تالیف: کامران غضنفری

غرب در پايين آوردن قيمت ـ با استفاده از روش كلي بازار اشباع شده ـ ابزار عملي زير را به كار گرفت:
1- رژيم سعودي با شعار افزايش سهمیه اوپك، قيمت را پايين آورد و بازار را مملو از نفت كرد. ميزان صادرات نفت سعودي از حدود 5/2 ميليون بشكه در روز، به بيش از شش ميليون بشكه در روز رسيد و حتي به اين نيز بسنده نكرد و در يك روز صد ميليون بشكه نفت از ذخاير شناور خود (36 فروند نفت‌كش غول‌پيكر) را يك جا در بازار مقصد (روتردام، سنگاپور، نيويورك، ژاپن، انگليس و...) عرضه كرد.
2- نفت درياي شمال (متعلق به انگلستان و نروژ) به عنوان سمبل تبليغاتي، خط بورس بازار را به دست گرفت. لازم به ذكر است كه در مواردي فروش نفت درياي شمال به بهايي كمتر از پانزده دلار در هر بشكه مقرون به صرفه نبود اما تأكيد بر لزوم كاهش قيمت نفت در اجلاس اضطراري پنج كشور عمده صنعتي غرب، و متعاقباً آغاز جنگ قيمت‌ها از سوي عربستان و انگليس، ارتباط تنگاتنگ ميان منافع غرب با كاهش قيمت‌ها را نشان مي‌داد.1
در چنین شرایطی، هم نخست وزیر ایران و هم رئیس مجلس شورای اسلامی، طی سخنانی از اقدام انگلیس به عنوان توطئه‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران یاد کردند. 2در نتيجه‌ي عرضه‌‌ي افراطي نفت، صحنه براي سقوط بزرگ قيمت‌ها در سال 1986 (1365) مهيا شد. اين سقوط كمتر از دو ماه پس از آن رخ داد كه ايران در پي يك حمله غافلگيرانه، بندر فاو عراق را فتح كرد.3
توطئه مشترك آمريكا و انگليس و عربستان، باعث شد تا ظرف مدت هشت‌ ماه، قيمت هر بشكه نفت از 27 دلار در سال 1364، به 9 دلار در سال 1365 كاهش يافت.4
بايد اذعان داشت كه غرب در طراحي توطئه نفتي خود، به مسئله جمهوري اسلامي ايران نظر خاصي داشت. در چنين شرايطي، جهان سلطه‌گر صنعتي به رهبري آمريكا، با اجراي هرچه گسترده‌تر توطئه نفتي مصمم بود با ايجاد يك بن‌بست مالي- نظامي، جمهوري اسلامي ايران را ناگزير از پذيرش راه‌حل سياسي و نشستن بر سر ميز مذاكره كند.
افشای سناريوي توطئه سقوط قیمت نفت را بايد از زبان «ويليام فاير»، عنصر سياست‌پيشه و قلم به دست غرب شنيد. وي چنين مي‌گويد:
«با ايران چه كنيم؟ هرچه پول در رگ‌هاي عراق تزريق شده نتيجه‌اي نداده است[!] اگر عراق برود، فردا كويت، و پس‌فردا سعودي نيز خواهد رفت. تنها يك روزنه اميد هست. با سقوط قيمت نفت، ايران ورشكست مي‌شود و ماشين جنگي آن از كار مي‌افتد. شايد اين درمان كارگر شد و [به نظر مي‌رسد] اين آخرين شانس ما است.»5محمد جواد ایروانی وزیر اقتصاد دوران جنگ، طی مصاحبه‌ای با اشاره به این موضوع می‌گوید:
«درآمد فروش نفت که از نیمه دوم سال 64 در سراشیبی سقوط قرار گرفته بود، در سال 65 به چیزی حدود 7/5 میلیارد دلار بالغ شد؛ عددی که هرگز بعد از آن در تاریخ اقتصادی ایران تکرار نشد. البته من کاهش قیمت نفت به این شدت را طبیعی نمی‌دانستم. غربی‌ها و به ویژه آمریکا در سفته بازی و کاهش قیمت نفت در آن برهه از جنگ کاملاً دخالت داشتند. بعدها کیسینجر به این موضوع اذعان کرد.»6
نظريه‌پردازان غربي با استناد به آسيب‌پذيري ايران از نفت و فرآورده‌هاي نفتي كه درصد زيادي از صادرات جمهوري‌اسلامي را تشكيل مي‌داد و درآمدهاي ارزي حاصل از آن صرف اداره جنگ و خريد تجهيزات نظامي و واردات مواد غذايي، دارو و مواد خام كارخانه‌ها مي‌شد، استدلال مي‌كردند كه با سقوط قيمت نفت مي‌توان شيرازه نظام كنوني را از هم گسيخت. زيرا با سقوط قيمت نفت به يك سوم بهاي آن، از ميزان عايدات ارزي ايران هم به همان نسبت كاسته می‌شد. اين در حالي بود كه جمهوري اسلامي برخلاف رژيم بعثي عراق بدون دريافت كمك از كشورهاي دوست و بدون تمايل به گرفتن وام از خارج، صرفاً به قدرت مالي خود متكي بود.7در این شرایط، عراق برای تحت فشار قرار دادن ایران، به کشتی‌های نفتکش ایران حمله می‌کرد و هم زمان پایانه‌های نفتی ایران را هدف قرار می‌داد. حامیان عراق از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس نیز در جنگ قیمت نفت، نقش عمده‌ای ایفا می‌نمودند. تحریم خرید نفت ایران از طرف برخی خریداران و پایین آمدن قیمت نفت، فشارهای جدیدی بر ایران وارد می‌کرد. این وضعیت به ویژه از مهر ماه 1364 تا پایان جنگ همچنان ادامه داشت. 8
منابع در دفتر روزنامه موجود است