با کریمان کارها دشوار نیست
زیارتنامه کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام را نخستین بار علامه مجلسی از قول امام علی بن موسی الرضا علیه‌السلام ذکر نموده است. در این روایت، امام رضا(ع) خطاب به سَعد قمی می‌فرماید: ای سعد! از ما تربتی در شهر شما وجود دارد. سعد گوید عرض کردم: فدایت شوم مقصودتان مزار بانو فاطمه، دختر موسی بن جعفر(ع) است؟ فرمود آری! مَن زارَها عارفاً بِحَقّها فَلَهُ الجَنّهًْ؛ هر که او را زیارت کند در حالی‌که عارف به حقیقت او باشد، بهشت از آنِ وی خواهد بود. آنگاه امام فرمود: هنگامی‌که به زیارت او مشرّف شدی در قسمت بالای سر رو به قبله بایست و پس از گفتنِ ۳۴ بار الله اکبر و
۳۳ بار سبحان الله و ۳۳ بار الحمدلله، بگو: « السلام علی آدم صفوهًْ الله...»
(بحار الانوارج ۱۰۲/ ص ۲۶۵)
زیارت حضرت معصومه سلام الله علیها مشحون از مضامین بلند و زیبا، لطایف ناب و بدیع و اسرار و رموز الهی است. این زیارت با تسبیحات حضرت زهرا(س) آغاز می‌شود. خداوند در آیه ۴۱ سوره احزاب به مؤمنان فرمان می‌دهد خداوند را فراوان یاد کنند: «یا أیّها الذینَ آمَنُوا اذکُرُوا اللهَ ذِکراً کَثیراً» و در روایات، از تسبیحات
حضرت زهرا به «ذکر کثیر» تعبیر شده است.
این زیارت شریف و نورانی از سه بخش تشکیل می‌شود: بخش اول سلام بر پنج پیامبر عظام حضرت آدم، نوح، ابراهیم، موسی و عیسی علیهم‌السلام و بخش دوم توجه به چهارده معصوم و سلام بر ساحت مقدسشان و بخش سومِ زیارت، خِطاب به حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام و واسطه قرار‌دادن آن حضرت در رسیدن به حاجات و خواسته‌های زائر.
در سالروز وفات شهادت گونه آن بانوی دوسرا مروری کوتاه به بخش پایانی این زیارتنامه می‌کنیم:
* عرّفَ اللهُ بیننا و بینَکُم فی الجنّهًْ؛ زائر از خداوند می‌خواهد در بهشت بین او و اهل بیت آشنایی برقرار کند و با آنان محشورش سازد. زیرا کمال لذایذ بهشتی، معرفت اهل بیت و مجاورت و گفت‌وگو با آنان می‌باشد. اگر بهشت نعمت است، معصومین اولیای نعمت، اصل هر خوبی و واسطه رحمت‌اند و چون در آخرت پرده‌ها به کناری رود، اهل سعادت درخواهند یافت همه توفیقات و نعمت‌هایی که در دنیا به آنان می‌رسیده از ناحیه محمد و آل محمد صلوات الله علیهم اجمعین بوده است.
* وَ أورَدَنا حَوضَ نَبيّكُم وَ سَقانا بِكَأسِ جَدّكُم مِن يَدِ
علىّ بنِ أبى‌طالب؛ خواسته دیگر زائر، وارد شدن بر حوض کوثر است. حوضی که از بهشت سرچشمه می‌گیرد و فراخنای آن به مسافت ایله تا صنعا است و در کناره آن، جام‌هایی به عدد ستارگان آسمان وجود دارد. چشمه کوثر به غایت شیرین و معطر است و پس از نوشیدن از آن تشنگی نخواهد بود.
در روایات چنین آمده که گنه‌کاران امت چون شترانی بر آبشخور، برای وارد شدن بر کوثر ازدحام می‌کنند. ولی فرشتگان عذاب آنان را می‌رانند و اجازه نوشیدن نمی‌دهند. زائر در اینجا تقاضا می‌کند که خداوند به میزبانی خود او را بر کوثر نبی وارد سازد. اما نه از پیاله‌های کوثر که از جام مخصوص پیامبر(ص) و نیز از دستان مبارک امیرالمؤمنين(ع) سيراب شود و این کرامتی فوق تصور است.
