اسناد لانه جاسوسی آمریکا پس از تسخیر این لانه در 13 آبان 1358 توسط دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، به تدریج جمع‌آوری شد و انتشار یافت. بخشی از این اسناد‌، روایت‌های مستند و دقیقی از حضور عناصر نفوذی و مرتبط با نهادها و سرویس‌های امنیتی و جاسوسی ایالات متحده در مطبوعات، نشریات و همچنین مراکز آموزشی و آکادمیک در خود دارد. همچنین حکایت عناصر به اصطلاح فرهنگی اعم از مطبوعاتی، روزنامه نگار و استاد دانشگاه و... که با سفارت آمریکا در تهران مرتبط بوده و علاوه‌بر جاسوسی، برای اعمال سیاست‌های فرهنگی غرب‌، هدایت و کنترل می‌شدند. 

از جمله نخستین تلاش‌های سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی ایالات متحده آمریکا‌، شناسایی عناصر مشهور جریان شبه روشنفکری در دانشگاه‌ها و رسانه‌ها و احزاب و حتی دولت بود تا بتوان با مد نظر داشتن خصوصیات و ویژگی‌ها و همچنین ظرفیت‌ها و توانایی‌های آنان، شبکه‌ای از این افراد را برای نفوذ افکار و تمایلات و طرح و نقشه‌های آمریکایی طراحی کرد و تشکیل داد. 

سند گویای این تلاش‌ها‌، گزارش مفصل مامور اطلاعاتی سفارت آمریکا، «استیوارت راکول» به عنوان کاردار موقت در آذرماه 1342 است که با طبقه‌بندی دقیق نیروهای شبه روشنفکر و آوردن نام تک تک آنها با ذکر پروفایل و خصوصیات شخصی و همچنین جایگاه اجتماعی و علمی، طریقه ارتباط و اتصالشان را مورد بررسی قرار داده و با دسته‌بندی کردن آنها‌، طرح شبکه نفوذ را ارائه می‌دهد. 

در این طرح‌، ذکر خصوصیات و ویژگی‌های هریک از عناصر مورد نظر کارشناس اطلاعاتی آمریکا جالب توجه است که در آن به افراد بسیاری اشاره می‌شود از جمله سناتور «احمد متین دفتری» از دانشکده حقوق دانشگاه تهران، «غلامحسین صدیقی»، «مهدی بازرگان»، «کریم سنجابی» (هر 3 نفر از جبهه ملی ایران)‌، «سعید فاطمی» و... 1

این سند به عنوان یک گزارش کلیدی و تعیین‌کننده از آن جهت ارزش خاصی دارد که در آغاز یک دوران (پس از 15 خرداد 1342) و بعد از بی‌ثمر ماندن تئوری اصلاح‌طلبانه کندی در ایران‌، پروسه‌ای نوین را برای حضور استعماری آمریکا در ایران ترسیم می‌کند. پروسه‌ای که نفوذ فرهنگی به وسیله شبه روشنفکران از عمده‌ترین محورهای آن است. اولویت‌های نفوذ در این سند به ترتیب زیر مشخص شده:

۱- دانشگاه تهران؛ هدف اول نفوذ

۲- نفوذ از طریق قدرت نرم 

۳- پرورش دانشجویان هواخواه آمریکا

۴- تشویق متفکران آمریکایی به حضور در ایران

آموزش زبان انگلیسی به عنوان محمل دیگر نفوذ در مراکز دانشگاهی 2

به دنبال گزارش فوق، اسنادی به چشم می‌خورند که همه آنها در دوران پس از خرداد 1342 تهیه شده و به نظر می‌آید در جهت عملیاتی شدن گزارش «استیوارت راکول» و برنامه اداره اطلاعات ایالات متحده تنظیم شده بودند.

مثلا در سندی که توسط «مارتین هرتز» از دیگر کارشناسان اطلاعاتی سفارت آمریکا به تاریخ 9 سپتامبر 1967 مقارن 18 شهریور 1346 تهیه شده‌، درباره گروهی از رابطین این سفارت و خصوصیات ویژگی‌های آنان مطالبی ذکر شده است. افرادی همچون منوچهر گنجی (رئیس‌دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران از سال 1348)، علی اصغر امیرانی (مدیر مجله خواندنیها در طول حدود 40 سال از سال 1319 تا 1357)، سیروس غنی (مورخ و پژوهشگر)، داریوش همایون (موسس و مدیر روزنامه آیندگان)، مصطفی مصباح زاده (مدیر روزنامه کیهان)، احسان نراقی (رئیس‌موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی)، حسین پیرنیا (معروف به پدر دانش اقتصاد ایران) و... 3

