سال‌های طولانی است که موضوع- انتشار، تبلیغات و فروش و استفاده- کتاب‌های کمک آموزشی رونق زیاد و بازار پرسودی دارد و بسیاری از بخش‌های خصوصی از همین طریق سرمایه‌های کلانی را جمع کرده‌اند. فروش این کتابها به حدی سودآور است که حتی قبل از انتشار و توزیع کتابهای درسی جدید التالیف، کتب کمک آموزشی آنها با تبلیغاتی وسیع و گسترده در سطح کشور توزیع می‌شوند.
وضعیت کتب کمک آموزشی در حال حاضر از جنبه‌های مختلف قابل بررسی و اهمیت می‌باشد که به طور خلاصه به شرح زیر به آنها اشاره می‌گردد.
واضح است که در حال حاضر کتاب‌های درسی یکی از ارکان اصلی در سیستم آموزشی ما محسوب می‌شود. آموزشی که توسط معلمین و دبیران در تمامی پایه‌ها و رشته‌ها انجام می‌شود با محوریت کتاب درسی است، معیار و ملاک سنجش تمامی امتحانات و آزمون‌ها اعم از آزمون‌های داخلی مدارس و‌ آزمون‌هایی که در سطح مناطق، استان‌ها و کشور و حتی برای ورود به دانشگاه‌ها برگزار می‌شود، فقط کتاب‌های درسی هستند بنابراین، اهمیت و جایگاه ویژه کتاب‌های درسی در نظام آموزشی، موضوعی کاملا بدیهی و غیرقابل انکار است. همین اهمیت و حساسیت والدین و خانواده‌ها نسبت به مسایل تحصیلی فرزندانشان از یک طرف موجبات نگرانی و سردرگمی در تصمیم‌گیری صحیح در خصوص مسایل تحصیلی فرزندانشان را فراهم آورده و از طرف دیگر اشخاص حقیقی و حقوقی بخش خصوصی از این فضا، موقعیت و نیاز والدین- خصوصا به دلیل نبود تشکیلات نظارتی نظام‌مند و هماهنگ- استفاده و مبادرت به تهیه، تالیف، انتشار و تبلیغ گسترده انواع محصولات مکتوب و سمعی بصری کمک آموزشی از طرق گوناگون خصوصا سازمان صدا و سیما می‌نمایند.
لازم به ذکر است که «شورای عالی آموزش و پرورش در تاریخ 1389/6/2 در هشتصد و بیست و هشتمین جلسه موضوع آئین‌نامه ساماندهی منابع آموزشی و تربیتی مواد و رسانه‌ها را تصویب نمود. در این مصوبه شاخص‌ها و معیارهای مربوط به تهیه و تدوین و... کتب کمک آموزشی آورده شده و تنها در ماده 6 این مصوبه به مجاز بودن خرید، عرضه و تبلیغ منابع کمک آموزشی استاندارد اشاره گردیده است. لیکن موضوع مهمی که در این مصوبه مغفول مانده، جایگاه و نحوه استفاده و ورود کتب کمک آموزشی به مدارس و چگونگی استفاده از آنها در کلاس‌های درس بوده که در ادامه در بندهای «ب» و «ج» مواردی مطرح خواهد شد. وضعیت کتب کمک آموزشی در حال حاضر از جنبه‌های مختلف قابل بررسی و اهمیت می‌باشد که به طور خلاصه به شرح زیر به آنها اشاره می‌گردد.
