انوشه میرمرعشی
آن روز که امام عزیز(ره) فرمودند: «اهمیت رادیو- تلویزیون بیشتر از همه است. این دستگاهها دستگاههای تربیتی است؛ باید تمام اقشار ملت با این دستگاهها تربیت بشوند؛ یک دانشگاه عمومی است 1.» وظیفه‌ای بر دوش اصحاب صداوسیما افتاد که براساس آن باید برنامه‌هایشان تجلی‌دهنده آرمانهای اسلام و مکتب تشیع و انقلاب اسلامی می‌شد.  
اینکه این وظیفه چقدر انجام شد یا نشد، موضوعی است که باید پژوهش‌های گسترده و آسیب‌شناسانه درباره‌اش انجام شود؛ اما در این مطلب قصد داریم از تلاش عده‌ای از سازندگان آثار تصویری در خلق شخصیت دخترانی با تفکر مکتبی و در تراز انقلاب اسلامی تقدیر داشته باشیم...
دختر تراز انقلاب اسلامی کیست؟
در کنار کارگردانانی که از حجاب و چادر دختران و زنان عفیف و نجیب ایرانی متنفرند!؛  روابط دختران و پسران نامحرم را عادی جلوه می‌دهند و به دنبال کوچک جلوه دادن گناه روابط نامتعارف هستند!؛ چادر بانوان محجبه را در سریال‌ها و فیلم‌هایشان تحقیر می‌کنند؛ دختران مذهبی و معتقد را امل و احمق نشان می‌دهند! و... نویسندگان و کارگردانانی هم هستند که با ضمیری روشن و عقیده‌ای پاک، وجود دختران عفیف و معتقد را تقدیس می‌کنند و در فیلم‌ها و سریال‌هایشان شخصیت دخترانی در تراز انقلاب اسلامی را خلق کرده‌اند.
اما مشخصات دختر تراز انقلاب اسلامی...  
دختر تراز انقلاب اسلامی، دختری است معتقد، عفیف و محجبه، پایبند به اصول اعتقادی-اخلاقی و همراه و مددکار خانواده، پرعاطفه و محبت نسبت به افراد خانواده و دوستان، درس‌خوان و تلاشگر، فعال در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی، دغدغه مند نسبت به مشکلات و مسائل اطرافیان و وطن و هم‌کیشان...
چنین دختری الگویی است که نمونه آن به تعداد بسیار زیاد در ایران اسلامی پیدا می‌شود. اما آیا در فیلم و مجموعه‌های داستانی سیمای جمهوری اسلامی هم شخصیت این گونه دختران نشان داده می‌شود؟
پاسخ این است که بله ولی متاسفانه به تعداد کم. برای همین لازم است که چند نمونه از شخصیت‌هایی چنین، بیان و از خالقان آن تقدیر شود.
شخصیت «شیرین» در وضعیت سفید
سریال «وضعیت سفید» به نویسندگی و کارگردانی حمید نعمت‌الله و فیلمنامه هادی مقدم دوست در سال 1390 از شبکه سه سیما پخش شد. ساخت آن سه سال زمان برده بود. سریالی پرشخصیت که داستان خانواده‌ای پرجمعیت را روایت می‌کرد که در دو سال پایانی دفاع مقدس حوادث گوناگونی را پشت سر گذاشتند تا در نهایت به تفاهم و دوستی و وحدت برسند. اما نقطه طلایی این سریال خلق شخصیت شیرین و مینا به عنوان دو دختر در تراز انقلاب اسلامی است.
«شیرین» فرزند شهید است، با شخصیتی جدّی، پرتلاش، درسخوان و دغدغه‌مند. روزنامه می‌خواند و اخبار جبهه‌ها را دنبال می‌کند. هرجا نیاز باشد به کمک دیگران می‌شتابد. به همسایه‌ها کمک می‌کند، معلم می‌شود و به دانش آموزان بدون معلم درس می‌دهد. اما در عین حال جلوی چشم دیگران نیست؛ در مقابل نامحرم رفتار بسیار عفیفانه‌ای دارد.
او به رفتارهای بچگانه و به ظاهر عاشق پیشگی امیر در ابتدا بی‌تفاوت است ولی وقتی رفتارهای امیر هنجارشکنانه می‌شود، با تندی مقابلش می‌ایستد. و مهمتر از همه اینکه در جواب خواستگاری خواهر امیر، به دلیل عدم بلوغ عقلی و رفتارهای بچگانه او، پاسخ منفی می‌دهد.
خلق شخصیت شیرین در «وضعیت سفید» شاهکاری بزرگ در نشان دادن دختر تراز انقلاب اسلامی محسوب می‌شود. البته در این مجموعه شخصیت «مینا» هم خیلی به ملاک‌های دختر تراز انقلاب اسلامی نزدیک است. مینا هم مانند شیرین معتقد و دغدغه‌مند است. در عین درس خواندن، تدریس هم می‌کند. به خواستگاری شهاب جواب مثبت می‌دهد و اندکی بعد همسر شهید می‌شود.
شخصیت «راضیه» در نامه‌های خیس
تله فیلم «نامه‌های خیس» با نویسندگی و کارگردانی «مرجان اشرفی‌زاده» ساخته شده است. داستان این فیلم درباره دختری به نام راضیه است که به تنهایی با مشکلات زندگی دست و پنجه نرم می‌کند و به خاطر اعتقاد، فداکاری‌ها و پاکی‌اش مورد توجه پسری معتقد قرار می‌گیرد و به خواستگاری او پاسخ مثبت می‌دهد.
