فرهنگ‌سازی در بین رانندگان مقـدم بر جریـمه - بخش نخست
گالیا توانگر
سردار حسینی، رئیس پلیس راهور فراجا تبیین می‌کند: «خبر منتشر شده با این عنوان که مبالغ جرائم رانندگی ۵۰۰ برابر خواهند شد، کاملاً اشتباه است و خبرگزاری منتشرکننده این اخبار بدون اطلاع دقیق از مبالغ افزایش جرائم رانندگی اقدام به انتشار آن کرده است.»
وی در ادامه می‌گوید: «بنا بر اعلام و ابلاغ هیئت دولت تخلفات جرائم رانندگی با درنظرگرفتن ماده ۲۸ قانون رسیدگی به تخلفات پلیس افزایشی ۴ تا ۵ برابری خواهند داشت و تنها تخلفی که ۷ برابری داشته، رانندگی در مواقعی است که فرد مشروبات الکلی یا مواد مخدر مصرف کرده باشد.»
فرهنگ و سخت‌گیری‌های قانونی برای كنترل حوادث رانندگی لازم و ضروری هستند، اما در این میان، مقوله فرهنگ نقش مهم‌تری دارد، زیرا در چند سال اخیر با وجود افزایش جریمه‌های رانندگی ما شاهد كاهش تصادف در جاده‌ها نیستیم. آموزش و فرهنگ‌سازی برای درست رانندگی کردن یكی از ضروریاتی است كه باید از دوران كودكی در فرد نهادینه شود تا در آینده خود پلیس و ناظر بر اعمال خود باشد.
از آنجا که عوامل انسانی تنها عامل تصادف نیست، باید متغیرهای دیگری كه خطرآفرین هستند نیز شناسایی و نسبت به برطرف کردن آن تلاش شود. یكی از این متغیرها بالا بردن سطح استاندارد خودروهای كشور است. در كنار افزایش استاندارد خودروها ضروری است كه افزایش كیفیت راه‌های كشور نیز در دستور كار قرار بگیرد.
نرخ جریمه رانندگی تخلفات حادثه‌ساز
پنج برابر شد
جریمه رانندگی با سرعت غیرمجاز 600 الی 700 هزار تومان و در حالت مصرف الکل یا مواد روان‌گردان 2 میلیون و 700 هزار تومان شده است.
سردار تیمور حسینی، رئیس پلیس راهور فراجا، هدف از چندبرابر شدن نرخ جریمه رانندگی تخلفات حادثه‌ساز را بازدارندگی آن می‌داند. همچنین او با اشاره به ماده 28 قانون رسیدگی به تخلفات می‌گوید: «پلیس باید هرساله نسبت به افزایش مبلغ جرایم اقدام کند. این کار به دلایل مختلف در شش سال گذشته اتفاق نیفتاده بود. ازاین‌رو جریمه‌های رانندگی اثر بازدارنده را ازدست داده بودند.»
سردار حسینی، در ادامه سخنانش می‌افزاید: «از سال 85 تا 96 با یک روند کاهشی تصادفات مواجه بودیم. با این حال مجدداً از 97 تاکنون آمار تصادفات رانندگی در کشور افزایش یافته است.»
وی عامل اصلی تصادفات رانندگی را عامل انسانی می‌داند. به گفته او، رانندگان به قوانین توجه ندارند و با مرتکب شدن تخلفات، جان خود و دیگران را به خطر می‌اندازند. بیش از 80 درصد تخلفات حادثه‌ساز در کشور تصادفاتی منجر به جرح و فوت را ایجاد می‌کنند.
آمار تلفات سوانح نوروزی
بر اساس اعلام رئیس مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک پلیس راهور فراجا، 813 نفر در تصادفات نوروز ۱۴۰۳ جان خود را از دست دادند.
سرهنگ احمد شیرانی، رئیس مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک پلیس راهور فراجا توضیح می‌دهد: «طی تعطیلات نوروز 1403 حدود صدهزار تصادف رانندگی رخ داده است. از میان 100 هزار تصادف رانندگی، 813 مورد آن به فوت منجر شده‌اند.»
رئیس مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک پلیس راهور فراجا در ادامه می‌افزاید: «صدهزار فقره تصادفات نوروزی 1403 تعداد قابل‌توجهی مجروح نیز برجای گذاشته است. از بین تمامی تصادفات نوروزی 1403، ۱۷ هزار و ۵۶ فقره تصادف جرحی به وقوع پیوسته است. بر اثر این تصادفات ۲۱ هزار و ۴۴۱ نفر دچار مصدومیت شدند. مصدومیت برخی از این افراد بسیار شدید و در حد قطع عضو بوده است. ۸۳ هزار و ۹۳۹ فقره از تصادفات نوروز ۱۴۰۳ نیز تنها منجر به خسارات مالی شدند و خسارت‌های جانی در پی نداشتند.»
