نگاهی به رشد کشورمان در صنایع معماری نوین ایرانی اسلامی
سـاخت و سـاز‌هایی که تحـریم‌شکننـد!
ع صادقی
گنبدها یکی از پرکاربردترین و اصیل‌ترین انواع سازه‌های سرزمین کهن ایران اسلامی است که از گذشته تاکنون در مکان‌های مختلفی مورد استفاده قرار گرفته است.
احتمالا سقف‌های گنبدی را فقط در مسجد یا امامزاده‌ها دیده باشید؛ اما از این سقف‌ها استفاده‌های بیشتری هم می‌شود. به عنوان مثال سقف برخی از خانه‌ها را به صورت گنبدی و با کمک گنبدهای پیش‌ساخته می‌سازند.
خانههای گنبدی که برخی آنها را خانههای اسکیمویی پیش‌ساخته نیز می‌خوانند بیشتر در مناطق گرم و کویری کشور چشم می‌خورند. چرا که معماری ساخت آنها به‌گونه‌ای صورت می‌گیرد که مانع از گرم شدن بیش از حد ساختمان در فصل‌های گرم سال می‌شود. اما امروزه خانههای گنبدی پیش‌ساخته طرفداران بیشتری پیدا کرده و در تمامی نقاط، این خانههای گنبدی‌شکل به چشم می‌خورند.
برای ساخت خانههای گنبدی پیش‌ساخته ابتدا بر حسب متراژ زمینی که قرار است ساختمان در آن‌جا قرار بگیرد، شکل و ابعاد این ساختمان طراحی می‌شود. در این طراحی تمام مواردی که در طراحی یک خانه معمولی مورد توجه است لحاظ می‌شود. به عنوان مثال تعداد اتاق‌ها، متراژ آشپزخانه، تعداد پنجره‌ها، محل قرارگیری در ورودی ساختمان و ... همگی در طراحی لحاظ می‌شوند.
مقاومت ساختمان‌های گنبدی
ساختمان‌های گنبدی امروزه در دنیا به خاطر مقاومت بسیار بالا در برابر زلزله و سیل، از ویژگی نصب آسان و سریع به صورت پازلی برخوردارند و نقش مهمی در اجرا و رونق طرح‌های معماری مدرن و سنتی ایفا می‌کنند.
ساختمان‌های گنبدی برای کاربردهایی همچون ویلا‌سازی، اسکان روستایی، دهکده‌ها و سایت‌های توریستی بسیار مناسب هستند و به خصوص در اقلیم مناطق وسیعی از ایران که تابستان گرم و خشک دارند، مقرون به صرفه‌اند و مصرف انرژی را به شدت کاهش می‌دهند.
جایی در استان اصفهان که قطب صنایع دانش‌بنیان در کشور شناخته می‌شود، شرکت دانش‌بنیانی با تلاش و همت فراوان و با تکیه بر دانش نخبگان این کشور توانسته است در زمینه توسعه و اجرای طرح استفاده از ساختمان‌های گنبدی‌شکل در معماری شهری پیشگام شود و به موفقیت‌های بزرگی دست پیدا کند.
در همین رابطه «مهدی چاوشی» مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان شهرک علمی- تحقیقاتی استان اصفهان اظهار می‌کند: «شرکت دانش‌بنیان ما واقع در شهرک علمی تحقیقاتی استان اصفهان برای اولین بار در غرب آسیا توانسته است به ساخت بنا‌های فوق پیشرفته روز دنیا به شکل گنبدی‌شکل متناسب با احیای سبک اصیل معماری ایرانی - اسلامی نوین دست پیدا کند.»
وی می‌گوید: «ساخت چنین ساختمان‌های فوق پیشرفته‌ای می‌تواند علاوه‌بر رونق اقتصادی استان اصفهان در حوزه ساخت‌وساز، در برابر حوادث طبیعی مانند سیل، زلزله و آتش‌سوزی نیز مقاوم باشد.»
