آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی ظهر دیروز سه‌شنبه، اولین‌بار به عنوان رئیس‌جمهور نهمین عضو اصلی سازمان همکاری‌ شانگهای، در بیست و سومین نشست سران این سازمان مهم منطقه‌ای، بزرگ‌ترین ظرفیت کشورهای عضو برای وحدت و صلح‌‌سازی را ظرفیت تمدنی آنها دانست و اظهار داشت: اینک که این قاره کهن دوباره سربرآورده باید با تکیه بر اخلاق، معنویت، عدالت، عقلانیت و احترام به کرامت انسانی، بار دیگر تمدن‌ساز گردد. سازمان همکاری‌های‌ شانگهای که نماد این «خانواده بزرگ تمدنی» است اکنون در جایگاهی ایستاده که می‌تواند، افق‌های جدیدی از همگرایی منطقه‌ای و همکاری‌های امنیت‌ساز را بنا نهد.
رئیس‌جمهور تاکید کرد: احترام به ارزش‌ها و مقدسات ملت‌ها یک اصل وحدت‌بخش است و هرگونه اهانت به ارزش‌ها به‌خصوص اهانت برخی کشورهای اروپایی به قرآن کریم بیانگر سقوط اخلاقی آنها و موجب نفرت‌پراکنی و گسترش ناامنی است که باید با نمایش وحدت ملل متمدن، با آن برخورد شود.
متن کامل سخنرانی رئیس‌جمهور در بیست‌وسومین نشست سران سازمان همکاری ‌شانگهای که به شکل مجازی به میزبانی هند برگزار می‌شود، به شرح زیر است:
بسم الله الرحمن الرحیم
جناب آقای نارندرا مودی، نخست‌وزیر محترم هند، جناب آقای ژانگ مینگ، دبیرکل محترم سازمان همکاری‌ شانگهای، رؤسای محترم جمهور، عالیجنابان، خانم‌ها و آقایان، در ابتدا مایلم از نخست‌وزیر محترم هند بابت میزبانی و سایر دست‌اندرکاران برگزاری این نشست مهم تشکر نمایم. فرصت را مغتنم شمرده و به نمایندگی از ملت و دولت جمهوری اسلامی ایران، مراتب خرسندی خود را به سبب الحاق رسمی جمهوری اسلامی ایران به عنوان نهمین عضو رسمی سازمان همکاری ‌شانگهای ابراز می‌نمایم. همچنین از تلاش‌های صورت گرفته توسط دبیرخانه و اعضای محترم سازمان نیز صمیمانه تشکر می‌کنم.
مزایای عضویت رسمی ایران در سازمان‌ شانگهای
در تاریخ ماندگار خواهد شد
جمهوری اسلامی ایران بر این باور است که سازمان همکاری‌ شانگهای به‌ عنوان سازمانی در حال رشد با شاخصه‌ها و ظرفیت‌های قابل توجه، از جایگاه ممتازی در ارتقای روند توسعه همکاری‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی برخوردار است. قطعاً مزایای عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری ‌شانگهای، در تاریخ ماندگار خواهد شد.
به ‌صورت خاص امیدوارم حضور ایران در این سازمان مهم و تاثیرگذار، بستر تامین امنیت دسته‌جمعی، رهنمون شدن به‌ سوی توسعه پایدار، گسترش پیوندها و ارتباطات، تقویت وحدت، احترام بیش از پیش به‌حق حاکمیت کشورها و هم‌افزایی برای مقابله با تهدیدات محیط زیستی را فراهم آورد.
اینک مایلم در ارتباط با نقش‌آفرینی جمهوری اسلامی ایران در این شش حوزه، نکاتی را به اختصار بیان نمایم:
در باب امنیت؛ تجربه ملل مختلف در دو دهه گذشته، بیش از پیش نشان داده که امنیت، امری درون‌زا و دستاوردی جمعی است. صلح و ثبات پایدار، زمانی میسر می‌شود که ملت‌های منطقه با تکیه بر آرمان‌های مشترک برآمده از فرهنگ و تمدن خود، بستر همکاری را فراهم آورند. امنیت منطقه‌ای از خواست ملت‌ها آغاز شده، با اراده دولت‌ها قوام یافته و به‌دور از مداخله قدرت‌های سلطه‌گر میسر می‌گردد.
