تأملی بر فیلم «دوران عاشقی»
تصویر مثبت از اشرافیت!
حسین کارگر
کنار هم قرار دادن چند فیلم از سینمای بدنه و مقایسه شاخصهای محتوایی آنها، ما را با یک پازل با تصاویری هماهنگ مواجه میکند. به طوری که وقتی چندین فیلم به نمایش درآمده در ماههای اخیر را کنار هم میگذاریم، یک طرح برای حمایت از اشرافی گری و تطهیر کاخ نشینها در سینمای این روزهای ایران پدیدار میشود. این طرح به این ترتیب است که سعی دارد چهرهای مظلوم و مقبول از قشر سرمایهدار و فرادست جامعه امروز ایران نشان داده و در مقابل، تصویری نفرتانگیز و متوحش از جنوب شهریها و طبقه فرودست ارائه دهد. این نوع نگاه در تعدادی از فیلمهای اکران شده در سال 94 دیده میشود. فیلم «رخ دیوانه» به کارگردانی ابوالحسن داودی یکی ازاین فیلمها بود که در آن، گروهی که به «بچه پولدارها» شهرت یافتهاند را آدمهایی مثبت و مقبول مینماید و در مقابل، جنوبشهریها و بچههای طبقه مستضعف را افرادی شرور و تبه کار معرفی میکند.
فیلم «دوران عاشقی» ساخته علیرضا رئیسیان نیز قطعهای از همین پازل است که تصویری منفی و بدسیرت از قشر مستضعف جامعه نمایش میدهد. محور اصلی روایت فیلم، خیانت است؛ داستان تکراری زنهایی که به شوهرشان مشکوک هستند و مردهایی که برای تنوع زن دوم میگیرند! شخصیت اصلی فیلم، وکیلی به نام بیتا تمدن (با بازی لیلا حاتمی) است. زن ثروتمندی که مظهر ایثار، انسانیت و «تمدن» است. تضاد شخصیت موقر و تحسین برانگیز او با تصویر تحقیر آمیزی که فیلم از مردم جنوب تهران نشان میدهد، زننده است. حضور چند دقیقهای خانم وکیل ثروتمند و باکلاس در یکی از محلههای فقیرنشین پایین شهر، با سرقت ماشین او همراه میشود. البته او آنقدر بزرگمنش است که دزد ماشین خود را میبخشد! یکی از موکلهای او، دختر فقیری است که همسر موقت مردی شده که به وی ظلم کرده است. وقتی خانم تمدن در دادگاه به سود او به پیروزی میرسد، همین دختر فقیر به خاطر مشتی پول همه چیز را به هم میریزد و موجب باخت تمدن میشود.
سینمای بدنه (حرفه ای) در ایران، سالهاست که به کارزاری برای تبلیغ و حمایت از انگارههای شبه روشنفکری تبدیل شده است و سایر جریانهای فکری در آن، منزوی هستند. این نوع فیلمها، نگره خاصی به جامعه و دنیای پیرامون دارند. «دوران عاشقی» از نمونه فیلمهایی است که حامل نوع نگاه خاص شبه روشنفکران به مسائل اجتماعی است.
توجه بیش از حد به دغدغههای پوچ زندگی اشرافی و تبدیل کردن خیانت زوجها به یک معضل اساسی، یکی از شاخصههای مضمونی جریان سینمای بدنه در ایران است. فیلم «دوران عاشقی» هم هیچ حرف تازهای برای سینمای ما ندارد و تکراری است از ماجراها و داستانهایی درباره خیانت یک مرد به همسرش و ... حتی شهاب حسینی، لیلا حاتمی و فرهاد اصلانی، نتوانستهاند نقش آفرینی خوبی را از خود به یادگار بگذارند.فیلمهایی چون «دوران عاشقی» با دو هدف عمده ساخته میشوند؛ اول کاسبی و فتح گیشه به سادهترین روش ممکن که همان دست گذاشتن روی ماجراهای عشق مثلثی و خیانت است و دوم، ترویج تصویر و تصوری نیک و دوست داشتنی از طبقه سرمایه دار.