مهم‌ترین دلایل حوادث خودرویی در نوروز
سردار محمدباقر سلیمی، معاون عملیات پلیس راهور فراجا، درباره علل وقوع تصادفات نوروز 1403 می‌گوید: «تحلیل تصادفات امسال نشان می‌دهد که ۴۴ درصد تصادفات به‌خاطر عدم توجه به جلو است. این مسئله ریشه در خستگی و خواب‌آلودگی رانندگان دارد و ادامه رانندگی با این شرایط منجر به وقوع تصادفات می‌شود. ۲۰ درصد از تصادفات ناشی از عدم توانایی کنترل وسیله نقلیه است که این مسئله نیز ناشی از سرعت غیرمجاز است. هشت درصد از تصادفات، مربوط به سبقت غیرمجاز و انحراف و تجاوز به چپ در راه‌های دوطرفه است که باعث تصادفات بسیار شدید و پرتلفات می‌شود که این تخلفات نیز سومین علل تصادف‌های جاده‌ای است.»
سردار سلیمی، در ادامه سخنانش می‌افزاید: «شش درصد از تصادفات ناشی از تغییر مسیر ناگهانی و عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، عدم رعایت حق‌تقدم‌ها و گردش‌ها است. درمجموع چهار عامل اصلی عدم توجه به جلو، عدم توانایی کنترل وسیله نقلیه، سبقت غیرمجاز و تغییر مسیر ناگهانی ۷۸ درصد علت تصادفات را شامل می‌شوند.»
سردار تیمور حسینی، رئیس پلیس راهور فراجا به نوع خودروهای مقصر در تصادفات نیز اشاره می‌کند. به گفته سردار تیمور حسینی، در 83 درصد از تصادفات نوروزی منجر به فوت، خودروهای داخلی مقصر بودند. همچنین 62 درصد تصادفات نوروزی 1403 که منجر به فوت شده است.
نکته دیگر در مورد خودروهای داخلی، عدم تغییر ساختار فنی آنها است. تولید پراید و پژو 405 متوقف شده است، اما نسخه‌های دیگر آنها همچنان به تولید می‌رسند. به عبارتی همان پراید و پژو 405 اکنون با ظاهری متفاوت و البته قیمتی گران‌تر در اختیار مشتریان قرار گرفته‌اند. البته تردیدی وجود ندارد که اضافه شدن سیستم کنترل پایداری به سورن پلاس، دنا پلاس، کوییک و ساینا باعث ایمنی بیشتر آنها شده است.
فرهنگ رانندگی
برخلاف تصور برخی از افراد، نحوه رانندگی با اتومبیل بیش از ظاهر آن می‌تواند فرهنگ و سطح اجتماعی فرد را نمایان سازد. زیرا چگونگی رانندگی با اتومبیل، به‌خوبی نشان‌دهنده وجوه مختلف شخصیتی و رفتاری و درک اجتماعی یک انسان است.
لیلا نورآبادی، روانشناس توضیح می‌دهد: «در واقع نحوه رانندگی نمونه‌ای بارز از اخلاق اجتماعی اشخاص است، چراکه رعایت قانون و مقررات، احترام به حقوق دیگران، افزایش آستانه تحمل فردی در مقابل محرک‌های ترافیکی و میزان پاکیزگی و سلامت اتومبیل و ایجاد فضای آرام برای سرنشینان و رانندگان دیگر، همگی نمونه‌هایی از رفتار اجتماعی راننده است که هنگام رانندگی ناخودآگاه از شخصیت واقعی فرد منعکس می‌شود.
آمار‌ها نشان می‌دهد که در ۹۵ - ۹۰ درصد تصادفات، رفتار انسان، عامل تعیین‌کننده اصلی است و رفتارهای ضداجتماعی با خشونت در رانندگی و نحوه رانندگی خشن نیز با تصادفات رابطه داشته است.
بررسی‌های متعددی درخصوص رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی و رفتار رانندگی صورت گرفته است. به نظر می‌رسد، عناصر خاصی از شخصیت باعث رفتارهای قانون‌شکنانه در رانندگی می‌شود، از این رو این رفتارها منجر به برآورده شدن برخی از نیازهای شخصی فرد شده، هرچند که با سیستم قانونمند محیط اطراف مغایرت دارد.