ایران تعهد خود
به تضمین امنیت و مبارزه با سلطه‌گری در منطقه را
به اثبات رسانده
جمهوری اسلامی ایران بر اساس چنین دیدگاهی، سیاست «همسایگی و همگرایی» را مبنای سیاست خارجی خود قرار داده و آن را مسیر مطلوب برای تحقق صلح و ثبات منطقه‌ای می‌داند. جمهوری اسلامی ایران با تجربه بیش از دو دهه مبارزه موفق با تروریسم و افراط‌گرایی، تعهد خود به تضمین امنیت و مبارزه با سلطه‌گری در منطقه را به اثبات رسانده است و آمادگی دارد که تجربه و ظرفیت‌های خود را در چارچوب سازوکارهای سازمان همکاری‌ شانگهای به ‌اشتراک بگذارد تا به‌ سوی منطقه‌ای عاری از تروریسم، افراط‌گرایی و جدایی‌طلبی پیش رویم.
جمهوری اسلامی که حتی فراتر از سهم عادلانه خود از آوارگان ملت ستم‌دیده افغانستان میزبانی کرده، بر این باور است که صلح پایدار در این کشور راه‌حلی جز تشکیل حکومت فراگیر از همه گروه‌ها و اقوام و احزاب سیاسی و جریان‌های مذهبی ندارد.
همچنین آمادگی همکاری در مقابله با تهدیدهای نوین از جمله در حوزه جرایم سایبری، جرایم سازمان‌یافته مواد مخدر را از طریق سازمان همکاری‌های ‌شانگهای را داریم.
در باب اقتصاد؛ سازمان همکاری‌ شانگهای بیش از
60 درصد منطقه اوراسیا و بیش از 40 درصد از جمعیت جهان را به خود اختصاص داده است. این ظرفیت عظیم، توان بالقوه گسترده‌ای را به این سازمان برای توسعه تجارت و تعمیق همکاری‌های اقتصادی در ‌اشکال مختلف اعطا کرده است.
جمهوری اسلامی ایران ضمن حمایت از ابتکارهای سازنده همچون «ابتکار توسعه جهانی»، بر این باور است که همکاری اعضا در حوزه انرژی، فناوری، صنعت، کشاورزی، تجارت و بازرگانی می‌تواند چشم‌اندازی روشن از نظم منطقه‌ای عادلانه، پیش چشم ملل جهان بگشاید. این در حالی ‌است که قدرت‌های سلطه‌گر غربی با توسل به اجبار اقتصادی و تحریم، امنیت و رفاه اقتصادی و اصول تجارت عادلانه را در جهان به مخاطره ‌انداخته‌اند.
با اتکا به تجربه دهه‌های گذشته، اینک کاملا مشهود است که در کنار نظامی‌گری، آنچه بسترساز نظام سلطه غربی شده، سلطه دلار بوده است و لذا هرگونه تلاش برای شکل‌دهی به یک نظام عادلانه بین‌المللی، نیازمند حذف این ابزار سلطه در مناسبات درون‌ منطقه‌ای است.
گسترش استفاده از ارزهای ملی در تجارت بین‌المللی و مبادلات مالی میان اعضای این سازمان و شرکای تجاری آنها، نیازمند توجه جدی‌تری است. جمهوری اسلامی ایران از هرگونه اقدام جهت معرفی ابزارهای مالی پرداخت، مبتنی بر فناوری‌های نوین، جهت تسهیل تبادلات مالی میان اعضا و شرکای تجاری، به‌ویژه در چارچوب‌های چندجانبه، استقبال می‌کند.
آمادگی ایران برای انتقال تجربیات و دستاوردهای خود
به کشورهای عضو سازمان ‌شانگهای
برخورداری از نیروی انسانی متخصص و دستاوردهای چشمگیر در حوزه فناوری‌های پیشرفته و علوم نوین از ظرفیت‌های خاص جمهوری اسلامی ایران است که می‌تواند همکاری‌های اقتصادی چندجانبه را تقویت کند. ملت ایران، با تکیه بر توان داخلی و دانش بومی خود توانسته است به رده‌های بالایی از تولیدات علمی، فناوری، زیست‌فناوری، پزشکی، نانو، مهندسی، الکترونیک، دفاعی و بسیاری از موضوعات دانش‌بنیان دست پیدا کند؛ حوزه‌هایی که مورد درخواست بسیاری از کشورها برای همکاری است. جمهوری اسلامی نیز این آمادگی را دارد که ضمن توسعه همکاری‌های علمی و فناوری، تجربیات و دستاوردهای خود را به‌ اشتراک بگذارد.