رابطین مطبوعاتی‌، رسانه‌ای و دانشگاهی

گزارش دیگری که از لانه جاسوسی آمریکا در مورد شبکه نفوذی و جاسوسان فرهنگی و رسانه‌ای ثبت شده‌، به تاریخ 26‌آوریل 1969 برابر 6 اردیبهشت 1348 است که تحت عنوان لیست رابطین «ال دبلیو سماکیس» تهیه شده است. برخی اسامی لیست فوق که در تاریخ مطبوعات و رسانه‌های مکتوب ایران نام‌های شناخته شده‌ای بوده و در سال‌های پس از انقلاب هم فعالیت‌هایی داشته‌اند. مانند:

محمود طلوعی (نویسنده و مورخ)، فیروز بهرام پور (معاون رئیس‌دانشگاه تهران)، ناهید بیات (روزنامه نگار و مترجم)، دکترحمیدعنایت (اقتصاددان)، هدایت الله متین دفتری (موسس جبهه دموکراتیک ملی)، رضا شایان (روزنامه‌نگار)، احمدتارخ (نماینده محلی مجله ایتالیک) و... 4

در بخش دیگری از اسناد لانه جاسوسی آمریکا گزارشی به تاریخ 24 نوامبر 1969 برابر با 5 آذر 1348 با موضوع «مقداری یادداشت‌های بیوگرافیک برای آقای توساینت» از سوی مارتین هرتز درباره برخی دیگر از رابطین سیاسی، مطبوعاتی، رسانه‌ای و دانشگاهی سفارت آمریکا مطالبی ذکر شده است.

یکی از گروههای رابط با سفارت آمریکا که در این گزارش مد نظر بوده‌، کارگزاران سیاسی هستند که چند نفر آنها را به لحاظ عملکرد و کارآیی، معرفی می‌نماید. مانند: بهمن شاهنده (خبرنگار DPI و همچنین نماینده مجلس شاه)، حسین نصر (مدیر انجمن شاهنشاهی حکمت و فلسفه و ریاست دفتر فرهنگی فرح)، پرویز رائین (خبرنگار آسوشیتدپرس)، جواد علامیر دولو قاجار (با سابقه خبرنگاري در روزنامه اطلاعات و ژورنال دوتهران، راديو تلويزيون فرانسه، مجله اکسپرس و نشريه لوموند)، جهانگیر بهروز (سردبیر روزنامه آیندگان از سال 1349) و...5

در این زمینه گزارش‌های «آر.چی. ام. بولستر» در لیست رابطین با طبقه‌بندی خیلی محرمانه به تاریخ 25 ژوییه 1976 برابر با 7 تیرماه 1355 هم جالب توجه است که از جمله به رابطین آموزشی و آکادمیک سفارت آمریکا در مراکز دانشگاهی می‌پردازد. برخی از افرادی که بولستر نام می‌برد، عبارتند از: بهمن امینی(استاد دانشگاه ملی)، کریم گودرزی (معاون دانشگاه)، سیروس حبیبی (رئیس‌امور اداری دانشگاه صنعتی)، مهدی هروی (استاد علوم سیاسی در دانشگاه ملی) و...6

ارتباط روزنامه‌های به ظاهر انقلابی و ملی

 با سفارت آمریکا

سال 1358، سال انتشار پی‌در‌پی روزنامه‌ها و نشریات جدید بود که اغلب با ظاهری به شدت انقلابی و یا ملی گرایانه، سعی در جذب احساسات و شور انقلابی داشتند که در آن روزها، جامعه ایرانی را فراگرفته بود. اما آنچه در این میان جالب توجه بود، زاویه‌بندی اکثریت این مطبوعات با ارزش‌ها و آرمان‌های انقلاب و امام و مردم بود. 

ارتباط برخی از این نشریات با جاسوسان سفارت آمریکا شاید بتواند حکایت این زاویه‌بندی را توضیح دهد. سندی از اسناد لانه جاسوسی آمریکا پرده از رابطه یکی از همین روزنامه‌ها به نام «بامداد» پرده برمی‌دارد که در فضای پر شور سال 1358 و در پی تعطیلی روزنامه آیندگان، توانست به سرعت در میان جامعه روشنفکری و تحصیل کرده جا باز کند و زمینه‌ها را برای القاء تئوری‌های خود ایجاد نماید. سند یاد شده گزارش مامور سفارت به نام شلنبرگر به واشینگتن بوده است.7

عملکرد مطبوعات وابسته

از دیگر سیاست‌های نفوذ رسانه‌ای استکبار در میان جامعه انقلابی ایران و انتشار افکار شوم و شایعات انحرافی و وسیله قرار دادن برخی نشریات و مطبوعات داخلی بوده که این کار از طریق ارتباط مستمر با مسئولین و مدیران و سردبیران آنها صورت می‌گرفته است. سندی از اسناد لانه جاسوسی آمریکا حکایت یکی از این رابطه‌ها را در روزهای اوج انقلاب بیان می‌کند. فریبرز عطار پور (از سردبیران تهران ژورنال) و علیرضا فرهمند (دبیر سرویس خارجی روزنامه کیهان) از مدیران و سردبیرانی بودند که در همان روزها، با کارشناسان اطلاعاتی و امنیتی سفارت آمریکا در ارتباط بودند. 8