* أسألُ اللهَ أن يُريَنا فيكُمُ السُرورَ وَ الفَرَج... وَ أنْ لايَسلُبَنا مَعرِفَتَكُم؛ زائر در ادامه می‌خواهد که خداوند شادمانی اهل بیت از فرج را به او نشان دهد. این فراز، در حقیقت دعا برای تعجیل در ظهور خاتم اوصیا ارواحنا فداه است و زائر با چنین بیانی در برابر کریمه اهل بیت خود را از منتظران ظهور معرفی می‌کند. آنگاه از خداوند می‌خواهد که معرفت اهل بیت از او سلب نشود. او تمنا دارد که تا پایان عمر در مسیر خاندان مکرم رسالت، ثابت قدم بماند تا مبادا دور از آنان و به مرگ جاهلیت جان سپارد. به تعبیر دیگر خواسته او در اینجا همان است که روزی ده بار در نمازهای روزانه طلب می‌کند: «إهْدِنا الصّراطَ المُستًقیم» زیرا در روایات، صراط مستقیم همان ولایت ائمه اطهار معرفی شده است.
* أتَقَرّبُ إلى اللهِ بِحُبّكُم؛ زائر در این بخش، اقرار می‌کند که وسیله تقرّب او به سوی خداوند، حب اهل بیت است. زیرا یگانه راه رسیدن به خداوند، ولایت و محبت خاندان رسالت می‌باشد و اعمال دیگر از قبیل نماز و روزه و حج، همگی تابعی از ولایت هستند و زمانی مورد قبول قرار خواهند گرفت که شخص اهل ولایت باشد. همچنانکه در روایات آمده اگر کسی به عمر نوح عبادت کند ولی اهل ولایت نباشد، خداوند اعمال وی را نخواهد پذیرفت.
هر فراز از زیارت شریف حضرت معصومه(س) همچون پله‌ای است که او را به سراپرده اهل بیت نزدیک‌تر می‌سازد. به همین جهت گویی او در اواخر زیارت به حریم عرش آستان آنان باریافته است. از این رو با خطاب کردن نام مقدس آن بانو عرضه می‌دارد:
* یا فاطِمهًُْ‌اشفَعی لی فِی الجَنَهًْ فَإنّ لَکِ عِندَ اللهِ شأناً مِنَ الشأن؛ مرا در رفتن به بهشت شفاعت کن که تو نزد خداند جایگاهی بلند مرتبه داری.
این فراز را می‌توان اوج زیارتنامه دانست که هم به مقام والای حضرت معصومه علیهاالسلام‌اشاره دارد و هم تنها خواسته‌ای است که زائر به صورت خطابِ رو در رو از آن حضرت طلب می‌کند.
«الشأن» که در این فراز از زیارتنامه با الف و لام(ال) ذکر شده، به عنوان یک کلّیّت و جامع همه خوبی‌ها، جایگاهی بس والا و کرامتی خاص می‌باشد که خداوند برای پیامبر و خاندان او قرار‌داده است و‌اشاره به مقام عصمت و شفاعت آنان دارد. به عبارت دیگر «مقام شأنيت» خاصِ چهارده معصوم علیهم‌السلام است و کسی را در آن حریم راه نیست. آنان صاحبِ شأنيت و ولایت تکوینی هستند و همه انبیا و اولیا از آغاز خلقت تا کنون، تنها با توسل به آنان توانسته‌اند نزد خداوند تقرّب جویند.
اما «شأناً» از نظر لغت و ادبیات عرب، نکره و با تنوین آمده که اولا دلالت بر عظمت مقام حضرت فاطمه معصومه(س) نزد خداوند دارد و از طرفی «مِن» اصطلاحا تبعیضیه است و دلالت بر دارا بودن جزئی از کل دارد. یعنی آن بانوی کرامت مآب نزد خداوند بخشی از مقام شأنيت را دارا است. با توجه به این مقدمه می‌توان نتیجه گرفت:
عصمت درجات و مراحلی دارد و همه انبیا و اولیا صاحب مراتبی از آن هستند. اما والاترین درجاتِ عصمت از آنِ چهارده معصوم است که از آن به «عصمتِ کبری» تعبیر می‌شود و حضرت فاطمه معصومه نیز درجات والایی از این عصمت را دارا می‌باشد و اینکه امام رضا علیه‌السلام به آن حضرت لقب معصومه دادند، گویای همین حقیقت است. قرینه دیگر بر این مدّعا، درخواست زائر از آن بانو برای شفاعت است و چنانچه تصور کنیم همه انسان‌های روی زمین به حریم ملکوتی آن حضرت بار یابند و با خواندن زیارت از او طلب شفاعت کنند این وسعت شخصیت برای کریمه اهل بیت(ع) وجود دارد که همگی را به شفاعت خود نایل سازد و اگر جز این بود امام معصوم چنین فرازی را در زیارت آن بانو نمی‌آورد.
سید ابوالحسن موسوی طباطبایی