در باب تقویت پیوندها؛ توسعه اقتصادی همگانی مستلزم گسترش پیوندها و مسیرهای ترانزیتی و مواصلاتی در منطقه است. گسترش این پیوندها صرفا با رعایت حق حاکمیت کشورها می‌تواند به هدف والای همگرایی اقتصادی نائل ‌آید.
هم اکنون ابتکارات بسیار ارزنده‌ای در سطح اوراسیا در جریان است که توانسته کشورهای عضو را به یکدیگر پیوند داده و زیرساخت‌های گسترش تجارت میان ملل منطقه را فراهم آورد. جمهوری اسلامی ایران همواره حمایت کامل خود از کلان‌پروژه‌های موجود نظیر گذرگاه شمال-جنوب و پروژه کمربند-راه را اعلام کرده و در اولویت خود قرار داده است.
اراده دولت ایران برای تکمیل شاهراه ارتباطی
ارتقا و ثبات زنجیره‌های تأمین جهانی را به ارمغان می‌آورد
بندر اقیانوسی چابهار و گذرگاه‌های چابهار – سرخس نقش بی‌بدیل در اتصال کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی به دریای عمان و اقیانوس هند را دارد و ما مصمم به تکمیل این مسیر ترانزیتی هستیم همچنین با همت متخصصین ایرانی و همکاری مشترک ایران و روسیه، تکمیل مسیر ریلی کریدور شمال-جنوب وارد مرحله اجرایی شده است. بهره‌برداری از این شاهراه ارتباطی می‌تواند به ارتقا و ثبات زنجیره‌های تامین جهانی کمک کرده و امنیت را برای ملل منطقه به ارمغان آورد.
در این راستا آمادگی داریم همکاری‌های لازم را جهت ساماندهی حمل‌ونقل کالا و مسافر، افزایش دسترسی اعضا به بازارهای جهانی و هماهنگ‌‌سازی سیاست‌های حمل‌ونقل، به عمل‌آوریم. ما بر این باوریم که سازمان همکاری ‌شانگهای می‌تواند تسهیل‌گر همکاری کشورهای عضو برای پیشبرد و توسعه پروژه‌های ترانزیتی حاضر و تعریف ابتکارات نوین باشد.
همچنین مزیت‌های امنیتی و زیرساختی جمهوری اسلامی ایران برای افزایش خطوط انتقال انرژی، می‌تواند برای اجرای پروژه‌های مشترک اقتصادی با تضمین بهره‌وری بالا در اختیار اعضای محترم ‌شانگهای قرار گیرد.
به دنبال قاعده‌‌سازی بر اساس هنجارهای مترقی بومی
و ممانعت از غلبه هنجارهای غربی هستیم
در باب وحدت: پیوندهای تاریخی و تمدنی میان کشورهای عضو سازمان همکاری‌ شانگهای آرمان‌ها، اهداف و منافع مشترک را به ارمغان آورده و ما را به سوی تعریفی مشترک از امنیت و توسعه رهنمون می‌کند. مهم‌ترین گام در تقویت وحدت،‌ حفاظت از هنجارهای مترقی بومی، قاعده‌‌سازی بر اساس آن هنجارها و ممانعت از غلبه هنجارهای غربی است تا مفاهیم همکاری‌جویانه از معانی واقعی خود تهی نشوند.
بزرگ‌ترین ظرفیت ما برای وحدت و صلح‌‌سازی، ظرفیت تمدنی ماست. اینک که این قاره کهن دوباره سربرآورده باید با تکیه بر اخلاق، معنویت، عدالت، عقلانیت و احترام به کرامت انسانی، بار دیگر تمدن‌ساز گردد. سازمان همکاری‌های ‌شانگهای که نماد این «خانواده بزرگ تمدنی» است اکنون در جایگاهی ایستاده که می‌تواند، افق‌های جدیدی از همگرایی منطقه‌ای و همکاری‌های امنیت‌ساز را بنا نهد.