علیرضا فرهمند متاسفانه در سال‌های پس از انقلاب و حتی پس از افشای روابطش با جاسوسان آمریکایی، در بسیاری از نشریات به اصطلاح تخصصی فعالیت کرد و به القاء خط فکری غرب پرداخت. در این مسیر نشریاتی را خود بنیان گذارد و بعضا هم توسط دیگر دوستان و همپالگی‌هایش دعوت شد. نشریاتی مانند «صنعت حمل‌ونقل» و پس از آن در مجله «پیام امروز» و بعد هم پایش به مطبوعات زنجیره‌ای کشیده شد‌، از جمله توسط ماشاءالله شمس الواعظین (از مطبوعاتی‌های به اصطلاح اصلاح‌طلب) به سرویس خارجی روزنامه «جامعه» دعوت شد و بعد سرویس خارجی روزنامه «نشاط» و بعد... که اغلب روزنامه‌های یاد شده به دلیل اینکه در خدمت برنامه‌ها و اهداف ضد مردمی سرویس‌های اطلاعاتی غرب قرار داشتند‌، توقیف گردیده و یا تعطیل شدند. 

سفارت آمریکا: مقاله هم برایتان می‌نویسیم!

ارتباط با عناصر خودفروخته و نفوذ آنها در احزاب و نشریات وابسته از دیگر ترفندهای سرویس‌های جاسوسی غرب بوده و هست. در سندی دیگر ضمن بیان ارتباط عناصر اطلاعاتی ایالات متحده آمریکا در تهران با یکی از همین عناصر‌، علنا درباره مراحل نفوذ و سپس تاسیس روزنامه (موسوم به «خلق مسلمان») و حتی نوشتن مقاله برای آن روزنامه از سوی کارشناسان اطلاعاتی سفارت‌، رهنمود می‌دهند. 

در این سند آمده است:

«... ما با فکر وسیله ارتباط جمعی به عنوان طرح پیشنهادی برای کمک به گردآوری میانه‌روهای طرفدار آمریکا از حوزه‌های دینی، غیردینی، سیاسی و نظامی موافقت داریم. هرگاه روزنامه وی تأسیس گردید‌، ما خواهیم توانست مقالاتی برای آن تهیه کنیم...»9

جاسوسی با کد رمز برای تمام فصول

شبکه‌های جاسوسی و نفوذ‌، از همه تیپ و قشر و طبقه در خود ذخیره کرده و به خصوص قشر شبه روشنفکر به دلیل سوابق تاریخی‌، جایگاه بیشتری در این شبکه‌ها داشته و دارد. شبکه نفوذ لانه جاسوسی آمریکا نیز در میان مراکز و نهادها و ارگان‌ها و رسانه‌ها، انواع و اقسام این عوامل نفوذی را داشت، از رحمت‌الله مقدم مراغه‌ای (از عناصر اصلی کانون نویسندگان و استاندار آذربایجان شرقی در دولت موقت و عضو مجلس خبرگان قانون اساسی) با نام رمز: «اس. دی. پرو» گرفته تا حسن نزیه موسس جمعیت حقوقدانان ایران و جمعیت به اصطلاح دفاع از آزادی و حقوق بشر و رئیس‌کانون وکلاء و اولین رئیس‌شرکت ملی نفت در دولت موقت با نام رمز: «اس. دی. پوتی»، مسعود مهاجر از مسئولین تحریریه روزنامه آیندگان که متاسفانه حتی در سال‌های اخیر، همچنان در مطبوعات ایران فعال بود!

______________

1- اسناد لانه جاسوسی آمریکا – جلد دوم (کتاب بیستم -احزاب سیاسی در ایران-1) – موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی – استیوارت راکول‌، جامعه روشنفکران ایرانی: ترکیب، الگو، مشکلات و پیشنهادات جهت اقدام دولت آمریکا- صفحات 602 تا 627– چاپ اول – تهران – 1386   2- همان

3- همان – جلد دوم (کتاب هفدهم)– پیشین- آخرین وصیتنامه من در مورد رابطین – مارتین هرتز- رابطین خوب آمریکا – صفحه 365 تا 375

4- همان- ال دبلیو سماکیس – لیست رابطین – صفحات 375 تا 387   5- همان- رابطین خوب آمریکا– جلد دوم (کتاب هفدهم) – مقداری یادداشت‌های بیوگرافیک برای آقای توساینت– صفحه 392 تا 396   6- همان- آر جی ام بولستر – لیست رابطین – اسناد لانه جاسوسی آمریکا– صفحه 414 تا 419   7- همان- جلد دهم – روز شمار انقلاب اسلامی- صفحات 273 و 275   8- همان- صفحات 843 و 844   9- اسناد لانه جاسوسی آمریکا – جلد ششم (کتاب پنجاه و پنجم) – پیشین- صفحات 291 و 292