اما در این میان، سینمای دفاع مقدس دچار یک نوع آسیب و بهتر بگوییم آفت نیز شد و آن در حیطه نگاه کمدی و فانتزی و انتقادی نسبت به این نوع سینما اتفاق افتاد. اگرچه در سینمای جنگ دنیا بسیار باب است، اما سینمای دفاع مقدس با احتیاط قدم به حیطه آن گذارد. چراکه دفاع مقدس مردم ایران اساسا با جنگ‌های متعارف و رایج‌، تفاوت ماهوی داشت. بنابراین سینماگران دفاع مقدس با حفظ احترام به‌ شأن و منزلت آن ایمان و باور اسلامی، روی به انتقاد و طنز و شوخی با دفاع مقدس آوردند، البته در همان سطح و اندازه‌ای که خود رزمندگان به آن عادت داشتند و در جبهه‌ها انجام می‌دادند.

 «لیلی با من است» اولین گام بود که در سال 1375 به روی پرده رفت. اما در دهه 80 این روند، سیر شتابداری به خود گرفت و بعضا به ورطه افراط افتاد تا آنجا که اصل دفاع مقدس را نیز زیر علامت سؤال برد. فیلم‌هایی همچون «پیک نیک در میدان جنگ»، «طبل بزرگ زیر پای چپ» و «آن سوی رودخانه» (که اساسا فیلمی ضد دفاع مقدس بود) و...از آن جمله بودند. دو قسمت اول فیلم «اخراجی‌ها» نقطه عطفی در این سری فیلم‌ها بود که با رعایت شئونات و منزلت اعتقادی ساخته شد و نگاهی تازه به مایه‌های طنز در دفاع مقدس داشت. 

اما همچنان‌که همواره در تاریخ سینمای ایران، موفقیت‌ها، سودجویان را به فکر تقلید و کپی نمودن انداخته، فیلم «اخراجی‌ها» نیز به همین سودجویی دچار شد. متاسفانه در این راه، صداقت و سادگی برخی از فیلمسازان نیز مورد سوءاستفاده قرار گرفت و با صرف هزینه‌ای هنگفت، فیلم‌هایی سراپا توهین و تحقیر ارزش‌ها و باورهای دفاع مقدس مانند «زمهریر» جلوی دوربین رفت که سیاست‌های نامشخص و به قولی شبه لیبرالی مسئولین سینمایی دولت دهم نیز در شکل گیری‌اش بی‌تاثیر نبود. 

بی‌کفایتی متولیان سینمایی دولت دهم

اما گستاخی فیلم «زمهریر» آنچنان بود که در همان بدو ارائه برای نمایش در بیست و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر، از سوی همان مسئولین (که حتی در جلسه کلید زدن فیلمبرداری آن حضور داشتند) توقیف شد و پس از نمایش محدود در این جشنواره برای رسانه‌ها و در حین برگزاری جلسه مطبوعاتی مربوطه، به شدت مورد اعتراض و انتقاد منتقدین حاضر در جلسه قرار گرفت و پس از آن اعتراض اقشار مختلف مردم و حتی بعضی از علمای حوزه علمیه قم را به همراه داشت. 

همین برخورد قاطع، موجب شد تا تصمیمات الاکلنگی معاونت سینمایی در مورد این فیلم به سوی عدم نمایش همیشگی فیلم مذکور جهت بگیرد و شخص معاون سینمایی وقت (جواد شمقدری) در مصاحبه‌ای بگوید هرگز فیلم «زمهریر» اجازه نمایش نخواهد گرفت. 

بنابراین یکی از انحرافات فاجعه‌بار در عرصه سینمای دفاع مقدس که می‌رفت به سختی ‌گریبان این ژانر را بگیرد (و به قول یکی از منتقدین به صورت ویروسی آن را مبتلا سازد) با عکس‌العمل مناسب منتقدین و روزنامه‌نگاران و مساعدت معاونت سینمایی، عجالتا به حاشیه رانده شد، اگرچه هنوز پرونده‌اش باز است و خود سازندگان فیلم، همچنان مصّر هستند که فیلم مثبتی برای دفاع مقدس ساخته‌اند!!

در اینجا برای فیلمسازان سینمای دفاع مقدس لزوم همان بصیرتی مطرح می‌گردد که مقام معظم رهبری در جریان فتنه سال 88، به کرات از آن سخن گفتند. اینکه اگرچه با نیت خیر و درست اما بدون بصیرت خدای ناکرده در زمین دشمن بازی خواهیم کرد و به جبهه خودی شلیک می‌نماییم و بر این تصوریم که دشمن را هدف گرفته‌ایم!

مقام معظم رهبری در سخنانی که به تاریخ 5 مرداد 1388 ایراد فرمودند، مقوله بصیرت را مورد اشاره قرار داده و گفتند:

«... اگر من بخواهم يك توصيه به شما بكنم، آن توصيه اين خواهد بود كه بصيرت خودتان را زياد كنيد؛ بصيرت. بلاهائى كه بر ملت‌ها وارد مي‌شود، در بسيارى از موارد بر اثر بى‏بصيرتى است...»

