روایت بزرگان انقلاب و دین از فرج‌الله سلحشور
بعد از نمایش تو، ارادتم به حضرت ایوب بیشتر شد
سعید رضایی
فرج‌الله سلحشور را همه با سریال هایی چون «مردان آنجلس»(اصحاب کهف) و «یوسف پیامبر(ع)» می‌شناسیم. سریال‌هایی که جزو پربیننده‌ترین آثار تلویزیونی در داخل و خارج از کشور محسوب می‌شوند. برخلاف برخی از فیلمسازها که با رانت‌های دولتی و حمایت‌های سفارتخانه‌ها، اتحادیه‌ها و کمپانی‌های غربی شهرت جهانی یافته‌اند، سلحشور در میان «تحریم» و مخالفت‌های گسترده داخلی و خارجی توانسته پر مخاطب‌ترین فیلمساز ایرانی در سطح جهان بشود. شاید باورش مشکل باشد، اما در برخی از کشورها مثل جمهوری آذربایجان، تاجیکستان، افغانستان و عراق و ... سریال «یوسف پیامبر(ع)» در حین پخش، موجب خلوت شدن خیابان‌ها می‌شد.
سلحشور قصد داشت تا شاهکار جدیدی را درباره حضرت موسی(ع) خلق کند، اما اجل مهلتش نداد و به دیدار حق شتافت. به همین مناسبت، دیدگاه‌های برخی از بزرگان انقلاب و دین را درباره این هنرمند متعهد تقدیم می‌کنیم.
رهبر معظم انقلاب در تاریخ 28/۰۷/1370 و در دیدار اعضای مجمع نویسندگان مسلمان، فرموده بودند:
«چند شب پیش از این، نمایشنامه‌ای را در این‌جا نمایش دادند - «ایوب پیامبر» - که خیلی خیلی خوب بود؛ کار یکی از همین آقایان رفقای شما - آقای سلحشور - بود ... در چنین فضایی، من نمایشنامه «ایوب پیامبر» را واقعاً یک برداشتِ صحیحِ متینِ بی‌اشکالی از یک کار به آن مهمی دیدم. آدم اگر بخواهد زندگی یک پیامبر را نشان بدهد، کار آسانی نیست؛ آن وقت این آقای سلحشور این‌قدر قشنگ این نقش را بازی کرده بود. اولِ این نمایش این‌طور است که کروبیانِ ملأ اعلی دارند مدح آن مثال ملکوتی و به اصطلاح قالب مثالی ایوب را می‌کنند. آدم وقتی نگاه می‌کرد، خیال می‌کرد که واقعاً خود ایوب پیامبر آنجا ایستاده است. بعد از نمایش گفتم: من که آخوندم و این همه در زندگی پیامبران مطالعه کرده‌ام، بعد از این نمایش تو، معرفت و ارادتم به حضرت ایوب بیشتر شد! و این خاصیت هنر است که دانسته‌های ذهنی را به صورت ملموس در اختیار آدم می‌گذارد. شماها چنین هنرهای بحمداللَّه غزیر و پُرمایه در اختیارتان هست؛ باید کار کنید، باید زیاد کار کنید، باید بنویسید، باید قصه بنویسید، باید نمایشنامه بنویسید، باید اجرا کنید. این، آن کاری است که الان وجود دارد.»
رهبر انقلاب همچنین در تاریخ هشتم اسفند سال 77 در دیدار دست اندرکاران مجموعه تلویزیونی «مردان آنجلس» فرموده بودند:
«ماه رمضان بود، فکر کردم برای اینها چه مطلبی را مطرح کنم که خوب باشد. به مناسبت حال خودم گفتم که سورۀ کهف را برایشان تفسیر می‌کنم. برای این کار، من به تفاسیر مختلف و به تاریخ مراجعه می‌کردم و در آن جلسه -که جلسه خیلی پُرشور و خوبی هم بود- این ماجرا را در شبهای ماه رمضان پشت سر هم بیان می‌کردم.
پس از این قضیه هم بارها داستان اصحاب کهف را گفته‌ام و شنیده‌ام و خوانده‌ام؛ اما حقیقت قضیه این است که قصۀ اصحاب کهف را از شما یاد گرفتم! آن شبی که شما آن صحنۀ بسیار زیبا و قوی و پیچیده و عالی را اجرا کردید، من فهمیدم که «اذ قاموا ربّنا ربّ السّموات و الأرض» یعنی چه! آن شب من این را به چشم خودم دیدم. شما حقیقتاً یک داستان قرآنی را زنده و مجسم کردید و آن را در مقابل چشم بینندگان قرار دادید؛ این کارِ خیلی بزرگی است.»