احترام به ارزش‌ها و مقدسات ملت‌ها یک اصل وحدت بخش است و هرگونه اهانت به ارزش‌ها به‌خصوص اهانت برخی کشورهای اروپایی به قرآن کریم بیانگر سقوط اخلاقی آن و موجب نفرت‌پراکنی و گسترش ناامنی است که باید با نمایش وحدت ملل متمدن، با آن برخورد شود.
چندجانبه‌گرایی واقعی
به نفع ملت‌هاست و نه در خدمت قدرت‌ها
در باب احترام به‌حق حاکمیت ملت‌ها: چندجانبه‌گرایی در جهان معاصر به معنای تشریک مساعی و هم‌افزایی کشورهای مستقل برای نیل به خیر مشترک است. چنین برداشتی از چندجانبه‌گرایی در تعارض با ائتلاف‌‌سازی‌های امنیتی برای ترویج خشونت و خصومت با سایر کشورها است. چندجانبه‌گرایی واقعی، به نفع ملت‌هاست و نه در خدمت قدرت‌ها. در پرتو احترام به‌حق حاکمیت کشورها و تکیه بر همکاری‌های سودمند متقابل، اهداف والای امنیت و توسعه پایدار قابل تحقق است.
دولتی که امروز در چهارم جولای سالگرد استقلال خود را جشن می‌گیرد، استقلال بسیاری از کشورها را زیر پا می‌گذارد و حق تعیین سرنوشت را از بسیاری از ملت‌ها بخصوص ملت بزرگ فلسطین سلب کرده است.
هیچ انسان آزاده یا ملت متمدنی نیست مگر آنکه دل در گرو آرمان فلسطین و آزادی این ملت مظلوم داشته باشد. جنایات امروز رژیم صهیونیستی در اردوگاه جنین، یادآور جنایات دردناک‌اشغال فلسطین در سال 1948 می‌باشد. رژیم صهیونیستی نماد عینی تجاوز به‌حق حاکمیت ملت‌هاست.
جمهوری اسلامی ایران ضمن احترام به‌حق حاکمیت همه ملل مستقل، هرگونه مداخله در امور داخلی کشورها را محکوم می‌کند و تقویت حاکمیت ملی را راه‌حل اصلی مقابله با ناامنی و تروریسم می‌داند.
راهکار پیشنهادی ایران
برای کاستن از تنش‌های زیست محیطی
در چارچوب سازمان‌ شانگهای
در باب محیط زیست: یکی از مهم‌ترین تهدیدهایی که جامعه جهانی را در دوران حاضر تهدید می‌کند تغییرات آب و هوایی است. تغییرات اقلیمی امکان تبدیل شدن به تنش‌های ژئوپلتیکی را دارد که می‌تواند کشورها را با بحران‌های امنیتی پیچیده‌ دست به‌گریبان کند. منطقه ما نیز با انواع تهدیدهای زیست‌محیطی نظیر کمبود منابع آب و گرمایش هوا و فرسایش خاک مواجه است. ماهیت این تهدیدها به گونه‌ای است که جز در پرتو همکاری‌های چندجانبه، درک آسیب‌های احتمالی در درازمدت و تنظیم قواعد و مقررات در چارچوب سازمان‌های منطقه‌ای امکان مقابله با آنها وجود ندارد. در همین راستا جمهوری اسلامی ایران بر این باور است که با ایجاد سازوکارهای چندجانبه از جمله تشکیل کارگروه‌های مشترک برای مدیریت و توزیع عادلانه منابع آبی، می‌توان مانع از تبدیل شدن این‌گونه چالش‌ها به تنش شد.
جناب آقای رئیس،‌ همکاران عزیز، در پایان ضمن تشکر مجدد از نخست‌وزیر محترم هند بابت میزبانی و سایر دست‌اندرکاران جهت برگزاری موفق این نشست مهم، ریاست جدید سازمان به جمهوری قزاقستان را تبریک می‌گویم و موفقیت این نشست ارزشمند را در دستیابی به اهداف بزرگ آن آرزومندم.
