آموزش و فرهنگسازی گام مؤثر برای کاهش آمار تصادفات
گالیا‌توانگر
عامل انسانی مهمترین عامل تصادفات جاده‌ای است. توجه نکردن به جلو و عبور از سرعت مطمئنه عمده‌ترین دلیل تصادفات است. رانندگان در حد امکان از تردد جاده‌ای در شب‌ها در فصل زمستان خودداری کنند. متأسفانه با وجود فرهنگسازی گسترده در سال‌های اخیر هنوز هم آمار کشته‌شدگان در تصادفات جاده‌ای بالاست. سالانه در جادههای کشور حدود ۱۷ هزار نفر کشته و ۲۵۰ هزار نفر دچار آسیب می‌شوند که حداقل ۱۰ درصد آنها دچار معلولیت می‌شوند. به‌راستی چرا تا این حد نسبت به رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی و نکات ایمنی جاده سهل‌انگاری داریم؟! درصورتی‌که به‌خوبی واقفیم یک حادثه تصادف تا چه حد برای جامعه و برای خانواده فرد حادثه‌دیده و فوتی هزینه در بردارد.
یکی از مشکلات رانندگان جاده در روزهای سرد زمستانی گیرکردن در برف است. چنانچه خودروی شما در برف متوقف شد، با دست برف زیر لاستیک‌ها را خالی کنید و اگر آسفالت یخ‌زده بود از نمک و گونی استفاده کنید. گونی را زیر چرخ‌ها قرار دهید و به آرامی با دنده 2 حرکت کنید.
ابتدا به‌خاطر بسپارید که بهتر است انرژی خود را ذخیره کنید. پس فعالیت بیهوده نکنید. مسیرهای مختلف و گوناگون را به امید یافتن راه پیاده طی نکنید تا بیهوده خسته نشوید. از کیت بقای خود کمک بگیرید. (کیفی که در آن ابزار حیاتی را از قبل جای داده‌اید، نظیر آب، کنسرو، فندک، سوت، قطب‌نما، لباس خشک و گرم و...) با استفاده از سوت موقعیت خود را به دوستانتان بگویید. از قطب‌نما برای جهت‌یابی و یافتن مسیر استفاده کنید و تا زمانی که مسیر خود را مشخص نکرده‌اید، پیاده راهی نشوید. مسیر حرکت خود را علامت‌گذاری کنید. با ادامه مسیر حتماً طول راه را علامت‌گذاری کنید. برای این کار می‌توانید از تکه‌های پارچه رنگی روی شاخه‌های درختان استفاده کنید یا نوشته‌ای بر جای بگذارید. با این کار، به نیروهای امداد و نجاتی که به دنبال شما هستند، مکان و موقعیت خود را اطلاع خواهید داد.
جاده‌ها و خودروهای غیراستاندارد
مهرداد بائوج لاهوتی نماینده دهمین دوره مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه لنگرود، با اشاره اینکه در حال حاضر خودروهای کشور با قیمت‌های بالایی به مشتریان فروخته می‌شوند، ولی از استانداردهای لازم برخوردار نیستند، می‌گوید: «موضوع ایمنی خودرو یکی از موضوعاتی است که در کاهش و افزایش حوادث جاده‌ای نقش مهمی را ایفا می‌کند که متأسفانه از این مهم تا به حال
غفلت شده است.»
وی با اشاره به اینکه بر اساس قانون جدید راهنمایی و رانندگی هر فرد و یا عاملی که در تصادفات رانندگی نقش داشته باشد با وی برخورد خواهد شد، ادامه می‌دهد: « در گذشته علت بیشتر تصادفات جاده‌ای را عوامل انسانی و راننده ذکر می‌کردند، اما در شرایط کنونی اگر جاده و وسیله نقلیه نیز مقصر حادثه شناخته شوند، سازندگان جاده و تولیدکنندگان خودرو نیز باید در مقابل قانون پاسخگو باشند.»
نماینده سابق مردم لنگرود در مجلس شورای اسلامی، می‌افزاید: « بسیاری از شرکت‌های مسافربری نیز در حوادث جاده‌ای کشور مقصر شناخته می‌شوند، چراکه نه‌تنها بر روی راننده بلکه بر کیفیت خودروهای خود نیز نظارت کاملی اعمال نمی‌کنند.»
وی تصریح می‌کند: «بسیاری از عوامل از جمله عدم ایمنی خودرو و پایین بودن قدرت گاردریل‌ها و سرعت بالای اتوبوس در ایجاد حادثه نقش داشتند که هرکدام به‌صورت جداگانه بررسی شده است.»
این نماینده سابق مردم در مجلس شورای اسلامی، با اشاره به نقش جاده در حوادث رانندگی، عنوان می‌کند: «برخی از مناطق و جادههای کشور جزو پرخطرترین و حادثه‌خیزترین جادههای کشور محسوب می‌شوند، اما تاکنون نسبت به شناسایی و رفع مشکلات آنها راهکاری صورت نگرفته است. علت حوادث و سوانح رانندگی در کشور همانند حلقه‌هایی به یکدیگر مرتبط هستند، لذا با نادیده‌گرفتن هرکدام از این عوامل جان بسیاری از انسان‌ها با خطرات جدی مواجه خواهد شد.»