9 آذر سال ۸۸ نیز بیت رهبری میزبان عوامل تولید سریال «یوسف پیامبر» بودند. امام خامنه‌ای در آن دیدار به برخی از ویژگی‌های خاص این سریال اشاره کردند. ازجمله:
«در دنیای کنونی هنر و سینما، معمولاً برای جذب مخاطب، از برخی مسائل، از جمله جاذبه‌های جنسی استفاده می‌شود، اما در این سریال که بسیار پرمخاطب و مورد رضایت بینندگان در ایران و سایر کشورها هم بود، بر خلاف غالب فیلم‌ها و مجموعه‌های نمایشی، محور داستان عصمت و پاکدامنی است.»
همچنین بیان داشتند که:
«یکی دیگر از ویژگی‌های این سریال، به تصویر کشیده شدن شخصیتی جامع‌الاطراف و نبوّت واقعی از یوسف پیامبر بود که این شخصیت دینی علاوه بر معنویت و توجه به دعا و ذکر، در صحنه مدیریت جامعه، تدبیر امور، مبارزه با ظلم و ایستادگی در مقابل فشارها نقش بارزی داشت.»
در آن دیدار همچنین حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با قدردانی از تلاش‌های فرج‌الله سلحشور -کارگردان مجموعه تلویزیونی یوسف پیامبر- تأکید کردند: قطعاً همه عوامل این مجموعه باارزش و برجسته در پیشگاه خداوند مأجور هستند.
دی سال 92 نیز در اختتامیه چهارمین جشنواره فیلم عمار از سلحشور تجلیل شد. در این مراسم، آیت‌الله احمد جنتی نیز ازجمله شخصیت‌هایی بود که از سلحشور تقدیر کرد.
همچنین فروردین امسال نیز آیت‌الله سیستانی از مراجع تقلید شیعه از سلحشور تجلیل کرد. در مراسم اختتامیه نخستین جشنواره فیلم کوتاه «النهج» در کربلا حجت‌الاسلام کربلایی، نماینده آیت‌الله سیستانی و تولیت آستان مقدس امام حسین(ع) به پاس تلاش‌های چندین ساله در عرصه فیلمسازی مذهبی از فرج‌الله سلحشور تقدیر کرد.
آیت‌الله روح‌الله قرهی مدیر حوزه علمیه امام مهدی(عج) نیز در مراسم بزرگداشت سلحشور که خرداد امسال برگزار شده بود درباره این کارگردان اظهار داشت: آقای فرج‌الله سلحشور آمد و فرجی حاصل شد. ایشان نشان داد که سینما می‌تواند اثرگذار باشد و هنر، مطالب خود را در قالب مطالب دینی به جامعه تبیین کند.
وی تصریح کرد: آقای سلحشور باور به این دارد که در این راه باید طهارت باشد؛ خیلی‌ها می‌خواهند به مناسبت مسائل دینی، مطالب دیگری را عنوان کنند اما باید طهارت رعایت شود تا اثری جاودانه شود. همان طور که اخلاص و اعتقاد سلحشور به اینکه می‌شود از تریبون سینما و هنر، معارف اسلامی را نشر داد در کار او تجلی یافت.
این استاد اخلاق خاطرنشان کرد: اساس جاودانگی هنر در طهارت است؛ در سریال حضرت یوسف (ع) بودند کسانی که به لحاظ ظاهری، صاحب جمال بودند اما آقای سلحشور می‌گشت کسی را پیدا کند، کسی بازی کند که قبل از آن از جمالش در راه فسق و فجور بهره نبرده باشد.
مدیر مدرسه علمیه امام مهدی(عج) با بیان اینکه اعتقاد و اخلاص ایشان باعث می‌شود با اینکه آن شخص برای اولین‌بار نقش با عظمت و مهمی را بر دوش می‌گیرد بتواند از عهده آن برآید، عنوان کرد: آقای سلحشور به دنبال تمرین کردن بازیگر نقش اول سریال نیست بلکه تزریق اخلاص ایشان به جریان فیلم است که نشأت گرفته از اخلاق است.
