تحول در حضور میدانی دولت‌مردان میان مردم
رضا الماسی
چند سالی بود که مردم کمتر مسئولان سطح اول دولت را در استان‌ها و شهرهای کوچک از نزدیک می‌دیدند اما رویکرد دولت آقای رئیسی در برقراری ارتباط مستقیم با مردم از همان ابتدا امید را در میان مردم زنده کرده و انتظارات را برای شنیدن حرف مردم از سوی مسئولان دولتی افزایش داده است.
سفرهای استانی رئیس دولت سیزدهم را از زوایای مختلفی می‌توان مورد بررسی قرار داد که خروجی هریک از این زوایا بیم‌ها و امیدهایی را تولید می‌کند و لازم است با پیگیری و برنامه‌ریزی منظم امیدها افزایش و نگرانی‌ها کاهش یابد.
رهبر انقلاب در اولین دیدار با هیئت دولت سیزدهم می‌فرمایند: « مسئله احیای اعتماد مردم و امید مردم هم بسیار چیز مهمّی است؛ چون اعتماد مردم بزرگ‌ترین سرمایه دولت است. مردم وقتی به شما اعتماد کردند و امید به شما داشتند، با شما راه می‌آیند و کمک‌تان می کنند؛ این بزرگ‌ترین سرمایه است برای دولت که بتواند اعتماد مردم را جلب کند که البتّه این متأسّفانه یک مقداری آسیب‌دیده و بایستی ترمیم کنید این را و راهکارش هم این است که حرف و عمل مسئولین یکی باشد؛ وعده‌ای اگر به مردم دادید، طبق آن وعده اگر عمل کردید، مردم به شما اعتماد پیدا می‌کنند؛ اگر شما وعده کردید و عمل نشد یا گفتید فلان کار شده، مردم در واقعیّت دیدند نشده، اعتماد مردم سلب می‌شود؛ واقعاً باید خیلی بِه جِد مراعات کنید این معنا را. حالا جناب آقای رئیسی! دیروز شما در اهواز، در خوزستان خب یک قول‌هایی به مردم دادید، یک دستوراتی دادید، دقّت کنید این‌ها جداً تحقّق پیدا کند تا مردم ببینند آن چیزی که شما می‌خواهید و شما می‌گویید، در واقعیّت تحقّق پیدا می‌کند.»
سفرهایی کم‌هزینه و پرنتیجه
یکی از تفاوت‌های محسوس سفرهای استانی رئیس‌جمهور در دولت سیزدهم با سفرهای استانی روسای جمهور پیشین، بی‌تکلف و کم هزینه بودن آن است.
آقای محسن عباسپور، فعال فرهنگی در گفت‌و‌گو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: « ارتباط مردم با رئیس‌جمهور حتی اگر نتواند تغییراتی آنی در حل مشکلات‌شان ایجاد کند یک ضرورت است و اصل این ارتباط روحیه امید به آینده را در مردم زنده نگه می‌دارد.»
او می‌افزاید: «حداقل فایده سفرهای استانی رئیس‌جمهور لمس مشکلات مردم از نزدیک و مشاهده وضعیت زندگی آن‌هاست. البته اگر این سفرها با تشریفات خاصی همراه باشد به عکس خود تبدیل خواهد شد. خوشبختانه یکی از نقاط تمایز آقای رئیسی با رئیس‌جمهور سابق در همین نکته است.»
این فعال فرهنگی توضیح می‌دهد: « مردم وقتی می‌بینند بالاترین مقام اجرایی کشور بدون هیچ تشریفاتی در جمع آن‌ها حاضر می‌شود و به بررسی مشکلات‌شان می‌پردازد، این عمل را راحت‌تر باور می‌کنند و حتماً با تصمیمات او همراهی خواهند کرد. اما اگر رئیس جمهوری در صدر هیئت‌های همراه و لایه‌های متعدد محافظتی و تشریفات خاصی به میان مردم برود و حتی برای شنیدن صدای اقشار مختلف مردم حاضر نباشد از ماشینش پیاده شود، اثری جز نفرت از خود به جای نمی‌گذارد.»
عباسپور تصریح می‌کند: «همه امیدوارند سفرهای کم‌هزینه، مختصر اما پر فایده رئیس جمهور کشورمان با نتایج خوبی هم همراه باشد و در مدت کوتاهی موجب تحول در استان‌ها بشود.»
