مروری بر کارنامه سیاسی و فکری 

علامه محمدتقی مصباح یزدی

11 بهمن 1313:  تولد در یزد.

تابستان 1326:  ورود به مدرسه علمیه شفیعیه یزد.

1330:  اتمام دروس سطح حوزه در یزد و آغاز دوره سطح عالی (رسائل و مکاسب). هجرت به نجف- برای تحصیل- به همراه پدر و مادر. تألیف کتابی [در سن ۱۵ سالگی] همزمان با خواندن صرف و نحو با نام «الفوائد التقويه».

1331:  بازگشت به همراه پدر و مادر به ایران-تهران. هجرت به قم برای ادامه تحصیل و سکونت در مدرسه فیضیه. آشنایی با علامه طباطبائی و آغاز شرکت در درس خارج اصول امام خمينى و استمرار آن به مدت 9 سال.

 1332: سکونت در مدرسه حجتیه، شرکت در درس خارج فقه آیت ‌الله العظمی بروجردی و استمرار آن به مدت 8 سال و شرکت مستمر در درس خارج فقه امام خمينى، شرکت در درس آیت ‌الله العظمی اراکی به مدت 2 سال و همچنین شرکت در درس اسفار، اخلاق و تفسیر علامه طباطبائی. آشنایی با آیت ‌الله العظمی بهجت- آشنایی با آیت ‌الله خوشوقت در درس علامه طباطبائی.

1333:  شرکت در درس الهیات شفاء و برهان شفاء نزد علامه طباطبائی [دوره اسفار و الهیات شفاء تا حدود یک دهه ادامه داشت.] نمونه‌خوانی تفسیر المیزان و رساندن جزوات تفسیر و کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم» علامه طباطبائی به دست آیت ‌الله العظمی میلانی در مشهد.

1338یا 1339: فعالیت در جهت تدوین برنامه اصلاح نظام آموزشی- تربیتی- تبلیغی حوزه به طور جدی؛ تهیه نامه‌‌ای با امضای بیش از 200 نفر از علمای حوزه و فرستادن آن - به واسطه آشیخ علی اکبر تربتی- برای آیت ‌الله بروجردی در ارتباط با لزوم توجه به مسائل اخلاقی-تربیتی حوزه. اخذ جایزه دانش‌پژوه ممتاز در اولین امتحان درس خارج آیت ‌الله العظمی بروجردی. 

اواخر دهه سی یا اوایل دهه چهل: پیشنهاد تشکیل درس خارج آیت ‌الله العظمی بهجت در مدرسه فیضیه و شرکت در نخستین دوره درس خارج فقه ایشان و مداومت بر آن به مدت 15 سال، استفاده از بُعد معنوی و سیاسی آیت ‌الله العظمی بهجت(ره)، به‌طوری که ایشان مشوّق خود در ورود به امور سیاسی را آیت ‌الله العظمی بهجت(ره) می‌دانند. مطرح شدن پیشنهاد تشکیل کلاس‌هایی برای آموزش علوم جدید به طلاب در مدرسه دین و دانش.

اوایل دهه چهل: تشکیل حلقه علمی موسوم به «گروه ولایت»، دبیری علمی این گروه پژوهشی با آیت ‌الله مصباح بود. رفتن به سفرهای تبلیغی از طرف بیت امام خمینی(ره) و به پیشنهاد آیت‌الله شهید سید مصطفی خمینی(ره) برای تنویر افکار عمومیِ شهرهای دیگر درباره مسائل نهضت و ابلاغ پیام نهضت امام. برگزاری سلسله جلسات حکومت اسلامی در مسجد جلیلی واقع در خیابان ایرانشهر -تهران- برای هیئت مؤتلفه به همراه آیت الله شهید بهشتی، آیت الله خامنه‌ای، آیت الله شهید باهنر و آقای ‌هاشمی رفسنجانی. دریافت اعلامیه از بیت امام و مشارکت در تکثیر و پخش آن.

1342: تهیه و تنظیم شکايت به سازمان ملل و کميسيون حقوق بشر عليه رژيم خودکامه پهلوی به همراه آیت ‌الله ربانی شیرازی.

8 مهر 1342:  نوشتن و ارسال تلگراف جمعی از فضلای حوزه علمیه قم، از جمله آیت‌الله مصباح یزدی، به دولت حسنعلی منصور در اعتراض به دستگیری

امام خمینی(ره). 

23 آذر 1342: تأسیس نشریه «بعثت» و همکاری آیت ‌الله مصباح یزدی با تحریریه آن.

