نگاهی به پویانمایی «ببعی قهرمان»
خوش‌ساخت وچشـم‌نواز اما بی‌هویت!
آرش فهیم
یکی از کارکردهای صنعت انیمیشن (پویانمایی) در جهان، علاوه‌بر گردش مالی و سودآوری اقتصادی، هویت سازی برای نسل‌ها و ملت‌هاست. به‌طور مثال، تمام انیمیشن‌های پیکسار، سرشار از نمادها و عناصر فرهنگ و تاریخ آمریکا هستند.هایائو میازاکی، یکی از مطرح‌ترین انیمه سازان ژاپن به هویتمندی، افتخارات و فرازهای کشورش توجه دارد. او به طور مثال در انیمه «باد بر می‌خیزد» به افتخارات صنایع هواپیمایی ژاپن در تاریخ معاصر می‌پردازد.
اتفاقا جدیدترین پویانمایی به نمایش درآمده در سینمای ایران هم بی‌ارتباط با پرواز و صنعت هواپیمایی نیست اما از نظر هویتمندی و تزریق فرهنگ و سبک زندگی وضعیت دیگری دارد. «ببعی قهرمان» که از قضا یکی از پرفروش‌ترین آثار سینمای ایران در سال 1403 است، در ژانر ماجراجویانه و فانتزیک و در قالب
سه بعدی به کارگردانی حسین صفارزادگان و میثم حسینی ساخته شده. «ببعی قهرمان» قبلا به عنوان سریال از شبکه پویا پخش می‌شد و بعدا تبدیل به فیلم سینمایی شد و بار اول هم در چهل و دومین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. کارتونی که انسان‌نمایی حیوانات را دستمایه قرار داده و ما در این کارتون، جانورانی مثل گوسفند، گاو، خوک، غاز، سگ و... را می‌بینیم که مثل انسان‌ها لباس پوشیده‌اند و حرف می‌زنند! مخاطب اصلی «ببعی قهرمان» هم گروه سنی 3 تا 9 سال است.
داستان «ببعی قهرمان» درباره رویاپردازی یک بره است که به خواندن مجله‌ها و کتاب‌هایی درباره پرواز و هواپیما علاقه مند است. او سعی می‌کند تا رویای پرواز را به واقعیت تبدیل کند. به همین دلیل نیز همراه خواهر کوچک‌ترش که ببعو نام دارد و همچنین دوستانش که گوساله‌ها هستند در مسابقات پرواز حیوانات شرکت می‌کنند. همه فکر می‌کنند که در این مسابقات فقط پرنده‌ها شرکت می‌کنند، اما ببعی و دوستانش با تراکتوری که اختراع پدرشان است و تبدیل به نوعی هواپیما شده در این مسابقه حضور می‌یابند و موفق می‌شوند. یکی از پرنده‌ها قصد دارد تا با تقلب برنده شود، اما دستش رو می‌شود و تیم ببعی به قهرمانی می‌رسد.
اولین نکته درباره «ببعی قهرمان» گرافیک شیک و چشم نواز آن است. خوشبختانه انیمیشن‌های ایرانی در سال‌های اخیر از نظر گرافیکی و تصویری، پیشرفت خوبی کرده‌اند و با ذائقه نسل جدید همراه شده‌اند و از این نظر قابل مقایسه با کارتون‌های خارجی هستند. در انیمیشن یا پویانمایی «ببعی قهرمان» هم روی طراحی صحنه و شخصیت‌ها خیلی کار شده است و سازندگان این کارتون، سلیقه به خرج داده‌اند و جهان فانتزیک خوشگلی را خلق کرده‌اند. قصه «ببعی قهرمان» اما برای مخاطب کم سن و سال، سنگین است. این قصه، شروع خوب و روانی دارد اما در ادامه، افت می‌کند و همین باعث می‌شود که مخاطبان نونهال و به‌ویژه خوردسالان، از اواسط قصه، کمی خسته شوند و حوصله‌شان سر برود. نکته دیگر این است که در این کارتون هیچ منطقی در تعیین نقش حیوانات وجود ندارد. مثلا معلوم نیست که چرا قهرمان این انیمیشن، یک گوسفند است و چرا آهو یا اسب و حیوان دگری نیست! این درحالی است که وقتی برای شخصیتی، یک حیوان تعیین می‌شود، باید دلیل و منطق خاصی برای این انتخاب وجود داشته باشد. این انتقاد به بقیه شخصت‌های این پویانمایی هم وارد است. مثلا مشخص نیست که چرا در این داستان فقط خوک‌ها پلیس هستند و سایر حیوانات نه! همچنین جنس شخصیت ببعی و کارها و ماجراجویی‌های او، کاملا پسرانه است و او هیچ شباهتی به یک دختر ندارد. ضمن اینکه در طراحی شکل و شمایل ببعی نیز، او بیشتر به یک آدم شباهت دارد تا یک گوسفند و غیر از گوش‌هایش، بقیه اعضای بدن و چهره او، دقیقا مانند یک انسان طراحی شده است. ضمن اینکه برخی از کارها و شیطنت‌های بچه‌ها در این پویانمایی، ممکن است برای خوردسالان بدآموزی داشته باشد. مثلا بخش از این پویانمایی پرواز از طریق بشقاب رانمایش می‌دهد و ممکن است بعضی بچه‌ها که قدرت تخیل بیشتر دارند را به این فکر بیاندازد که با چنین وسایلی واقعا می‌توانند بپرند!
«ببعی قهرمان» به رویاپردازی و تلاش برای تبدیل آرزوها به واقعیت می‌پردازد، اما در این پویانمایی، هیچ نشانی از فرهنگ، هویت و ملیت ما وجود ندارد. یعنی انگار داستان این کارتون در یک کشور دیگر اتفاق افتاده و اصلا معلوم نیست که این کارتون، یک محصول فرهنگی متعلق به ایران است!