تصویری بدون روتوش از بحران زا بودنِ سرمایه‌داری
فاطمه قاسم آبادی
بیشتر از یک سال می شود که جنبش های ضد سرمایه داری در اروپا قوی‌تر از قبل برخاسته‌اند و در کشوری مثل فرانسه، اعضای بیشمار این جنبش، اعتراض خود را علنی کرده‌اند. این وضعیت، مخصوصا به خاطر بحران‌های اقتصاد جهانی و فشار روز افزون به طبقه متوسط جامعه، باعث شده تا مردم عام یا همان 98 درصد، با سختی‌ها و مشکلات بیشماری روبه‌رو شوند.
فیلم «متاسفیم جا ماندی»، با نگاهی واقع‌گرایانه به بررسی زندگی یک کارگر و خانواده‌اش در انگلستانِ امروز می پردازد و چالش‌های بیشمار این خانواده را در نبرد، برای دوام آوردن در جامعه‌شان را به تصویر می‌کشد.
مخاطب در «متاسفیم جا ماندی»، دیگر آن اروپایی را نمی‌بیند که در آن قشر مرفه جامعه با موقعیت‌های اجتماعی بالا و خانه‌های رویایی، زندگی بی‌دغدغه‌ای دارند. در این فیلم بینندگان پای روایت قشر کارگر و متوسط اروپایی می‌نشیند و با مشکلات و دغدغه‌های این قشر، بدون هیچ سانسور یا تزئینی، روبه‌رو می‌شوند.
شروع ماجرا
متاسفیم جا ماندی یا (Sorry We Missed You) نام فیلمی است در ژانر اجتماعی، واقع گرایانه و درام به کارگردانی «کن لوچ». این فیلم محصول مشترک کشورهای بریتانیا، بلژیک و فرانسه است که در سال 2019 برای رقابت در بخش اصلی جشنواره کن، انتخاب شد.
داستان فیلم در مورد خانواده‌ای ساکن انگلستان است. پدر خانواده «ریکی»، یک کارگر ساختمانی است که به خاطر از دست دادن دوباره شغلش، در شرکت حمل و نقل، مشغول به کار شده، او به همراه همسرش «اَبی» که شغلش مراقبت از سالمندان و ناتوانان جسمی است، شبانه روز در تلاش اند تا از لحاظ اقتصادی به ثبات برسند.
در این بین دو فرزند این خانواده یا «لیزا» و «سب» هر کدام با مشکلات روحی خاص خود که به خاطر وضعیت بی‌ثبات مالی خانواده به وجود آمده است، درگیر هستند. ریکی که 10 سال پیش به خاطر بحران مسکن در بریتانیا و ورشکستگی بانک‌ها در این کشور، خانه‌اش را از دست داده، امیدوار است با این شغل جدید و با وجود مشکلات مالی، بار دیگر بتواند خانه‌ای بخرد و از مستاجر بودن نجات پیدا کند اما... .
دوام آوردن یا نیاوردن، مسئله این است!
در فیلم «متاسفیم جا ماندی» از همان ابتدای ماجرا مخاطب زندگی کارگری را می‌بیند که انواع فشارهای اقتصادی را تحمل می‌کند. این کارگر که زمانی در کارهای ساختمانی بوده، در مصاحبه برای کار جدید عنوان می‌کند که به خاطر عدم ثبات شغلی، همه نوع کاری را تا به حال امتحان کرده و از سیم‌کشی ساختمان تا قبرکنی، در همه تجربه دارد و استاد شده ولی به خاطر شرایط اقتصادی، دوباره بیکار شده است...
در واقع فیلم «متاسفیم جا ماندی» سعی دارد با نگاهی واضح زندگی در انگلستان امروز و مشکلات طبقه متوسط را برای دوام آوردن در این وضعیت، به مخاطب خود نشان بدهد.
در فیلم «متاسفیم جا ماندی» مخاطب می‌بیند که این مرد بعد از دو دهه کار کردن، هنوز هم با انواع مشکلات مالی روبه‌رو است و با وجود اینکه همسرش همیشه کمک خرج زندگی‌شان بوده ولی باز هم نمی‌تواند رفاه نسبی برای خانواده‌اش بوجود بیاورد. ریکی حتی در شغل جدیدی که به آن امید بسته هم نه قرارداد باثباتی دارد و نه توسط کارفرمایش بیمه شده... در این فیلم کارگردان سعی کرده تا با نگاهی موشکافانه نشان دهد که در زندگی قشر متوسط جامعه اروپایی، دیگر اهداف بلند مدت جایی ندارد و به جایش تنها دوام آوردن و متلاشی نشدن، بزرگترین موفقیت برای این انسان‌ها محسوب می‌شود.