این روانشناس در ادامه می‌افزاید: «محققین ترافیک معتقدند بیش از ۹۰ درصد تصادفات تا اندازه‌ای به دلیل شخصیت راننده و وابسته به رفتارهای راننده است و رانندگی مخاطره‌آمیز سبب نتایج منفی می‌شود.
به هر حال اکثر جوانان با رفتار رانندگی پرمخاطره درگیر هستند که آمار تصادفات جوانان بیانگر این موضوع است. ویژگی‌های شخصیتی این افراد به احتمال قوی در بروز رفتارهای پرخطر دخیل هستند.
اخیراً با افزایش توجه افراد به اتومبیل، رفتارهای جالبی از بعضی رانندگانی که سعی دارند با اتومبیل یا شیوه رانندگی خود نظر دیگران را جلب کنند، سر می‌زند. آنها معمولاً با سرعت و سبقت غیرمجاز و هراس‌انگیز و انجام حرکات نمایشی در محل‌هایی که رانندگان معمولی و خانواده دیگران در آن رهگذرند، لجبازی با دیگر رانندگان، سعی بر جذب افراد خاص و جلب توجه اطرافیان دارند، اما این کار نه‌تنها جذاب و شاهکار نیست، بلکه نشانه ضعف فرهنگی و عدم کنترل فردی نیز به شمار می‌رود. در هیچ کجای قوانین رانندگی یا اجتماعی درج نشده است که استفاده از سیستم صوتی پرقدرت همچنین استفاده از شیشه‌های تیره یا لامپ‌های غیرمجاز، سرعت و سبقت‌های حادثه‌آفرین و خطرناک، نصب بوق‌های گوش‌خراش و استفاده عمدی و بی‌مورد از آنها، اتومبیل و رانندگی افراد را به‌نوعی هنر و افتخار تبدیل می‌کند.
برخلاف تصور این افراد، احترام به قانون و مقررات رانندگی و رعایت آنها، نوعی هنر و خودنمایی است که شخصیت این رانندگان را نزد دیگران زیبا و کامل جلوه می‌دهد و معتبر می‌سازد.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «عدم توجه به فرهنگ رانندگی موجب بروز اشتباهات متعددی از ما می‌شود که جوانب مختلف رفتاری را خدشه‌دار می‌کند. مثلاً فردی که به قانون و مقررات رانندگی توجه نمی‌کند، از ضعف فرهنگی و تربیت غلط اجتماعی خود نشان به میان آورده است.
عدم رعایت حقوق دیگر رانندگان و تجاوز به حریم آنها یا ایجاد وحشت و اضطراب در بین دیگران نشانه خشونت و بدرفتاری فرد است و او را شخصی گستاخ و متجاوز معرفی می‌کند. رانندگی، در دو جمله یعنی رعایت قانون و مقررات و رعایت حقوق و حریم دیگران.
ما باید این باور را در ذهن خود بپرورانیم که از عدم رعایت قانون و مقررات راهنمایی‌ورانندگی نمی‌توان برای نمایش توانمندی‌ها و استعدادهای نهفته خود استفاده کرد. چرا که با این کار تنها شخصیت ما نزد دیگران تضعیف می‌شود و موجب ترویج و توسعه فرهنگ غلط رانندگی در بین اطرافیان و اعضای خانواده خود می‌شویم.
تحقیقات متعدد نشان می‌دهد که ویژگی‌های شخصیتی در رانندگی پرمخاطره نقش دارد. با توجه به شیوع رفتارهای حادثه‌ساز رانندگی و رانندگی‌های پرمخاطره و همچنین ازدیاد تصادفات در بین رانندگان جوان پیشنهاد می‌گردد: شناسایی رانندگان پرخطر و ارائه مشاوره و راهنمایی و آموزش اختصاصی به آنان از طریق مشاورین روانشناسی و پلیس از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و همچنین تشویق رانندگان هیجان‌جو برای حضور در فضاهای کنترل شده همچون مسابقات اتومبیل‌رانی، موتورسواری و... می‌تواند سبب ارضا نیازهای هیجان‌جویی و تجربه‌جویی آنان گردد که با افزایش این فضاها می‌توان رفتارهای رانندگی پرمخاطره را کم و نهایتاً التهاب و هیجانات رانندگی پرخطر آنان را در بزرگراه‌های شهری و آزادراه‌های خارج از شهر شدیداً کاهش داد.»