نیمه دوم سال 1342:  تشکیل گروه مخفی 11 نفره که مسئولیت تبلیغات یا منشی‌ و دبیر‌ جلسه بر عهده آیت ‌الله مصباح بود. همچنین اساسنامه 6 صفحه‌ای این گروه نیز به خط ایشان نوشته شده است. تهیه اعلامیه‌ای به همراه حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحمید روحانی تحت عنوان «دام اسارت یا رفراندوم قلابی و غیر قانونی 6 بهمن» در اعتراض به سالگرد رفراندوم لوایح شش‌گانه. با امضای (مجمع روحانيين مجاهد).

1343:  همکاری با مجله «مکتب تشیع» و نوشتن مقاله‌ای با عنوان «زن یا نیمی از پیکر اجتماع». همکاری با سالنامه «مکتب جعفری» و نوشتن مقاله‌ای با عنوان «اسلام و اخلاق».

16 فروردین 1343:  ملاقات با امام خمینی در منزل ایشان و شنیدن این جمله از امام که «حدس شما صائب بود»، کنایه از پیش‌بینی آزادی امام که آقای مصباح در نامه‌ای برایشان نوشته بودند.

14 آبان 1343:  تهیه اعلامیه‌ای در اعتراض به دستگیری و تبعید امام با امضای «حوزه علمیه قم».

۲۹ آذر 1343:  تأسیس نشریه مخفی « انتقام» و کناره‌گیری از نشریه «بعثت» به علت ارتباطات برخی اعضای تحریریه «بعثت» با دارالتبلیغ آقای شریعتمداری.

29 بهمن 1343:  امضای نامه سرگشاده به هویدا و محکوم نمودن اقدامات دولت‌های قبل و درخواست آزادی امام از تبعید. (در نامه‌های دیگری این درخواست پیگیری شد.)

1344:  ادامه نامه‌نگاری‌ها با حضرت امام(ره) و دولت برای آزادی امام خمینی(ره).

1 فروردین 1345:  دستگیری برخی روحانیون در پی پخش اعلامیه «اعلام خطر» در حرم حضرت معصومه(س) و لو رفتن اساسنامه گروه سری 11 نفره در منزل آقای آذری قمی توسط ساواک که منجر به شناسایی آیت‌الله مصباح و متواری شدن ایشان گردید. ارسال تلگرافی به روحانیون دستگیر شده و محبوس در زندان قزل قلعه با امضای آیت‌الله مصباح.

بهار 1345:  امضای نامه‌ای به مراجع ایران و عراق درباره بازداشت جمعی از فضلای حوزه که در ایام سال نو در حرم حضرت معصومه(سلام‌الله علیها) دستگیر شدند.

5 خرداد 1345:  دستور به ساواک قم برای دستگیری آیت ‌الله مصباح.

1345 تا 1347: متواری بودن آیت ‌الله مصباح یزدی در استان‌های یزد، کرمان، اصفهان، مرکزی و تهران و تغییر خط نوشتاری.

22 خرداد 1347: دستگیری و بازجویی اول از آیت ‌الله مصباح در قم با تمسّک به دستخط ایشان در نامه‌ای که به امام خمینی در سال 42 نوشتند.

27 خرداد تا 1 تیر 1347:  تعقیب آیت ‌الله مصباح یزدی و ناکامی از دستیابی به اسنادی مبتنی بر فعالیت مبارزاتی ایشان.

2 مرداد 1347:  دستگیری و بازجویی دوم از آیت ‌الله مصباح در قم با تمسّک به دستخط ایشان در اساسنامه گروه سری 11 نفره و ناکامی ساواک قم در فرآیند بازجویی.

7 مرداد 1347:  گزارش ساواک قم به مرکز، مبنی بر بررسی دستخط آیت ‌الله مصباح یزدی در نامه‌ای که به آقای راشد یزدی نوشتند در مقایسه با نامه‌ای که برای امام خمینی در سال 42 نوشتند.

1 شهریور 1347:  گزارش اداره کل به ساواک قم در مورد ناکامی در شناسایی خط آیت ‌الله مصباح یزدی.

1347: تمرکز فعالیت در مدرسه حقانی.

1348:  سخنرانی آیت ‌الله مصباح در جلسات شب پنجشنبه در مدرسه دین و دانش در کنار سخنرانی آقایان:‌ هاشمی رفسنجانی، ربانی شیرازی، ابراهیم امینی، حائری تهرانی، شاه آبادی و مفتح.