نقش فرهنگسازی و آموزش
در کاهش نرخ تصادفات
بهمن عشقی کارشناس حمل‌ونقل با تاکید بر نقش آموزش و فرهنگسازی در کاهش آمار تصادفات می‌گوید: «سهم عامل انسانی در بروز تصادفات رانندگی، بیش از 70 درصد است. البته در تصادفات رانندگی، تعیین عامل تامّه (اصلی)، کار دشواری است. به‌خاطر اینکه هر تصادف، ناشی از چند عامل است. در هر تصادف، چند عامل نقش دارند، اما سهم عامل انسانی در تصادف، غلبه دارد.»
وی ادامه می‌دهد: «من سهم وسیله نقلیه و جاده را حدود 30 درصد می‌دانم. این سهم‌بندی، بر اساس قواعد علمی هم هست. ما اگر جاده خوب بسازیم، ولی توسعه انسانی پیدا نکنیم، اتومبیل و جاده خوب، می‌تواند شدت تصادفات را بالا ببرد، چرا که ما همچنان مدیریت سرعت و کنترل سرعت را نداریم و در آن حالت حتی وضع بدتر می‌شود؛ بنابراین من برای کشورهای درحال‌توسعه از جمله ایران، نقش عامل انسانی را خیلی مهم دانسته و در حوزه عامل انسانی هم نقش آموزش را خیلی مهم‌تر می‌دانم.»
در هنگام حادثه در جاده چه کنیم؟
هنگام بروز حادثه، در صورت حضور امدادگران با نیروهای امدادگر هماهنگ و بدون اطلاعات پزشکی و امدادی از انجام هر کاری خودداری کنید. با امدادگران و نیروهای انتظامی در امر کمک‌رسانی همکاری کنید و مانع و مزاحم فعالیت آنها نشوید. در زمان حوادث، حق‌تقدم در عبور و مرور، همواره با گروه‌های امدادی است. چنانچه به هر علتی در جاده به‌ویژه در بزرگراه‌‌ها ناچار به توقف شدید، با قراردادن علائم ایمنی (مثلث شب رنگ) رانندگان دیگر را از حضور خود مطلع کنید.
علی رضایی یک امدادگر جاده هشدار می‌دهد: «تفاوت زمان رسیدن به مقصد با سرعت غیرمجاز و سرعت ایمن، کمتر از 10 تا 20 دقیقه است، برای این فرصت زمانی ناچیز حق زندگی را از خود و دیگران نگیریم. شدت حوادث ناگوار رانندگی و خسارات ناشی از آن رابطه مستقیمی با سرعت غیرمجاز خودرو دارد. سرعت بالای خودرو، حرکات جانبی را تحت‌تأثیر قرار داده (چرخ‌های عقب) و سبب غیر قابل‌کنترل شدن خودرو می‌گردد.
از انجام رفتارهای پر‌خطر (نقض قوانین، سهل‌انگاری، خستگی، عدم تمرکز و خواب‌آلودگی، سبقت بی‌جا، صحبت و بحث با سرنشینان، پاسخگویی به تلفن همراه) خودداری کنید. رانندگی یک کار پرهیجان، پرمخاطره و غیرقابل‌پیش‌بینی است. اگر سابقه بیماری قلبی دارید برای حفظ ایمنی و سلامت خود و دیگر همسفران، از رانندگی خودداری کنید. قدرت بینایی انسان در شب، یک ششم روز است، از مهمترین اصول اساسی در رانندگی، دقت در صحیح دیدن و دیده‌شدن است.
این امدادگر تاکید دارد: «برای آمادگی و حفظ ایمنی خود و عزیزانتان، خودرو خود را مجهز به جعبه کمک‌های اولیه و کپسول اطفاء حریق کنید. اگر موتور اتومبیل شما آتش گرفت و شما خیلی زود متوجه شدید، موتور را خاموش کنید و با احتیاط کاپوت را به اندازه قراردادن سر شلنگ اطفا باز کنید و با کمک کپسول اطفا حریق آتش را خاموش کنید.