راضیه دختری معتقد، عفیف، پرتلاش، فداکار و البته بسیار تنهاست. او سالهاست که از مادر پیر و بیمارش پرستاری می‌کند و با سنگ و پولک‌دوزی روی لباس عروس امورات خانه و زندگی‌شان را می‌گذراند. پدرش سالها قبل، او و مادرش را به خاطر بیماری مادر ترک کرده است. ازدواج کرده و از همسر دومش یک پسر دارد. اما راضیه در عین تنهایی هیچ کینه‌ای نسبت به پدر، همسر پدر و حتی برادرناتنی‌ای که دنبال بالا کشیدن حق اوست؛ ندارد.
رفتار عفیفانه اش در مواجهه با پسری که به عنوان راننده لباس عروس‌ها را تحویل می‌گیرد، واقعا قابل تقدیر است.
مرجان اشرفی زاده در خلق این شخصیت لازم ندیده که مثلا حتی شوهر خانم همسایه یا نامزد دوست راضیه را نشان دهد. چون راضیه هیچ ارتباط بدون دلیلی با مردان نامحرم ندارد. نکته‌ای که تمام دختران تراز انقلاب اسلامی آن را رعایت می‌کنند.  
البته نکته‌ای که داستان این تله فیلم را جذاب‌تر می‌کند این است که راضیه در دهه کرامت براساس نذر مادرش به ایستگاه راه‌آهن کنار خانه‌شان می‌رود و به زائران امام رضا- علیه‌السلام- شیر و خرما می‌دهد. در قبال ادای این نذر اعتقاد عمیق راضیه به ائمه-علیهم‌السلام- نشان داده می‌شود.
پس برای همین لازم است از خانم اشرفی‌زاده به خاطر خلق شخصیت راضیه تقدیر کنیم.
شخصیت «دریا» در خاطرات شیرین دریا
مجموعه داستانی «خاطرات شیرین دریا» به نویسندگی علی خودسیانی و کارگردانی بهروز بقائی در سال 1377 از شبکه یک پخش شد.
در این مجموعه داستانی ماجراهای زندگی دو خانواده روستایی از زاویه نگاه و خاطرات دختری به نام دریا روایت می‌شود.
«دریا»دختری روستایی است که در عین داشتن خصوصیات بسیار خوب زندگی‌های روستایی، دختری اهل فکر، اهل قلم، تلاشگر و به شدت فعال است. دریا برای مشکلات خانوادگی، مشکل همسایه‌ها و محل زندگی به دنبال راه حل است؛ اما راه حلی در چارچوب خانواده و قیود اخلاقی.
دریا در عین حال سرزنده، مسئولیت پذیر و داناست؛ برای همین می‌تواند روی دیگران تاثیر بگذارد. سادگی شخصیت دریا در این مجموعه به علاوه داشتن خصوصیاتی چون فعال و پویا و سرزنده بودن باعث شد که مورد توجه اقشار مختلف قرار گیرد. یعنی این مجموعه تا حدود زیادی تفکر شهرنشینان را درباره دختران روستایی تغییر داد.
بنابراین باید از کریم خودسیانی برای خلق این شخصیت تقدیر شود.
شخصیت «دینا» در صاحبدلان
مجموعه داستانی «صاحبدلان» به نویسندگی علیرضا طالب‌زاده و کارگردانی محمدحسین لطیفی، در سال 1385 ساخته شد. داستان این مجموعه درباره پیرمردی اهل دل و صحاف است که با ورود قرآنی برای صحافی به زندگی آنها، خودش و نوه‌اش، دینا وارد ماجراهایی می‌شوند که از داستان پیامبران در قرآن الهام گرفته شده است.
شخصیت «دینا» نوه سیدخلیل در این سریال از جمله شخصیت‌هایی است که می‌توان آن را در دایره دختر تراز انقلاب اسلامی تعریف کرد. دینا در این سریال دختری عفیف و محجبه، تیزهوش و درسخوان، اهل فکر و معنا و بندگی خداست. پدر و مادرش را در کودکی از دست داده اما با پدربزرگ، همسر پدربزرگ و حتی عموی بدجنسش رفتاری بسیار با محبت و صمیمانه دارد.
حمایت از پدربزرگ در برابر زیاده‌خواهی‌های عموی پدرش، حق‌خواهی و پایبندی او به اصول اعتقادی و اخلاقی از نکات برجسته این شخصیت است.  
این خصوصیات باعث می‌شود که لازم شود از علیرضا طالب‌زاده برای خلق این شخصیت تقدیر کنیم.
                                                   ***
گرچه به غیر از این چهار نمونه می‌توان به خلق شخصیت دخترانی که تا حدودی به شخصیت دختر تراز انقلاب اسلامی نزدیک هستند هم اشاره کرد. شخصیت‌هایی چون «پروانه» در سریال مسافری از هند، «مریم پهلوان» در سریال برادر، «ترلان» در سریال تفنگ سر پر، «نرگس» در سریال نرگس و... که باید با تقدیر از سازندگان آن‌ها، زمینه برای ساخت و خلق شخصیت‌هایی از این دست در صداوسیمای جمهوری اسلامی بیش از پیش فراهم شود.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 -صحیفه امام، جلد 6، ص 399، در دیدار با اعضای دولت موقت، مورخ 29 اسفند 1357.ش