خوشبختی و خانواده در کنار هم
فاطمه قاسم‌آبادی
با وجود اینکه اکثر فیلم‌های‌هالیوودی، در چند دهه گذشته، برای نشان دادن زندگی نوجوانان آمریکایی و تصویری که کارگردانان و سازندگان از این قشر و کلا انسان به تصویر کشیده‌اند، کمتر پیدا می‌شود فیلمی که بتوان در آن نگاه انسانی و بدون اغراق و زیاده‌روی را در مورد شخصیت‌های داستانی‌اش، پیدا کرد.
در این بین سهم فیلم‌هایی که در آنها، روی خانواده و ارزش هم‌خون بودن تاکید می‌شود، کمتر هم می‌شود، چرا که سال‌هاست این مفاهیم در غرب با توجه به سیاست‌های ضد خانواده، به بیراهه کشیده شده‌اند....
فیلم کودا(به معنی کلمه قطعه آخر یک آهنگ) به کارگردانی «سیان هدر» محصول سال 2021 ایالات متحده است که سعی کرده به خانواده آمریکایی و اتحاد در بین اعضای آن، نگاه انسانی و خارج از کلیشه‌های روز بیاندازد.
داستان یک زندگی
داستان فیلم کودا، در مورد دختری نوجوان به نام «روبی» است که تنها عضو شنوای یک خانواده ناشنوا است. پدر، مادر و برادر بزرگتر روبی به نام «لئو» همگی ناشنوا هستند و در حوزه تجارت ماهی‌گیری فعالیت می‌کنند. در این میان روبی به موسیقی علاقه دارد و پس از کشمکش‌های فراوان، تصمیم می‌گیرد در گروه کُر دبیرستان، ثبت‌نام کند. بعد از مدتی تمرین، روبی و معلم موسیقی‌اش به این نتیجه می‌رسند که روبی باید استعداد خود در موسیقی را جدی بگیرد و خودش را برای رفتن به کالج موسیقی آماده کند اما زمانی که روبی متوجه می‌شود کسب و کار ماهی‌گیری خانواده به خاطر عدم حضور او در قایق، به عنوان تنها فرد شنوا، در معرض تهدیدی جدی قرار گرفته است، میان انتخاب رشته مورد علاقه خود و ماندن در کنار خانوادهاش و کمک به کسب و کار خانوادگی‌شان، دچار تردید می‌شود و....
دور از کلیشه‌های روز
در فیلم کودا، مخاطبین با خانواده‌ای در یکی از شهرهای کوچک آمریکا، رو‌به‌رو هستند. در این خانواده مانند هر خانواده دیگری مشکلات و درگیری‌های متفاوتی وجود دارد ولی نقطه عطف داستان روی وضعیت کلی خانواده و تلاش دختر این خانواده برای حفاظت از بقیه اعضا است.
در «کودا» کارگردان سعی نکرده با استفاده از مشکل اصلی این خانواده و ناشنوایی آنها از مخاطبین برای‌شان ترحم بخرد و یا از طرف دیگر سعی نکرده تا این موضوع را دستاویزی برای برتریت و یا بی‌نقص بودن زندگی این انسان‌ها بکند.
«کودا» سعی دارد زندگی یک دختر پر انرژی و مسئولیت‌پذیر را نشان بدهد که به‌خاطر خانوادهاش فداکاری می‌کند و خانوادهاش هم به خاطر او سعی می‌کنند قوی‌تر بشوند و بدون حضور او هم از پس مشکلاتشان بر بیایند و در عوض به فرزندشان حق انتخاب و اجازه مستقل بودن بدهند.
در فیلم کودا مخاطبین برخلاف تصویری که در یکی دو دهه گذشته از نوجوان آمریکایی مد شده است، یعنی دیدن نوجوان‌هایی که تنها دغدغه‌شان روابط جنسی و خیالبافی برای رسیدن به ثروت و شهرت و... است، با دختر نوجوانی رو‌به‌رو است که هر چند مانند دیگر دوستانش اشتباهاتی دارد ولی شخصیت قوی و حمایت از خانوادهاش باعث می‌شود تا روبی بیشتر از یک سر و گردن از شخصیت نوجوانان هم‌رده‌اش در قاب تصویر بالا‌تر باشد.
طبقه متوسط و مشکلات مضاعف
در فیلم کودا، مخاطبین با یک خانواده از قشر متوسط جامعه رو‌به‌رو هستند، خانواده‌ای که نسل‌اندر نسل در شهر کوچک ساحلی‌شان ماهی‌گیر بوده‌اند و هیچ کدام از اعضا این خانواده تحصیلات خاص دانشگاهی ندارد و در این بین، روبی به عنوان دختر این خانواده، اولین فردی است که سعی دارد از حصار تکرار خارج شود و راهی را که به آن علاقه دارد طی کند.