نگاه رئیس جمهور به سفرهای استانی
آیت‌الله رئیسی، رئیس دولت سیزدهم درخصوص اهمیت سفرهای استانی می‌گوید:
«۶ روز در هفته کار ملی انجام می‌دهیم و مسائل استان‌ها را پیگیری می‌کنیم و یک روز هم در سطح استان به صورت میدانی، مسائل استان‌ها را پیگیری می‌کنیم. مسئولیت ما فقط در تهران نیست و کاری که در میدان انجام می‌شود حتما پشت میز انجام نخواهد شد.
آقای رئیسی درخصوص چگونگی برنامه‌ریزی سفرهای استانی توضیح می‌دهد: « قبل از سفر، نیازهای فوری استان توسط کارشناسان ما در مرکز، بررسی و سپس هیاتی به استان اعزام می‌شود تا نیازهای فوری استان را مشخص کنند. در معاونت اجرایی ریاست جمهوری، اعتبار مورد نیاز پروژه‌ها بررسی و زمان لازم برای پروژه در نظر گرفته می‌شود. همچنین در جلسه‌ای که با حضور معاون اول رئیس‌جمهوری تشکیل می‌شود و صورت مجلس می‌شود، امکانات انجام کار بررسی و با حضور معاون اول صورت جلسه می‌شود و در استان هم توسط شورای اداری بررسی و وزیران کارهایی که می‌خواهد انجام شود را در شورای اداری استان مطرح می‌کنند زیرا مدیران استان هستند که باید کار را اجرایی کنند.»
رئیس‌جمهور در پاسخ به برخی انتقادات مطرح شده درباره سفرهای استانی هم اظهار می‌دارد:
« دولت ما دولتی مردمی است و در هر شرایطی با مردم ارتباط خواهیم داشت. دولت نباید ارتباطش را با مردم قطع کند. به وزیران هم همین موضوع را توصیه کردم. رفتن به اجتماعات مردمی بسیار مهم است. سه ناظر استاندار در سطح محلی و وزیر در سطح ملی و بخش پیگیری مصوبات سفرهای استانی در ریاست جمهوری بر انجام مصوبات نظارت می کنند.»
تمام دولت با نگاه رئیس‌جمهور
هماهنگ باشند
کارشناسان در خصوص راه‌های اثربخشی بهتر سفرهای استانی در جریان حضور میدانی رئیس‌جمهور و وزرا در میان مردم معتقدند؛ با توجه به اینکه آقای رئیسی شخصیتی مردمی و حاضر در صحنه است و با توجه به اینکه در شرایط کرونایی در مناطق محروم حاضر می‌شود، این رویه امید خوبی برای مردم ایجاد کرده و حتما آثار مثبتی در پی خواهد داشت.
به گفته این دسته از کارشناسان در دولت‌های گذشته حتی بودجه‌های ویژه‌ای برای سفرهای استانی وجود داشته، اما با توجه به کم‌تحرکی دولت قبل این مسئله تضعیف شد و لازم است در این دوره به حضور میدانی برای بررسی مشکلات مردم توجه ویژه شود، چرا که در سفرها مشکلات و شرایط خاص استان‌ها و نیز ظرفیت‌های آن‌ها مبتنی بر آمایش سرزمین به خوبی دیده می‌شود.
برخی معتقدند رویکردی که رئیس‌جمهور در سفرهای استانی پیگیری می‌کند به تنهایی کافی نیست و نگاه تمام اجزای دولت باید با رئیس جمهور هماهنگ باشد.
محمد وحیدی، نماینده مردم بجنورد در مجلس شورای اسلامی در این باره به فارس می گوید: « در جریان سفرهای استانی باید دید چه مجوزهایی برای پیشرفت استان لازم است تا شرایط آن استان‌ها بهتر شود؛ به عنوان مثال، شاید بودجه زیادی لازم نباشد، اما اعطای برخی مجوزها مانند مجوزهای گمرکی مرزی، سرمایه‌گذاری یا ایجاد صنایع پایین‌دستی برای صنایع بزرگ، می‌تواند تحول خوبی در استان‌ها ایجاد کند.»
وحیدی ادامه می‌دهد: « قابلیت مهمی که در سفرهای دولت وجود دارد و باید محقق شود، این است که برنامه‌ریزان سفر و آن‌هایی که پیشاپیش در استان حضور می‌یابند تا مشکلات را بررسی و دسته‌بندی کنند، باید با نگاه رئیس‌جمهور هماهنگ باشند و نگاه بن‌بست‌شکنی داشته باشند.
