نگاهی به دستاوردهای درخشان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران
دریاپیمایی ناوبندر مکران و ناو سهند ایرانی به مدت ۱۳۳ روز در آب‌های بین‌المللی و اقیانوس‌ها، ضمن یک دستاورد بزرگ نظامی و دریایی برای جمهوری اسلامی ایران، یک نه بزرگ به ابرقدرت‌ها به‌ویژه آمریکا بود که ابهت و حیاط‌خلوتی آن در سطح جهان شکسته شد.
ناوگروه۷۵ شامل ناوبندر و ناو سهند پس از ۱۳۳ روز دریانوردی و فتح قله‌های مهم دریایی بدون توقف و لنگر انداختن در بندرگاه‌های هیچ کشوری توانست برای نخستین‌بار رکورد دریانوردی در سطح منطقه را بشکند و پیروزمندانه به کشور
باز گردد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای فرمانده معظم کل قوا نیز در پیامی با تبریک بازگشت مقتدرانه و عزت‌آفرین ناوگروه ۷۵ نیروی دریایی ارتش از مأموریت تاریخ‌سازِ دریانوردیِ پهنه اقیانوس اطلس، از فرمانده و یکایک کارکنان آن قدردانی
کردند.
به بهانه این دستاورد بزرگ و تاریخ ساز نگاهی به اولین‌ها و رکوردشکنی‌های نیروی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی خواهیم داشت.
اولین دارنده شناور زیرسطحی
در خلیج‌فارس
نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران اولین دارنده زیردریایی در بین کشورهای منطقه خلیج‌فارس است. اولین تلاش‌ها برای خرید زیردریایی در زمان رژیم گذشته انجام شد و یک فروند زیردریایی از آمریکا به نام کوسه برای کشور خریداری شد. با وجود آماده بودن شناور مورد نظر و همچنین خدمه که در آمریکا در کنار شناور بودند در بهار سال 1358، دولت موقت در دستوری بسیار سؤال‌برانگیز با لغو قرارداد مورد نظر پرسنل را به کشور فراخوانده و زیردریایی مورد نظر نیز در آمریکا رها شد. حضور این شناور زیر سطحی در طول سال‌های دفاع مقدس می‌توانست یک اهرم بسیار مهم برای کشور
باشد.
در هر صورت و بعد از پایان جنگ تحمیلی نیروی‌های مسلح در مسیر بازسازی قرار گرفتند و در همین مسیر بود که سه فروند زیردریایی کلاس Kilo از فدارسیون روسیه خریداری شده و به کشور منتقل شد. این سه زیردریایی آغاز عصر زیر سطحی‌ها در ایران بودند و کشور ما را بدل به اولین دارنده شناورهای زیر سطحی در منطقه خلیج‌فارس کردند. این زیردریایی‌ها در حدود 2300 تن وزن و 70 متر طول دارند و توان شلیک انواع اژدر و موشک کروز ضد کشتی و همچنین مین‌گذاری برای آنها تعریف شده است. این زیردریایی‌ها به دلیل صدای کمی که در زمان حرکت از خود تولید می‌کنند در جهان معروف
هستند.
یونس ایرانی رکورد حضور
در زیر آب را شکست
تا سال‌ها رکورد حضور یک زیردریایی دیزل الکترونیک به صورت ادامه دار متعلق به کاپیتان هانز شفر از نیروی دریایی آلمان نازی بود که در روزهای آخر جنگ جهانی دوم با زیردریایی خود به سمت آمریکای لاتین‌گریخت و به مدت 65 روز در زیر آب به حرکت ادامه داد. در سال 1390 شمسی زیردریایی یونس از کلاس Kilo با حضور به مدت 66 روز در زیر آب و برای عملیات جمع‌آوری اطلاعات در دریای سرخ رکورد این شناور آلمانی را بعد از حدود نزدیک به نیم‌قرن شکست و در اختیار نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران قرار داد.