در کودا مخاطبین می‌بینند که برادر روبی هم می‌خواهد به خواهرش کمک کند و روبی را به سمت آینده‌ای که دوست دارد هل بدهد. البته در فیلم و طبق منطق داستانش، برادر روبی این کار را برای کلیشه‌های معمول «برادر از خود گذشته» انجام نمی‌دهد، بلکه او سعی دارد روبی را به سمت آرزوهایش ببرد تا مجبور شود بدون خواهرش گلیمش را از آب بیرون بکشد و با همین دیدگاه می‌خواهد قدمی در استقلال شخصیتی خودش بردارد و به سمت بلوغ واقعی برود، کاری که در صورت حضور مداوم خواهرش در زندگی‌شان، هرگز نمی‌تواند به انجام برساند و ناگزیر همیشه باید زیر سایه روبی، باقی بماند.
در فیلم «کودا» مفهوم استقلال شخصیتی و مسئولیت‌پذیری یک نوجوان غربی، در راه رسیدن به آینده و شناخت شخصیت واقعی‌اش، به خوبی نشان داده شده است.
احیای مفهوم خانواده
در بیشتر آثار مربوط به خانواده غربی، سال‌هاست که مفهوم خانواده دیگر رنگ و بوی گذشته را ندارد و بعد از تبلیغات نزدیک به سه دهه‌ای، برای فروپاشی خانواده در غرب، حالا دوباره سعی‌هایی برای برگرداندن اوضاع به سمت خانواده محور بودن، برداشته شده است و فیلم کودا هم یکی از سعی‌های موفق، در این راه است.
البته سازنده فیلم سعی کرده حالا که قرار است دوباره خانواده واقعی را به تصویر بکشد، دیگر مشکلات قبلی را به تصویر نکشد و در این خانواده آرمانی، والدین، به بهانه نیاز و محبت فرزندان‌شان، آنها را از داشتن حقوق طبیعی خود منع نمی‌کنند و یا اینکه سعی ندارند تا فرزندان‌شان را وادار به رسیدن به آرزوهای ناکام خودشان کنند، در کودا، تقریبا یک خانواده رویایی اما با مشکلات واقعی به تصویر کشیده می‌شود.
در این خانواده بخصوص، تنها چیزی که آنها را خاص می‌کند ناشنوایی دیگر اعضای خانواده نیست. اعضا این خانواده همگی نسبت به هم احساس مسئولیت می‌کنند و فرزندان همانقدر که پدر و مادر به فکر آنها هستند، هر یک به روش خودش، سعی دارند تا علاوه‌بر محافظت از دیگر اعضا، به آینده خودش هم فکر کند.
این تصویر بسیار زیبا و کمیاب که در دنیای واقعی و بخصوص در کشورهای غربی زیاد وجود ندارد، به خوبی در فیلم کودا نشان داده شده است و فیلم سعی دارد با تم محبوب و همیشگی فیلم‌های نسل قدیم هالیوود، به اصطلاح «هپی‌اندینگ» یا همان پایان خوش را علاوه بر انتها، در طول داستان هم به تصویر بکشد و این مسئله با توجه به پازل بی‌نقصی که سازنده فیلم، برای منطقی جلوه دادن فیلمش کنار هم چیده است، تقریبا قابل قبول به نظر می‌رسد و باعث می‌شود یک سری سؤالات که ذهن مخاطبین را مشغول کرده، از جمله اینکه بعد از رفتن روبی، خانوادهاش دقیقا چطور قرار است با توجه به مشکلات مالی که دارند جای خالی او را که مترجم خانواده و راه ارتباطی‌شان محسوب می‌شود پر کنند؟ زیاد دیده نشود.
این سؤالات البته با توجه با تم امیدبخش فیلم، به مخاطبین و امید انسان به تلاش و به چالش کشیدن خودش، در شرایط متفاوت بر‌می‌گردد و به اصل داستان، لطمه‌ای وارد نمی‌کند و تمام این دلایل باعث می‌شود تا فیلم کودا قطعا ارزش یک بار دیدن را داشته باشد.
قابل قبول اما کم‌شانس
فیلم کودا با وجود اینکه فیلمی جمع و جور با بودجه‌ای کم نسبت به دیگر آثار پر سر و صدای این روزهای هالیوود است، توانست نظر منتقدان زیادی را به خود جلب کند و به اصطلاح، دیده شود.
این فیلم در سایت‌های مخصوص مخاطبین هم توانست، نمرات بالایی را به خود اختصاص بدهد و بینندگانش را هم راضی کند.
البته کودا با توجه به نامزدی‌هایی که تا بحال توانسته در جشنواره‌های متفاوت به دست بیاورد، برنده بیشتر این جوایز نشده است و با توجه به تم انسانی و بدون پزهای روشنفکری‌اش هم بعید است که کودا در آینده هم بتواند جایزه خاصی را از آن خود کند و احتمالا روایت این خانواده ناشنوا و متحد، بیشتر برای مخاطبینش مورد توجه باشد تا داوران جشنواره‌ها.