چاوشی تاکید می‌کند:« قطعات و مصالح مورد استفاده در ساخت چنین ساختمان‌هایی به صورت پازل بوده و در مدت یک ماه آماده‌‌سازی و نصب می‌شود.»
وی اضافه می‌کند: «بیشترین سطح توسعه طرح ساخت ساختمان‌های گنبدی‌شکل در کشور بومیسازی ۸۹ درصدی تجهیزات، مواد اولیه و قطعات مورد نیاز ساخت فرآیند تولید این پروژه عظیم به دست نخبگان و جوانان این مرز و بوم است.
مدیرعامل این شرکت دانش بنیان واقع در شهرک علمی تحقیقاتی استان اصفهان تاکید می‌کند: «در حال حاضر ۳ پروژه بزرگ ساخت شهرک مسکونی منازل گنبدی‌شکل در ۳ استان اصفهان، شهرکرد و یزد را در دستور کار برای کلید زدن طرح در برنامه خود داریم.»
ساختمان‌های گنبدی و حوزه پزشکی
و درمانی کشور
محمد احمدی کارشناس معماری نوین شهرک علمی تحقیقاتی استان اصفهان می‌گوید: «به علت شیوع ویروس‌های ناشناخته طی ۲ سال گذشته و ابتلای بسیاری از مردم جامعه به این بیماری‌ها و به تبع آن، افزایش مراجعات افراد به بیمارستان‌ها (با وجود کمبود مکان‌های درمانی و بهداشتی و تجهیزات بهداشتی در مناطق مختلف کشور) خوشبختانه این شرکت با ساخت این بنا‌های فوق پیشرفته و موثر در قالب احداث بیمارستان‌ها با ظرفیت‌های متفاوت توانسته معضل کمبود مکان‌های درمانی این کشور را طی ۴ سال آینده به طور کامل برطرف کند.»
وی اضافه می‌کند:« لازم به ذکر است از سال گذشته تاکنون توانسته‌ایم در همین حوزه طراحی ۲ بیمارستان فوق پیشرفته هزار تختخوابی ۷ هزار مترمربعی را در استان‌های یزد و اصفهان انجام دهیم.»
کارشناس عمرانی و معماری این شرکت دانش‌بنیان تصریح می‌کند: «ساخت و احداث چنین بیمارستانی در مدت یک ماه قابل انجام بوده و این درحالی است که احداث چنین بیمارستانی به طور معمول بیش از ۳ تا ۵ سال زمان می‌برد!»
احمدی می‌گوید: «قیمت مصالح کاربردی برای ساخت این ساختمان‌ها ۸۰ درصد کمتر از مصالح کاربردی در ساختمان‌سازی است و با وجود تحریم‌های ظالمانه غرب و افزایش بی‌رویه قیمت برخی از مصالح ساختمانی و توقف برخی پروژه‌های عمرانی کشور این تکنولوژی به سراغ حل این دغدغه آمده است.»
وی تاکید می‌کند: «مصالح ساخته‌شده در این شرکت انواع بتن‌های مدل VFRS است که از ویژگی‌های منحصر به فرد آنها سبک بودن، مقاوم بودن، عایق بودن و قابلیت پشتیبانی با ورق فلزی است.»
این کارشناس معماری تاکید می‌کند: «در این شرکت دانش‌بنیان بیش از ۳۰ هزار نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم مشغول فعالیت هستند و تلاش‌هایی برای رشد اشتغالزایی این شرکت با وجود حمایت بیشتر دولت در اولویت اصلی این شرکت است.»
شکست تحریم‌های عمرانی
شکست تحریم‌های عمرانی در برابر طرح ساختمان‌های گنبدی‌شکل در کشور یکی از مباحث قابل بررسی در موضوع ساخت‌وسازها در کشور است.