این حضور اولین حضور یک زیردریایی ایرانی در منطقه دریای سرخ به حساب می‌آمد و در آن زمان به عنوان یک سیگنال قوی از طرف ایران به رژیم صهیونیستی و نشانه‌ای از افزایش قدرت ایران در عملیات‌های دریایی دور از خانه ارزیابی
شد.
اولین سازنده زیردریایی
در منطقه غرب آسیا
تحریم‌های تسلیحاتی که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بر کشور ما تحمیل شد یکی از سخت‌ترین‌ها در نوع خود بوده است. به غیر از برخی از موارد خاص که خریدهای نظامی در بعد از انقلاب صورت گرفته در بسیاری از دوران اصولا بحث خرید سلاح توسط کشور ما مسئله‌ای تقریبا غیرممکن بوده است. با توجه به برنامه‌های کشور برای تقویت توان دریایی مسئله ساخت زیردریایی‌ها در کشور ما از چند دهه قبل آغاز شد. پروژه زیردریایی‌های غدیر در حقیقت اولین طرح موفق و عملیاتی در کشور ما به حساب می‌آید که بر اساس آن جمهوری اسلامی ایران در رده بسیار محدود کشورهای سازنده شناور زیر سطحی قرار داد. این زیردریایی‌های سبک در حدود 125 تن وزن دارند و با دو پرتابگر اژدر مجهز شدند.
پروژه بعدی مربوط به زیردریایی‌های کلاس فاتح است که نشان داد توسعه زیردریایی‌های سنگین‌تر نیز در کشور ما ممکن است. نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران اولین زیردریایی از این کلاس را بهمن سال 97 به خدمت گرفت. این زیردریایی دارای وزنی در حدود 593 تن است و توان حمل و پرتاب انواع اژدر و موشک کروز در کنار قابلیت مین گذاری دریایی را نیز دارد. بر اساس اخبار منتشر شده ساخت تعداد دیگری از زیردریایی‌های کلاس فاتح نیز برای نیروی دریایی ارتش جموری اسلامی ایران آغاز شده و از طرف دیگری ساخت یک کلاس از زیردریایی‌های سنگین‌تر به نام کلاس بعثت نیز در دستور کار صنایع دریایی وزارت دفاع قرار دارد.
اولین توسعه‌دهنده
موشک کروز زیرآبی بومی در منطقه
بحث حمل و شلیک موشک‌های کروز از زیر آب یکی از توانایی‌های مهم در جهان به حساب می‌آید که در حال حاضر نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران یکی از معدود دارندگان بومی این توانایی به حساب می‌آید. طرح موسوم به جاسک 2 نداجا را قادر کرد تا از زیردریایی‌های کلاس غدیر موشک‌های کروز را از زیر آب شلیک کند. این قابلیت بسیار مهم در افزایش سطح پنهانکاری و بقاء پذیری یک زیردریایی بسیار مهم است. این توانایی برای زیردریایی‌های بومی کلاس فاتح نیز تعریف شده است. در جهان امروز به غیر از جمهوری اسلامی ایران تنها آمریکا ، روسیه، چین، هندوستان، پاکستان، رژیم صهیونیستی، فرانسه و کره‌جنوبی از این قابلیت برخوردار هستند. نکته قابل توجه اینکه جمهوری اسلامی ایران تنها کشوری در جهان است که زیردریایی‌های سبک در کلاس غدیر و فاتح را به قابلیت حمل و پرتاب موشک‌های کروز از زیر آب مجهز می‌کند. در دیگر کشورهای جهان این توانایی برای زیردریایی‌های بسیار سنگین‌تر تعریف شده است.