ایشان سپس در تشریح مقوله بصیرت‌، مثال جبهه‌های جنگ را آورده و فرمودند:

«... بنده بارها اين جبهه‏هاى سياسى و صحنه‏هاى سياسى را مثال مي‌زنم به جبهه‏ جنگ. اگر شما تو جبهه‏ جنگ نظامى، هندسه‏ زمين در اختيارتان نباشد، احتمال خطاهاى بزرگ هست. براى همين هم هست كه شناسائى مي‌روند. يكى از كارهاى مهم در عمل نظامى، شناسائى است؛ شناسائى از نزديك، كه زمين را بروند ببينند: دشمن كجاست، چه جورى است، مواضعش چگونه است، عوارضش چگونه است، تا بفهمند چه كار بايد بكنند. اگر كسى اين شناسائى را نداشته باشد، ميدان را نشناسد، دشمن را گم بكند، يك وقت مى‏بينيد كه دارد خمپاره‏اش را، توپخانه‏اش را آتش مي‌كند به طرفى، كه اتفاقاً اين طرف، طرفِ دوست است، نه طرفِ دشمن. نمي‌داند ديگر. عرصه‏ سياسى عيناً همين‌جور است. اگر بصيرت نداشته باشيد، دوست را نشناسيد، دشمن را نشناسيد، يك وقت مى‏بينيد آتش توپخانه‏ تبليغات شما و گفت‌وشنود شما و عمل شما به طرف قسمتى است كه آنجا دوستان مجتمعند، نه دشمنان. آدم دشمن را بشناسد؛ در شناخت دشمن خطا نكنيم. لذا بصيرت لازم است، تبيين لازم است...»

نگرش شبه روشنفکری در سینمای دفاع مقدس 

نوعی دیگر از سینمای دفاع مقدس که می‌توان آن را نگاه شبه روشنفکری به این‌گونه فیلم‌ها تعبیر کرد، در فیلم‌هایی متبلور شدند که جنگ تحمیلی را تنها در خسارات آن خلاصه می‌کردند. در این دسته از فیلم‌ها، دفاع مقدس 8 ساله ملت ایران، حاصلی جز شهید و جانباز و اسیر و خرابی و ویرانی و در کنارش سوءاستفاده‌های مالی و مادی عده‌ای رانت‌خوار نداشت. در این فیلم‌ها تنها برای بازماندگان جنگ چه از نوع رزمنده و چه جانباز و یا خانواده شهید، دلسوزی و ترحم نشان داده شده و این دلسوزی به شکلی القا گردید که اصل جنگ را زیر علامت سؤال می‌برد. جنگی که به قول حضرت امام (رحمهًْ الله علیه) برای این ملت رحمت بود. 

اگرچه این خط به صورت کمرنگ از فیلم «از کرخه تا راین» شروع شد اما در آن فیلم اصل دفاع مقدس زیر علامت سؤال نرفت و پاسخ‌های مناسب سعید در مقابل جانبازی که قصد پناهندگی داشت، به‌خوبی ماهیت مثبت دفاع را جلوه‌گر می‌ساخت اما در سال‌های بعد فیلم‌هایی همچون «گیلانه» از رخشان بنی‌اعتماد یا «پاداش سکوت» از مازیار میری و یا «سیزده 59» به نام سینمای دفاع مقدس به جز بازماندگانی درب و  داغان و ویران شده یا رانت‌خوار و شارلاتان از دفاع 8 ساله مردم مسلمان ایران، تصویری دیگر در قاب دوربین خود ننشاندند. 

در واقع این نوع سینمای به اصطلاح دفاع مقدس، که از سال‌های میانی دهه 70 و سینمای دوران به اصطلاح اصلاحات باب شد، نقطه ‌گریزی بود برای عده‌ای که نمی‌خواستند یا نمی‌توانستند دفاع مقدس امروز ملت ایران را ببینند. دفاعی که بیش از 30 سال در عرصه‌های فرهنگی و در میدان جنگ نرم جریان داشت، سرداران و بسیجیان خود را دارد، اگرچه بسیاری از بازماندگان و رزمندگان سال‌های دفاع مقدس (برخلاف آنچه فیلم‌های شبه روشنفکری نشان می‌دهند) در این میدان دفاع جدید نیز در صف اول قرار دارند، با قدرت و ایمان می‌جنگند و همچنان معتقد به آرمان‌های انقلاب اسلامی، ذره‌ای از اصول نظام مقدس جمهوری اسلامی کوتاه نیامده و نمی‌آیند.

بنابراین سینمای دفاع مقدس امروز ایران اگرچه به یاد رشادت‌ها و دلاوری‌ها و ناگفته‌های 8 سال دفاع مقدس محکم و قوی تداوم یافته اما بایستی برمحور دفاع مقدس امروز در عرصه تهاجم فرهنگی و ناتوی فرهنگی و جنگ نرم شکل تازه‌ای بیابد. 

دفاع مقدس امروز در جبهه رسانه‌ها و سینما و مطبوعات و کتاب و فضای سایبر و اینترنت و در مقابل اندیشه و تفکر صلیبیون نوین غرب و ایدئولوژی اومانیستی و سکولاریستی آنها در مدارس و دانشگاه‌ها و مراکز فکری و علمی و به اصطلاح تینک‌تانک‌ها صف‌آرایی شده و می‌شود. 

دفاع مقدس امروز سربازان و بسیجیانی از جنس دانشجو و دانش‌آموز و طلبه و شاعر و نویسنده و فیلمساز و بلاگر و... داشته و دارد و سرداران و فرماندهانی از جنس عالم و استاد حوزه و دانشگاه. سلاح این دفاع نوین، کتاب است و ادبیات و علم و فیلم و رمان و اینترنت و...