الف- مرجع تهیه و تاییدکتب کمک آموزشی
1- اساسا آیا کتابهای درسی- تهیه شده در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی- نیازی به کتابهای کمک آموزشی دارند؟
2-آیا کتابهای درسی- تهیه شده در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی- نیاز دانش‌آموزان را تامین نمی‌کند؟
3-اگر ضرورتی برای تهیه و استفاده از کتب کمک آموزشی وجود ندارد، انتشار وتبلیغ این همه کتاب، چرا و با چه منطقی صورت می‌پذیرد و وزارت ارشاد برچه اساسی اجازه چاپ و نشر داده و رسانه‌ها، مطبوعات، صدا و سیما و... با کدام مجوز اقدام به تبلیغات می‌نمایند؟
4-اگر پاسخ سوالات اول و دوم مثبت است، مسئولیت تالیف و نظارت بر کتاب‌های کمک آموزشی با کدام بخش دولتی می‌باشد؟
5-معلمان، دانش‌آموزان و خانواده‌ها با کدام معیار و شاخص، کتاب مناسب کمک آموزشی و مورد تائید وزارت آموزش و پرورش را انتخاب نمایند؟
6-آیا همه کتابهای درسی در تمامی پایه‌ها نیازمند کتاب کمک آموزشی هستند؟
7- آیا همه دانش‌آموزان مجبور به استفاده از کتب کمک آموزشی می‌باشند؟
8-آیا استفاده از این کتب برای کلیه دانش‌آموزان ضروری است، به نحوی که در اثر عدم استفاده از آنها دچار ضعف یا افت تحصیلی می‌شوند؟ یا اینکه اختیاری و درحد توصیه بوده و یا اینکه استفاده از آن ممکن است مفید واقع شود یا نشود، نظر کارشناسان وزارت آموزش و پرورش و متخصصین امر در این رابطه چیست؟
ب-موضوع ورود کتاب‌های کمک آموزشی به مدارس، جایگاه قانونی، شرایط، چرایی، چگونگی، نحوه و مدت استفاده از آنها در کلاس‌های درس
1-آیا مدارس، مدیران و معلمان، مجاز به استفاده از کتب کمک آموزشی اعم از واجد مجوز و فاقد مجوز در ساعات درسی می‌باشند؟
2-استفاده از کتب کمک آموزشی در کلاس‌های رسمی مدارس برای همه دانش‌آموزان الزامی یا اختیاری است؟
 3-در صورت اختیاری بودن، هنگام استفاده از این کتاب‌ها تکلیف آن تعداد از دانش‌آموزانی که به دلایل مختلف تمایل به استفاده ندارند چیست؟
4-آیا معلمان برای استفاده از کتاب‌های کمک آموزشی باید آموزش ببینند؟
5-آیا کلیه دروس در تمامی پایه‌ها و رشته‌های تحصیلی نیاز به استفاده از کتاب‌های کمک آموزشی دارند؟
6-آیا مدارس، مدیران و معلمان مجاز به معرفی کتب کمک آموزشی اعم از واجد مجوز و فاقد مجوز به دانش‌آموزان می‌باشند؟
7-در صورت وجود انواع کتاب‌های مورد تایید، آیا برای انتخاب کتب مناسب، چهارچوب و قاعده‌ای وجود دارد؟
8-اگر آری، مدیران و معلمان، کدام یک از این کتاب‌ها را باید یا می‌توانند انتخاب کنند؟
همین جا یادآوری می‌کنم که بسیاری از خانواده‌ها توانایی خرید این کتاب‌ها را نداشته و این مسئله باعث مشکلات عدیده روحی و آموزشی در بین دانش‌آموزان می‌شود.
ج-برگزاری آزمون از محتوای کتب کمک آموزشی
1-آیا مدارس مجاز به برگزاری آزمون از محتوای کتب کمک آموزشی می‌باشند؟
2-آیا شرکت کلیه دانش‌آموزان در این آزمون‌ها اجباری است؟
3-زمان برگزاری آزمون‌ها را چه مرجعی تعیین می‌کند؟
4-آیا برگزاری آزمون‌ها رایگان بوده یا دانش‌آموزان باید هزینه‌ای پرداخت نمایند؟
5-درصورت رایگان نبودن، میزان مبالغ دریافتی را چه مرجعی تعیین می‌کند؟ این مقدار در تمام مدارس یکسان است؟ وضعیت در مناطق محروم چگونه است؟
6-مبالغ دریافتی صرف چه کاری باید بشود و طبق کدام مقررات؟
در خاتمه یادآور می‌شوم وضعیت فعلی کتب کمک آموزشی از جهات مختلف از انضباط لازم برخوردار نبوده و در شان وزارت محترم آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران نمی‌باشد و این بی‌نظمی و شفاف نبودن مقررات و نقص قوانین به ضرر جامعه شریف فرهنگیان، دانش‌آموزان و اولیاء و فقط به نفع افراد سودجو و فرصت‌طلب و فراهم شدن بستری برای سوءاستفاده ایشان می‌باشد.
لذا، اولا بر مسئولین محترم است که با بررسی دقیق و دلسوزانه، نسبت به اصلاح وضع موجود اهتمام و اقدام نموده و ثانیا بر والدین و معلمان شریف لازم است تا با دقت‌نظر و به دور از جنجال‌ها و فارغ از انواع تبلیغات اغواگرانه سوداگران- که به نام فرهنگ و کمک به امر تعلیم و تربیت و در پوشش ارتقاء سطح علمی و تحصیلی دانش‌آموزان کشور فعالیت می‌کنند- مراقب مسایل درسی، تحصیلی و اخلاقی فرزندان خود باشند.
سیدعلیرضا خرم