8 پروژه سینا، اولین تلاش
برای ساخت موشک‌اندازهای بومی
در دوره پس از پایان جنگ تحمیلی و به دلیل تحریم شدید تسلیحاتی برنامه داخلی توسعه فناوری‌های نظامی در کشور آغاز به کار کرد. در حوزه دریا و سیستم‌های دفاعی سازمان صنایع دریایی وزارت دفاع و نیروی دریایی ارتش تلاش‌های خود را برای ساخت شناورهای جنگی آغاز کردند. یکی از دارایی‌های مهم نیروی دریایی از دوره قبل از انقلاب شناورهای موشک انداز کلاس کمان بود که از فرانسه خریداری شده بودند. صنایع دفاعی کشور با همکاری نیروی دریایی بحث ساخت شناورهای موشک انداز سبک کلاس سینا را در دستور کار قرار داد. این شناورها با موشک‌های کروز ضد کشتی نور مسلح شده‌اند. توپ 76 میلی متری فجر27 نیز از دیگر محصولات بومی نصب شده بر روی این شناور است. تعداد قابل توجهی از شناورهای کلاس سینا امروزه هم در منطقه ناوگان جنوب و هم در ناوگان شمال کشور در خدمت نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران هستند.
کلاس موج، اولین تلاش ایرانی
برای ساخت ناوهای بالای هزار تن
پروژه ناوهای کلاس موج از جمله مهم‌ترین طرح‌های توسعه توان دریایی در کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی به حساب می‌آید. برای اولین بار در صنایع دریایی کشور تلاش شد تا بر اساس تجربه‌های به دست آمده در سال‌های دفاع مقدس و آنچه در زمینه کشتی‌سازی در کشور موجود است یک شناور رزمی موشک‌انداز با وزنی در حدود 1200 الی 1500 تن ساخته شود.
اولین این شناورها که جماران نام دارد در سال 1388 هجری شمسی در ناوگان جنوب و با حضور فرماندهی کل قوا به ناوگان رزمی نداجا پیوست. شناورهای این کلاس طولی در حدود 90 الی 100 متر دارند و خدمه آنها نیز بین 110 تا 140 نفر برآورد شده است.
در سال‌های اخیر ناوهای دیگری در این کلاس مثل دماوند، سهند و دنا به ناوگان نیروی دریایی ارتش در دریای خزر و ناوگان جنوب کشور پیوستند. در این کلاس حداقل یک ناو جدید در صنایع دریایی کشور در بندر انزلی در حال ساخت است که به نظر از نظر طراحی و شکل ظاهری از سایر ناوهای این کلاس متفاوت است. ناو دماوند از کلاس موج که اولین ناو سنگین موشک انداز کشور ما در دریای خزر به حساب می‌آمد متاسفانه بر اساس حادثه‌ای در بهمن سال 96 در سواحل بندر انزلی غرق شد. ناو جدیدی که در همین بندر در حال ساخت است در حقیقت جایگزین ناو دماوند به حساب می‌آید. شناورهای این کلاس در سال‌های اخیر ماموریت‌های طولانی بسیاری در مسیرهای بین‌المللی خصوصا در بحث اسکورت‌های کشتی‌های تجاری در خلیج عدن و دریای سرخ انجام داده و توانایی خود را در بحث دریانوردی‌های طولانی با اثبات رسانده‌اند.
توان حمل موشک‌های ضد کشتی، ضدهوایی، اژدر ضد زیردریایی و بالگرد ترکیب تقریبا کاملی از توانایی‌های مختلف رزمی را برای این شناور به وجود آورده است. در سال‌های اخیر بحث نصب سیستم‌های دفاع نزدیک سری کمند، رادار نسل جدید بومی سری عصر و همچنین سیستم‌های جدید فریب موشک‌های دشمن از جمله تغییرات در کلاس موج بوده است. در عین حال در آینده نزدیک قرار است که شناورهای این کلاس به پرتاب گرهای عمودی موشک نیز مجهز شوند که اقدامی مهم در زمینه افزایش قدرت آتش تدافعی و تهاجمی این ناو‌ها خواهد بود.