زنانی برای حفظ خانواده
در فیلم «متاسفیم جا ماندی»، مخاطب می‌بیند که قشر کارگر بریتانیا هم مانند بیشتر خانواده‌های کارگر در دنیا، خواسته‌ها و امیدهای یکسانی دارند. در این فیلم بر خلاف فیلم‌های اجتماعی معمول اروپایی، مخاطب زنی را می‌بیند که به عنوان مادر و همسر خانواده، از جانش برای آسایش خانواده‌اش مایه می‌گذارد. این زن که علاوه بر وظایف در خانه و دور کردن تنش بین پسر نوجوان و همسرش، باید به شغل بیرونش هم رسیدگی کند. او همیشه با آرامش سعی می‌کند زندگی را برای اطرافیانش راحت‌تر کند و در واقع بار بیشتر را به دوش خودش می‌کشد تا خانواده و حتی سالمندانی که با آن‌ها در ارتباط است، آرامش بیشتری داشته باشند.
این تصویر از زن اروپایی که عاشق خانواده و زندگی مشترکش است و با تمام وجود برایشان فداکاری می‌کند، بر خلاف تصاویر فمنیستی روز سینما از زنان سرکشی که انواع پزهای آزادی را در نفی چهارچوب‌های خانواده دارند، قابل توجه است و نشان از وجود زنانی دارد که در جامعه اروپا با تمام وجود هنوز هم به حفاظت از خانواده و زندگی مشترک، علاقمندند ولی صدا و تصویرشان در سال‌های اخیر و طبق سیاست‌های معمول سینمای غرب، چنان کمرنگ شده که گویی هرگز وجود نداشته‌اند.
کارگردانی برای طبقه متوسط
کن لوچ، با توجه به سابقه فیلم سازی‌اش، به عنوان کارگردانی شناخته می‌شود که همیشه به قشر متوسط جامعه و مشکلات شان اهمیت داده و قهرمانان فیلم‌هایش را هم از همین قشر انتخاب می‌کند. این فیلم‌ساز بریتانیایی، با دیدی معترض به نظام سرمایه‌داری، سعی می‌کند وضعیت انسان را در جوامعی که نظام اقتصادیش بر پایه سرمایه‌سالاری است را نشان دهد، به خاطر همین هم مخاطبین در هر جای دنیا که باشند می‌توانند با شخصیت‌های فیلم‌های لوچ، هم ذات‌پنداری کنند چرا که طبق قوانین نانوشته در جامعه‌ای که اقتصادش به دست سرمایه‌داران افتاده، وضعیت طبقه متوسط روزبه‌روز بدتر می‌شود و مشکلات مشابهی برای این قشر در هر کجای جهان که باشند، اتفاق می‌افتد.
کن لوچ، در حال حاضر به عنوان حرفه‌ای‌ترین فیلم‌ساز که در مورد طبقه متوسط و کارگر، فیلم می‌سازد، شناخته می‌شود. این فیلم ساز 83 ساله بریتانیایی از سال ۱۹۶۶ و با سریال «کتی به خانه برگرد» در این راه قدم گذاشت و با فیلم «قوش» نشان داد که به عنوان یک کارگردان حرفه ای قدم در راه فیلم سازی گذاشته است و در نهایت هم لوچ در سال ۲۰۰۶ برای فیلم «بادی که کشتزار جو را تکان می‌دهد» برنده جایزه نخل طلایی جشنواره کن شد و بار دوم در سال ۲۰۱۶، برای فیلم «اینجانب، دنیل‌بلیک»، برنده این جایزه و ده‌ها جایزه دیگر شد.
به نظر منتقدان، فیلم متاسفیم جا ماندی، در واقع چکیده‌ای از تمام فیلم‌های گذشته این فیلم‌ساز و بازتابی از نگاه او در به تصویر کشیدن دغدغه‌های همیشگی‌اش است.
موفقیت‌ها و استقبال بین‌المللی
فیلم متاسفیم جا ماندی به عنوان یکی از فیلم‌های ارزشمند در سال 2019 شناخته شد. این فیلم با نقدهای مثبت منتقدین روبه‌رو شد و توانست علاوه بر نامزدی دریافت جوایز: نخل طلا، جایزه بهترین بازیگر زن جشنواره کن، در جشنواره‌های مختلف دنیا، نامزدی ها و جوایز زیادی را از آن خود کند. البته نام کن لوچ به عنوان کارگردان این فیلم در موفقیت آن بی‌تاثیر نبوده است چرا که این کارگردان بریتانیایی با چهارده نامزدی و دو نخل طلا، به عنوان یکی از پرافتخارترین کارگردانان حال اروپا و دنیا شناخته می‌شود.
«متاسفیم جا ماندی» با بودجه اندکش توانست در گیشه هم با توجه به تبلیغات کم، فروش قابل قبولی را تجربه کند و نشان دهد که روایت این خانواده کارگر و مشکلاتشان، برای مخاطبین هم باورپذیر و قابل لمس بوده است.