانه ۷ هزار میلیارد تومان خرج درمان مجروحان تصادفات می‌شود که باید به آن ۷ درصد خسارت معادل تولید ناخالص داخلی اضافه شود. این البته فقط رقم خسارت‌های مادی قابل محاسبه در تصادفات رانندگی است.
صدیف بدری، عضو کمیسیون عمران مجلس از بررسی علل آمار بالای تصادفات جاده‌ای و تلفات انسانی طی تعطیلات نوروز امسال توسط کمیسیون متبوعش خبر داده و می‌گوید: «استاندارد نبودن جاده‌ها و کیفیت خودروهای تولید داخل دو عامل مهم در افزایش تصادفات محسوب می‌شوند.»
وی با اشاره به آمار بالای ثبت 838 فوتی در تصادفات جاده‌ای طی تعطیلات نوروز امسال، می‌گوید: «حوادث جاده‌ای علل مختلف دارد که استاندارد نبودن جاده‌ها و مسیرها یکی از عوامل آن محسوب می‌شود.»
عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی اظهار می‌دارد: «هر چند در این راستا سازمان راهداری اقدامات خوبی برای استانداردسازی جاده‌ها و اصلاح نقاط حادثه‌خیز انجام داده، اما همچنان این نقاط وجود دارند و اصلاح آنها زمان‌بر خواهد بود.»
وی ادامه می‌دهد: «کیفیت پایین خودروهایی که از سوی کارخانه‌های داخلی تولید می‌شود از دیگر عوامل مؤثر در افزایش تلفات جاده‌ای است؛ درواقع کیفیت خودرو بیشترین سهم را در افزایش آمار تلفات انسانی در تصادفات به خود اختصاص می‌دهد.»
این نماینده مردم در مجلس دوازدهم در این راستا، می‌افزاید: «متأسفانه تولیدکنندگان در حوزه کیفی‌سازی اقدامات خوبی انجام نداده‌اند و این موضوع با وجود این رخ می‌دهد که نمایندگان سال‌هاست خواهان افزایش کیفیت خودروها هستند.»
او تأکید دارد: «باید گفت که آموزش و فرهنگ‌سازی نیز از دیگر موضوعاتی است که می‌تواند به کاهش آمار تصادفات جاده‌ای و تلفات انسانی کمک زیادی کند؛ در واقع برگزاری یک پویش در زمان نوروز اقدامی مثبت محسوب می‌شود، اما نمی‌تواند اثر زیادی داشته باشد.»
عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی اظهار می‌دارد: «البته افزایش نرخ جریمه‌ها نیز می‌تواند اثر مثبت در رانندگی صحیح افراد داشته باشد، اما در این میان باید عوامل یاد شده مذکور بیشتر مورد توجه قرار بگیرند.»
بدری خاطرنشان می‌کند: «کمیسیون عمران مجلس قبل از فرارسیدن عید نوروز جلسه‌ای با سازمان‌های متولی در حوزه راه برگزار کرد، لذا با توجه به آمار بالای تصادفات جاده‌ای و تلفات انسانی، پس از پایان تعطیلات نیز جلسه‌ای با مسئولان مربوطه برگزار خواهد کرد تا ضمن بررسی اقدامات صورت‌گرفته، علل وقوع این موضوع را مورد بحث و تبادل نظر قرار دهد.»