نحوه صحیح خروج مصدوم از داخل خودرو را فرا بگیرید و در مواقع حادثه به همان شیوه عمل کنید. به‌هیچ‌وجه مصدوم مشکوک به آسیب ستون مهره‌ها را جابه‌جا نکنید. درصورتی‌که می‌خواهید از سرعت خود بکاهید، به‌آرامی از ترمزها استفاده کنید تا چراغ‌های ترمز روشن و رانندگان پشت سر، از کم‌شدن سرعت شما آگاه شوند.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «در مسیر حرکت به تابلوهای هشداردهنده و خطوط وسط و کنار جاده توجه کنید. قبل از هرگونه تغییر مسیر یا سرعت، حتماً از چراغ راهنما استفاده کنید. در هنگام رسیدن به ورودی‌های شهر و روستا همیشه سرعت خودرو را کاهش دهید. به جز در مواقع ضروری، هنگام رانندگی از نوربالا استفاده نکنید، نور بالای خودروی شما به‌شدت قدرت دید راننده مقابل را کاهش می‌دهد و سبب تغییر مسیر، انحراف خودرو و برخورد ناگهانی می‌گردد. چنانچه در سطح جاده بنزین، روغن، گازوئیل و مواد لغزنده ریخته شده با ریختن مقداری خاک یا شن روی جاده، موقعیت تصادف را ایمن کنید.»
ایمنی خودرو در فصل زمستان
قبل از هرگونه سفر جاده‌ای یا خیابانی در زمستان، ضخامت و کیفیت مناسب و عاج‌های لاستیک و تایر خودروی خود را به‌دقت بررسی کرده و از کیفیت و سلامت آنها اطمینان حاصل کنید. ازآنجایی‌که میزان باد و ارتفاع لاستیک‌ها برای هر خودرویی متفاوت است، به عدد آن دقت کرده و حتماً پیش از سفر، آن را چک کنید.
اصغر هادی‌فر یک متخصص فنی خودرو می‌گوید: «دید کافی برای رانندگی در شرایط مختلف به‌خصوص در خیابان و جادههای برفی و بارانی مستلزم کیفیت بالای شیشه و برف‌پاک‌کن شیشه‌های جلو و گاه عقب خودرو است. درصورتی‌که برف‌پاک‌کن خودروی‌تان قدیمی شده، به‌خوبی روی شیشه حرکت نمی‌کند و یا در صورت حرکت خطوط و آثاری از خود برجای می‌گذارد، حتماً آن را تعویض کرده و مخزن آب شیشه‌شور برف‌پاک‌کن را پر کنید.
قبل از سفر، حتماً از سلامت و کیفیت نور چراغ‌های جلو و عقب خودروی خود اطمینان حاصل کنید. آن را روشن کرده و درصورتی‌که کم‌نور بود یا سوخته بود، آن را تعویض کنید.
به‌منظور جلوگیری از گیر کردن در جادههای سرد و برف‌گیر زمستانی، حتماً باک بنزین خودروی خود را پر کنید تا درصورتی‌که مجبور شدید در جاده برف‌گیر، ساعت‌های طولانی در جاده بمانید و خودروی‌تان را روشن نگه دارید، از تمام شدن بنزین هراس نداشته باشید.
برای آنکه خودروی‌تان کمتر در معرض مستقیم هوای سرد قرار بگیرد، خودروی خود را در پارکینگ و فضای سربسته پارک کنید تا حتی‌الامکان بر روی آن برف ننشسته و باتری آن هم آسیب نبیند.»
وی در ادامه می‌گوید: «تجهیزات موردنیاز و جعبه امداد خودروی خود را همواره به همراه داشته باشید تا در صورت نیاز، از آن استفاده کنید.
پیش از آنکه در زمستان قصد سفر کنید، از سلامت باتری خودرو مطمئن شده و در صورت نیاز، خودروی خود را به متخصصان مربوطه نشان دهید.
از آنجایی که جادههای بارانی و برفی بسیار لغزنده هستند، رانندگان برای کنترل بیشتر خودرو از تعداد دفعات ترمز گرفتن بیشتری استفاده می‌کنند، بنابراین روغن ترمز نقش بسزایی در کیفیت رانندگی در زمستان دارد.
برخی از خودروهای جدید و مدرن دارای تجهیزات برف‌گیر و ترمز اتوماتیک مخصوص جادههای برفی هستند. درصورتی‌که خودروی‌تان دارای چنین تجهیزاتی است، حتماً در مواقع لزوم از آن استفاده کنید.»
این متخصص فنی خودرو در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «به‌منظور جلوگیری از مواجهه با مشکلات گیرکردن در جادههای برفی، گوشی همراه خود را فول‌شارژ کرده و در صورت لزوم، به‌منظور تماس گرفتن با نیروهای امدادی برای آن اعتبار کافی بخرید.
رفت و آمد بدون زنجیرچرخ در جادههای برون‌شهری در اکثریت قریب به اتفاق کشورها و شهرها ممنوع است بنابراین برای آنکه توسط پلیس‌راه خودروی‌تان توقیف نشود و بتوانید به راه خود ادامه دهید، حتماً زنجیرچرخ به همراه داشته باشید.
در آخر باید گفت که رانندگی ایمن در فصل زمستان و سرما، دارای قوانین و مقررات ویژه‌ای است که رانندگان باید به‌منظور کاهش احتمال تصادف و جلوگیری از بروز مشکل و گیرکردن در جادههای برفی و بارانی فصل زمستان، این نکات و قوانین را رعایت کنند تا سفری ایمن و بی‌خطر را پشت سر بگذارند.»