وی ابراز داشت: اگر هنر با اخلاق عجین شود جاودانه می‌ماند؛ «تخلقوا باخلاق الله». اگرچه آقای شورجه فرمودند نگاه به ساختار فیزیکی فیلم هم مهم است. اما آقای سلحشور در ساخت سریال حضرت یوسف(ع) معتقد بودند بسیاری از مطالب آن حتی سبک و سیاق ساختمان‌ها به گونه‌ای باشد تا روح تقوا را برساند.
آیت‌الله قرهی عنوان کرد: آنجا که قرار بود ظلمت‌ها را برساند، ساختاری متناسب با آن و ساختمانی که قرار بود یوسف نبی(ع) در آن قرار داشته باشد از آن معنویت برخیزد. همچنین ساختمان کسانی که ظالم بودند عنوان شرارت داشته باشد و همه آنها را نشأت گرفته از اخلاص می‌دانم.
وی اظهار داشت: وقتی با بعضی از دوستان به ملاقات آقای سلحشور رفتیم فرمودند دغدغه من حضرت موسی(ع) است. بنده معتقدم موسی کلیم‌الله مظلوم‌ترین انبیا است که ناخودآگاه به حال او گریه‌مان می‌گیرد که چگونه قوم موسی براساس آیه «أَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَى الْعَالَمِینَ» کفران نعمت کردند و حضرت موسی(ع) برای هدایت آنها به درگاه خداوند بسیار تضرع و زاری کرد.
آیت‌الله قرهی افزود: پیش از این، نقش آیات الهی در هنر را می‌خواندیم، اما باور اینکه حقیقت آیات چیست را آقای فرج‌الله سلحشور با اخلاص خود برای ما نمایان کرد.
محمدحسین صفار هرندی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در همان مراسم درباره سلحشور گفته بود: بسیاری افراد را دیده‌ایم که در گذر زمان افکار و عقایدشان تغییر می‌کند، اما در این بین تعداد انگشت‌شماری هستند که با گذشت سال‌ها هیچ تغییری نکرده‌اند و من در این مراسم می‌خواهم به جناب سلحشور بگویم شما اصلاً در این سال‌ها تغییر نکرده‌اید.
وی ادامه داد: سلحشور و همراهانش جزو افرادی بودند که تئاتر و هنر را به مسجد بردند و اولین تئاتر مسجدی را برپا کردند. در این زمینه نیز بودند افرادی که راهشان را با مسجد آغاز کردند اما در ادامه و خیلی زود از مسجد جدا شدند، اما سلحشور هیچ‌گاه خود را جدای از مسجد و اعتقاداتش ندانست.وی افزود: به عقیده من این خود یک هنر است که فردی 40 سال همواره آرمان‌های ثابتی داشته باشد و هیچ اندیشه‌ای در او تغییر نکند و باید بگویم سلحشور هیچ‌گاه از ریشه خود جدا نشده است. روزی سلحشور هنر را به مسجد برد و امروز ایشان با فعالیتهای دامنه دارش، مسجد را وارد هنر کرده است و بدین گونه ماندگار شده است.
این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه با اشاره به فیلم «توبه نصوح» بیان کرد: یادم است در زمانی که ایشان «توبه نصوح» را کار کرده بودند آن‌قدر این فیلم مورد استقبال مردم قرار گرفته بود که حتی بسیاری از افرادی که تا به حال پا به سینما نگذاشته بودند نیز این فیلم را در سالن‌های سینما دیدند و نکته جالب اینجاست که برخی از این افراد نیز بعد از نمایش فیلم از روی صندلی‌هایشان تکان نمی‌خوردند و این نشان می‌دهد که تأثیرگذاری این فیلم بسیار خوب عمل کرده است.
وی در پایان گفت: امیدواریم راهی که توسط این بزرگوار طی شده برای آیندگان راه‌گشا باشد.
سعید جلیلی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز چندی پیش به عیادت سلحشور رفت و در این دیدار با بیان اینکه سلحشور نشان داد که می‌توان با مضامین دینی، پر مخاطب ترین سریالها مثل حضرت یوسف را ساخت، افزود: این کارگردان متعهد نشان داد هنر و مضامین دینی می‌تواند مخاطب گسترده جهانی پیدا کند.وی افزود: استقبال چشم‌گیر از آثار آقای سلحشور در کشورهای اسلامی مثل تونس، مصر، لبنان، عراق و ... پاسخی به ناتوی فرهنگی است که می‌خواست هنر انقلاب اسلامی جهانی نشود.