محسن زارعی مدیر روابط عمومی این شرکت دانش‌بنیان می‌گوید: «متاسفانه از مهم‌ترین چالش‌های موجود در صنعت ساخت‌وساز و پروژه‌های عمرانی در کشور وجود تحریم‌هاست که باعث شده بسیاری از کشور‌های جهان از توانایی‌های معماری کشورمان در زمینه طراحی و ساخت‌وساز مطلع نباشند و سرمایه‌گذاری در این مورد صورت نگیرد، با این وجود شرکت ما توانسته است، با اجرای فرآیند بومیسازی، نخبه‌پروری و کسب مهارت لازم با توسعه این فناوری مهم مصالح ساختمانی مورد لازم پروژه‌های بزرگ را تامین کند.»
وی تصریح می‌کند: «اگر مسئولان بتوانند با تسهیلات، تبلیغات لازم و نظارت بیشتر، از تولیدات و اقدامات شرکت ما حمایت موثری انجام دهند، قادر خواهیم بود در پیشبرد اهداف بزرگ‌تر موفق شویم و اثر منفی تحریم‌ها را در دیگر حوزه‌ها خنثی کنیم.»
مدیر روابط عمومی این شرکت دانش‌بنیان می‌گوید: «گفتنی است جولان برخی دلالان در بازار مواد اولیه صنایع شرکت‌های دانش‌بنیان، باعث شده تا به خاطر قیمت‌های کاذب، تولیدکنندگان در خرید این مواد لازم که عمدتا بتن‌های مخصوصی با عنوان VFRS است، دچار مشکل شوند».
معماری سبز ایرانی - اسلامی
خانه گنبدی‌شکل نمونه بارزی از معماری سبز است که از نظر زیست محیطی پاک است و اولین نمونه در نوع خود می‌باشد.
اندیشه کلی خانه بر مبنای استفاده از انرژی خورشیدی بوده و در طراحی آن نقش مهمی دارد. طرح گنبد‌شکل آن کمترین فضا را روی زمین اشغال کرده است و نیز در برابر ۸ ریشتر زلزله مقاوم است.
طراحی این خانه از صدف ناتیلوس الهام گرفته است که طرحی طومار مانند و پیچشی دارد. پلکان طومارمانند آن از چوب صنوبر ساخته شده که محکم و انعطاف‌پذیر است.
این ساختمان قابلیت چرخش ۳۰۰ درجه را در پنج دقیقه دارد و این باعث چرخیدن در زمستان و تابستان بر اساس استفاده از نور خورشید می‌شود. به طوری که در تابستان فضایی که دارای پنجره‌های بزرگ‌تر است، پشت به خورشید قرار دارد و در زمستان برعکس و با انرژی بسیار ناچیزی حرکت می‌کند چون خانه ۴۰ تن وزن دارد و به آرامی حرکت می‌کند. به دلیل داشتن پنجره‌های بسیار بزرگی که تا سقف کشیده شده‌اند، نور طبیعی به راحتی به داخل ساختمان سرازیر می‌شود.
برای بام خانه از تخته‌های چوب سرو استفاده شده است که روغن آن مانع پوسیدگی می‌شود و آن را از حشرات حفظ می‌کند که نوع ایده‌آلی برای بام‌‌سازی است. این ساختمان دو طبقه است و دارای سه اتاق و دو حمام است و یک سالن دایره‌ای با پنجره‌های شیشه‌ای بزرگ که تا سقف رفته‌اند دارد و یک راه پله مرکزی به طبقه دوم و اتاق خواب‌ها و بالکن راه دارد. برای کفپوش سالن پذیرایی از چوب بامبو استفاده شده که ماده نرم و لطیفی است و برای محیط زیست ضرری ندارد.
همان‌طور که گفته شد این خانه از نظر زیست‌محیطی به طور کامل پاک است و هیچ نوع ماده سمی در مواد اولیه ساخت آن به کار نرفته است.
خانه گنبدی‌شکل کاملا در قلب طبیعت قرار دارد و هدف والای حفظ طبیعت را دنبال می‌کند.