اگر این نگاه در بین همکاران رئیس‌جمهور حاکم نباشد و همکاران رئیس‌جمهور برای اجرای مصوبات و اختصاص بودجه کافی همراهی نکنند، این یک علامت خطر است و باعث زیر سؤال رفتن اصل این سفرها خواهد شد.»
او تاکید می‌کند: «تصمیمات اتخاذ شده در سفرهای استانی باید به طور ویژه گرفته شود و همه باید برای تصمیمات برای اجرا بایستند.»
این نماینده مجلس می‌گوید: « انتظار مجلس و مردم این است که بدنه دولت در تمام سطوح با رئیس‌جمهور هماهنگ باشند، چرا که در حال حاضر برخی مدیران باقیمانده از قبل حال و حوصله کار کردن ندارند و چمدان‌ها را بسته‌اند، اما همچنان پای کار نگه داشته شده‌اند.»
نماینده بجنورد می‌افزاید: «انتظار این است که مدیران خسته و بی‌انگیزه تعیین تکلیف شوند؛
در عین حال که نباید در جابه‌جایی‌ها شتاب‌زده عمل شود و دقت فدای سرعت شود، اما نمی‌توان امور کشور و رفع نیازهای مردم را معطل افرادی کرد که انگیزه‌ای برای کار کردن ندارند.»
بر سر مردم منّت نگذارید
امیرالمومنین علیه السلام در فرمان مالک اشتر می‌فرمایند: « اِیّاکَ وَ المَنَّ عَلى رَعِیَّتِکَ بِاِحسانِکَ
اَوِ التَّزَیُّدَ فیما کانَ مِن فِعلِک»؛ اوّلاً منّت بر سر مردم نگذارید که ما این کار را کردیم، ثانیاً آنچه را انجام داده‌اید بزرگ‌نمایی نکنید که ما این کار را [انجام دادیم]؛ یک کارهایی را که انسان می‌کند، بزرگ‌نمایی کند. اَو اَن تَعِدَهُم فَتُتبِعَ مَوعِدَکَ بِخُلفک؛ [این که مبادا] خُلف وعده کنید؛ وعده بدهید، بعد از وعده تخلّف کنید؛ به مالک اشتر می‌گویند مبادا این کار را انجام بدهید.
گاهی ممکن است مسئولان وعده‌ای بدهند و امکان اجرا پیدا نکند؛ حداقل انتظاری که مردم در این مواقع دارند این است که علت محقق نشدن وعده‌ها را از زبان رئیس جمهور بشنوند و در صورت لزوم عذرخواهی او و همکارانش را ببینند.
در چنین حالتی حتما عذرخواهی از روی صداقت مسئولان مورد پذیرش و همراهی مردم قرار خواهد گرفت.
یکی دیگر از توصیه‌های رهبر انقلاب در خصوص وعده‌هایی که لابلای سفرهای استانی مطرح می‌شود تعیین روزشمار برای تحقق وعده‌هاست.
ایشان می‌فرمایند: « برای وعده روزشمار معیّن کنید؛ تخمین بزنید یک کاری که می‌گویید این کار را خواهم کرد چه مدّتی طول خواهد کشید و روزشمار معیّن کنید و دانه‌دانه تعقیب کنید.
بنده بارها در مجموعه‌های دولتی این را گفته‌ام که ما قاعده و قانون و مانند این چیزها کم نداریم؛ ما قانون و بنا و قاعده و هر چه طرح و برنامه‌ها و این حرف ها بخواهید زیاد [داریم]؛ آنچه کمبود ما است عبارت است از همین که یک پیگیری جدّی‌ای انجام بگیرد.»
رئیس جمهور هم با پذیرش این توصیه خطاب به همکارانش در دولت اظهار می‌دارد: «پروژه ها باید زمان‌بندی داشته باشد و مردم هم نظارت کنند. فقط در این صورت است که این اقدامات می‌تواند مردم را امیدوار کند.»
در مجموع چارچوبی که برای سفرهای استانی پیش‌بینی شده نشان می‌دهد امکان تحقق وعده‌ها و تصمیمات دولت در سطح بالایی امکانپذیر است و تنها عاملی که می‌تواند این امید ایجاد شده را به نتایج عملی برساند، نظارت عمومی مردم و مسئولان مربوطه می‌‌باشد.