مکران؛ غول 12 هزار تنی نداجا
ناو بندر مکران در حقیقت یکی از سنگین‌ترین پروژه‌های صنعت دریایی کشور در سال‌های اخیر به حساب می‌آید که براساس تبدیل یک کشتی تجاری به یک کشتی پشتیبانی نظامی قرار دارد. در این حرکت یک کشتی بزرگ تجاری با تغییراتی در نقش پشتیبان عملیات نظامی وارد کار می‌شود. شناور مکران با وزنی در حدود 12 هزار تن یکی از سنگین‌ترین شناورهای در اختیار نیروی دریایی ارتش به حساب می‌آید. این کشتی توان پذیرش سنگین‌ترین بالگردهای نیروی دریایی ارتش مثل سری RH-53 و به پرواز درآوردن پهپاد را نیز دارد.
سوخت رسانی به دیگر کشتی‌ها، پشتیبانی از عملیات تکاوران دریایی، حمل و به آب اندازی و بازیابی قایق‌های تندرو و یا در صورت لزوم بدل شدن به یک بیمارستان شناور از جمله قابلیت‌های این شناور به حساب می‌آید. در جریان سفر طولانی اخیر ناو سهند به سنت پترزبورگ روسیه، در حقیقت این ناو بندر مکران بود که با حضور خود و پشتیبانی از ناو سهند انجام این ماموریت را برای ناو ایرانی ممکن کرد.
اجلاس IONS
و میزبانی سه ساله نداجا
منطقه اقیانوس هند همواره یکی از آب راه‌های مهم جهان به حساب می‌آید و در سال‌های اخیر بنا به تغییرات به وجود آمده در وضعیت ژئوپولتیک جهان، این اهمیت دچار افزایش شدیدی نیز شده است. از سال 2008 میلادی به این سو کشورهای حاشیه این اقیانوس اجلاسی موسوم به آیونز را آغاز کردند که میزبانی آن در هر سه سال در اختیار یکی از کشورهای عضو قرار می‌گیرد. در ابتدا و شروع این اجلاسیه هندوستان اولین میزبان این گروه بود. به ترتیب بعد از هند کشورهای امارات، آفریقای جنوبی، استرالیا و بنگلادش میزبان این اجلاسیه بودند و در نهایت در بهار سال 2018 میلادی میزبانی به جمهوری اسلامی ایران رسید.
در این اجلاسیه به صورت دوره‌ای حجم زیادی از تبادلات بین نیروهای دریایی و یگان امنیت دریایی کشورهای عضو در حوزه‌های علمی انجام می‌شود. در عین حال علاوه‌بر کشورهای عضو، کشورهای مهمی نیز به عنوان عضو ناظر در این اجلاسیه حضور دارند که عبارت هستند از: آلمان، روسیه، چین، ایتالیا، ژاپن، هلند، اسپانیا و ماداگاسگار. یکی از اقدامات مهم ایران در دوره ریاست خود در این اجلاس توسعه یک کتاب جدید ارتباط تاکتیکی است که به وسیله متخصصین نیروی دریایی ارتش به رشته تحریر در آمده است و به کشور فرانسه به عنوان میزبان بعدی این اجلاس تحویل داده شده است. پیش از این کشورهای عضو بر اساس یک سری از قواعد و روش‌های استاندارد سازمان ناتو برای ارتباطات استفاده می‌کردند که متخصصین ایرانی شکل جدیدی را برای این امر توسعه و ارائه داده‌اند.
اخیرا و با پایان یافتن دوره میزبانی ایران در این اجلاس، این ماموریت به‌عهده کشور فرانسه قرار گرفته است. کشور فرانسه به دلیل در اختیار داشتن جزایری در اقیانوس هند جزو کشورهای اصلی این اجلاس به حساب می‌آید.