تصویب و اعطای عضویت اصلی جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری ‌شانگهای
همچنین در جریان برگزاری بیست و سومین نشست سران سازمان همکاری ‌شانگهای که به شکل مجازی و به میزبانی «هند» برگزار شد، عضویت رسمی به عنوان نهمین عضو اصلی این سازمان منطقه‌ای، پس از طی فرآیند عضویت قطعی و انجام تعهدات رویه‌ای به جمهوری اسلامی ایران اعطا و به تصویب و امضای دیگر اعضا رسید.
همزمان با اعطای عضویت اصلی به جمهوری اسلامی ایران در بیست و سومین نشست سران سازمان همکاری ‌شانگهای، در مراسمی با حضور سفیر کشورمان پرچم ایران در کنار پرچم 8 عضو اصلی دیگر در برابر مقر دبیرخانه این سازمان در پکن به اهتزاز در آمد.
روند تبدیل عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری ‌شانگهای از عضو ناظر به عضو اصلی، شهریور سال 1400، در اولین حضور آیت رئیسی به عنوان رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در بیست و یکمین نشست سران این سازمان در دوشنبه پایتخت تاجیکستان آغاز شد.
در پایان این نشست که 26 شهریور 1400 برگزار شد، سران 8 کشور عضو اصلی، نظر موافق خود را با تبدیل عضویت جمهوری اسلامی ایران از عضو ناظر به عضو اصلی اعلام و اسناد مربوط به آن را امضا کردند و بر این اساس فرآیند فنی تبدیل عضویت ایران آغاز شد.
با انجام فرآیند فنی و انجام تعهدات رویه‌ای در روند تبدیل عضویت کشورمان، «قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به سازمان همکاری ‌شانگهای» در روز 4 بهمن 1401 در مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 15 بهمن به تایید شورای نگهبان رسید.
رئیسی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران نیز هجدم بهمن 1401 قانون الحاق ایران به سازمان همکاری ‌شانگهای را برای اجرا ابلاغ کرد.
استقبال روسیه، هند و چین
از عضویت رسمی ایران در سازمان همکاری‌ شانگهای
همچنین نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند به عنوان میزبان در ابتدای نشست مجازی سران سازمان همکاری ‌شانگهای، پیوستن رسمی ایران به این سازمان را تبریک گفت.
مودی گفت: باعث مسرت است که اعلام کنم ایران به عنوان عضو رسمی و کامل به خانواده SCO پیوسته است. در این زمینه آرزوی همه موفقیت‌ها را برای ایران، رئیس‌جمهور ابراهیم رئیسی و مردم ایران دارم.
در ادامه، شی‌جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین نیز در نطق خود در این اجلاس که به طور مجازی در حال برگزاری است، از پیوستن رسمی تهران به سازمان همکاری ‌شانگهای استقبال کرد.
شی جین‌پینگ نیز تاکید کرد: در نشست امروز از ایران به عنوان عضو رسمی استقبال خواهیم کرد. به این کشور تبریک می‌گوئیم.
وی همچنین از اعضای این سازمان خواست تا با تلاش‌ها در راستای به‌راه‌انداختن یک جنگ سرد جدید در منطقه مقابله کنند. او بر مخالفت کشورش با سیاست انقلاب‌های رنگی و مداخله خارجی در امور داخلی سایر کشور، تاکید کرد.
رئیس‌جمهور چین همچنین در اظهاراتش پیشنهاد داد که توافقات و تبادلات تجاری با ارزهای ملی بین کشورهای سازمان همکاری ‌شانگهای افزایش پیدا کند.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در نشست مجازی سران سازمان همکاری‌ شانگهای ضمن تبریک به ایران برای پیوستن رسمی به این سازمان تأکید کرد که سازمان همکاری ‌شانگهای متعهد به برقراری نظم جهانی عادلانه با نقش مرکزی سازمان ملل متحد است.
وی دراین‌باره افزود: سازمان‌ شانگهای در حفظ صلح، ثبات، توسعه و رشد پایدار کشورهای عضو سازمان و تقویت روابط بین مردم مشارکت دارد.پوتین در ادامه با بیان اینکه «در جنگ اوکراین، جنگ هیبریدی علیه روسیه به راه افتاده» گفت: از همه شرکای سازمان‌ شانگهای برای حمایت از روسیه پس از وقایع ۲۴ ژوئن (شورش پریگوژین و واگنر علیه ارتش روسیه) قدردانی می‌کنم.