اواخر دهه چهل:  شورایی شدن اداره مدرسه حقانی و عضویت آیت ‌الله مصباح در آن.

1350: گسترش تفکرات التقاطی- مارکسیستی در اقشار مختلف جامعه و از جمله در بین طلاب و حساسیت جدی آیت ‌الله مصباح نسبت به این جریان‌ها، از جمله موضع‌گیری علیه مجاهدین خلق در برابر اصرار آقای‌ هاشمی رفسنجانی در حمایت از این گروه.

1351:  دعوت آیت ‌الله سیدمحسن خرازی از آیت ‌الله مصباح یزدی برای تهیه مقدمات و تأسیس بخش آموزشی مؤسسه در راه حق و همکاری با آن. سفر به سوریه، لبنان و مصر به همراه حجت‌الاسلام دکتر احمدی برای جمع‌آوری تجارب مراکز علمی این کشورها و تدوین دروس آموزش مؤسسه در راه حق. انتشار جزوه‌های «اسلام شناسی» دکتر شریعتی و حساس شدن آیت ‌الله مصباح نسبت به این جزوات.

1352:  تجمیع مواد آموزشی و تدوین برنامه جامع آموزشی در دوره هشت ساله مبانی ‌اندیشه اسلامی و شیوه‌های دفاع از مکتب اسلام برای مؤسسه در راه حق.

1353:  انتشار کتاب«28 گفتار اعتقادی، اخلاقی» توسط مؤسسه «در راه حق و اصول دین». این کتاب پس از مدتی به علت استقبال مردم نایاب شد و در سال 1374 با نام «مباحثی پیرامون مسائل اعتقادی و اخلاقی» مجدداً به چاپ رسید و در همان سال به چاپ دوم رسید.

1354:  افتتاح نخستین دوره آموزشی مؤسسه در راه حق با حدود 20 نفر دانش‌پژوه (بیشترین تعداد دروس متعلق به استاد مصباح بود که درس‌های فلسفتنا، نهاية الحکمة، تفسیر موضوعی قرآن کریم، خودشناسی برای خود‌سازی و قرآن شناسی را ارائه می‌کردند.) آغاز شکل‌گیریِ تولید مهم‌ترین اثر علمی آیت ‌الله مصباح یزدی که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با عنوان «معارف قرآن» منتشر گردید. این اثر در واقع تفسیر موضوعی قرآن کریم بوده و تدوین آن از دهه پنجاه آغاز و در دهه شصت ادامه یافت.

1354:  مطرح شدن انتقادات جدی آیت ‌الله مصباح یزدی به افکار دکتر شریعتی و پیدایش دو گروه موافق و مخالف با ایشان در مدرسه حقانی. موضع‌گیری شهید بهشتی در برابر سخنرانی‌های آیت ‌الله مصباح درباره دکتر شریعتی و وضع قانون منع این قبیل مباحث در کلاس درسِ مدرسه حقانی.

1356: برگزاری سخنرانی، مناظره و نوشتن مطلب درباره افکار دکتر شریعتی و انعکاس آن در گزارش‌ها ساواک. کناره‌گیری آیت ‌الله مصباح از مدرسه حقانی پس از اختلاف میان مسئولین مدرسه در مورد موضع‌گیری درباره تفکرات دکتر شریعتی. بیرون آمدن حدود 20 نفر از طلاب مدرسه حقانی با آیت ‌الله مصباح. گزارش ساواک مبنی بر اقدام آیت ‌الله مصباح به حمل اعلامیه از قم به تهران و پخش اعلامیه در تهران. پیام تسلیت آیت الله مصباح به امام خمینی(ره) به مناسبت شهادت آیت الله سیدمصطفی خمینی(ره) و پاسخ ایشان که برای نخستین‌بار در این اثر منتشر می‌گردد.

22 آذر 1356: نامه امام خمینی به آیت الله مصباح در پاسخ به تسلیت نامه ایشان.

1357:  تداوم موضع گیری و فعالیت علیه جریان های التقاطی و الحادی، همچون مجاهدین خلق، فدائی خلق، توده، فرقان و غیره.

اواخر خرداد تا اواخر مرداد 1357:  سفر به لندن و شرکت در کنفرانس‌هایی درباره برخى مسائل اسلامى که در نهایت در قالب کتابی با عنوان «چکیده چند بحث فلسفی» به چاپ رسید.

بهمن 1357:  حضور در برنامه‌های دیدار مردمی با امام خمینی(ره) در مدرسه رفاه.