حضور نداجا در رژه روسیه
ابزار مهم دیپلماسی نظامی کشور
اخیرا ناوگروه متشکل از ناو سهند و شناور پشتیبانی مکران از نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی در جریان رژه به مناسبت سالروز تشکیل نیروی دریایی روسیه در سنت‌پترزبورگ حضور پیدا کردند. قبل از پرداختن به این مسئله که یک حرکت بسیار مهم در عمق دادن به روابط تهران و مسکو به حساب می‌آید باید‌اشاره‌ای به سوابق نیروی دریایی ارتش در بحث دیپلماسی نظامی داشته باشیم.
به صورت کلی باید گفت که بار اصلی دیپلماسی نظامی و حضور در کشورهای دیگر در بسیاری از کشورهای جهان از جمله جمهوری اسلامی ایران بر عهده نیروی دریایی آن کشور است. واحدهای دریایی به دلیل حرکت آزادانه در آب‌های بین‌المللی با محدودیت‌های بسیار کمتری رو به رو هستند و می‌توانند با سرعت بیشتری در نقاط مختلف دنیا حضور پیدا کنند. در سال‌های اخیر حجم زیادی از دیدارها بین شناورهای نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و کشورهای همسایه و دوست صورت گرفته است. حضور در بنادر کشورهای مختلف آسیایی ، عبور از تنگه مالاگا ، عبور در دریای سرخ و کانال سوئز و رفتن به طرف دریای مدیترانه یا حضور در آفریقای جنوبی و دور زدن از دماغه امید نیک از جمله حرکات بسیار مهم در سال‌های اخیر بوده است.
ناو گروه جدید نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران متشکل از ناو سهند و ناو بندر مکران با طی مسافتی بیش از 15هزار کیلومتر و با دور زدن قاره آفریقا برای اولین بار به اقیانوس اطلس شمالی وارد شدند. در مسیر به سمت سنت‌پترزبورگ، ناوگروه ایرانی از دریای بالتیک، کانال مانش و سواحل کشورهایی مثل آلمان و دانمارک عبور کرده و در نهایت به سنت پترزبورگ روسیه رسیدند. حضور یک ناوگان ایرانی در این مناطق همگی برای اولین‌بار بوده که رخ داده است و از همین نظر بایستی مورد توجه ویژه قرار بگیرد.
در این مسیر ناوهای ایرانی مورد عکس برداری واحدهای نظامی چندین کشور قرار گرفتند و بسیاری از مفسران و کارشناسان نظامی این حضور و دریانوردی طولانی را یک حرکت مهم از طرف نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران قلمداد کردند. نکته جالب اینکه در رژه مورد نظر در سنت‌پترزبورگ تنها 3 کشور خارجی حضور داشتند که شامل هندوستان ، پاکستان و جمهوری اسلامی ایران بود. باید توجه داشت که دو کشور دیگر نیز از جمله کشورهای دارای روابط بالای دیپلماتیک و نظامی با روسیه هستند و حاضر شدن ایران در این جمع نشان دهنده اهمیت روابط دو‌جانبه تهران و مسکو به حساب می‌آید.
از طرف دیگر در جریان حضور ناوگروه ایرانی در شهر سنت پترزبورگ روسیه یک مسئله مهم اتفاق افتاد که از دید رسانه‌های دنیا پنهان نماند. ناو بندر مکران به دلیل اندازه بسیار بزرگ به صورت مستقیم در رژه شرکت نکرد و در نزدیکی شهر سنت پترزبورگ روسیه لنگر انداخت. در جریان مراسم رژه امیر خانزادی فرمانده قبلی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز در این مراسم حضور داشت و برای سرکشی به ناو مکران از شناور تشریفاتی استفاده کرد که در مراسم رژه توسط ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه استفاده شده بود. اجازه استفاده فرمانده ایرانی از این شناور خاص برای رسیدن به ناوبندر مکران توسط کارشناسان امر به عنوان یک نشانه از سطح بالای روابط دو کشور در حوزه نظامی و دیپلماتیک خبر می‌دهد.