پرسش:
چرا امام جواد(ع) با علم به اینکه مامون پدرش امام رضا(ع) را به شهادت رسانده بود با دختراو ازدواج کرد؟
پاسخ:
 ازدواج امام جواد(ع) با دختر مأمون(ام الفضل) از مسائلى است كه اظهار نظر قطعى دربارة آن مشكل است؛ ولى مى توان برخى عوامل را تأثیرگذار دانست. ازدواج حضرت جواد(ع) با ام‌الفضل هم از ناحیه حضرت قابل بررسى است و هم از ناحیة مأمون كه چه اهدافى از ازدواج دختر خود با امام جواد(ع) داشت. به نظر مى‌رسد مأمون اهداف زیر را دنبال می‌كرد:
1- نظارت بر رفتار امام جواد(ع): مأمون با فرستادن دختر خود به خانه امام مى خواست آن حضرت را همیشه زیر نظر داشته باشد و دختر مأمون نیز در انجام این رسالت موفق بود، زیرا در خبرچینى و گزارشگرى ماهر بود.
2- جذب حكومت: مأمون تصور مى كرد با این وصلت امام جواد(ع) را مجذوب مادیات و امكانات سلطنتى نموده و به قداست و حرمت امام لطمه وارد نماید؛ غافل از این كه امام جواد(ع) یكى از زاهد‌ترین امامان بوده و جذب دستگاه حكومت نمى‌گردید.
3- جلوگیرى از اعتراض علویان: دشمنى مأمون با علویان موجب شد كه آنان علیه وى اعتراض نموده و حكومت او را متزلزل كنند. مأمون با این ازدواج قصد داشت خود را علاقه‌مند به امام نشان دهد،‌ در نتیجه شیعیان قیام نكنند.
طبیعی بود كه مأمون جهت تحقق اهداف فوق شدیدا امام را تحت فشار قرار داد و براى این وصلت از همه راهكارها و اهرم‌ها بهره گرفت.
به نظر مى‌رسد عوامل زیر در ازدواج امام جواد(ع) تأثیرگذار بود:
1- اجبار امام به ازدواج:
بی تردید ازدواج امام جواد(ع) با دختر مأمون خواستة امام نبوده و این ازدوج مانند ازدواج‌هاى معمولى كه مبتنى بر خواست و رعایت شرایط باشد، صورت نگرفت. زیرا امام جواد(ع) مى دانست كه مأمون پدرش امام رضا(ع) را به شهادت رسانده و یكى از دشمنان خاندان اهل بیت پیامبر(ص) و شیعیان است. از سوى دیگر حكومت مأمون وجاهت قانونى و مشروعیت نداشت.
مأمون جهت رسیدن به اهداف خود شدیدا امام را تحت فشار قرار داد و حتى حضرت را تهدید نمود. برخى عقیده دارند كه اگر امام ازدواج نمى‌كرد، ممكن بود امام را ترور كند. (مهدی پیشوایی ،سیره پیشوایان،ص559)
گرچه در قاموس ائمه(ع) ترس از مرگ وجود ندارد، ولى در آن مقطع زنده بودن و رهبرى او نقش بنیادى در حفظ دین و مصالح مسلمانان داشت.
2_‌ حفظ شیعیان:
یكی از استراتژى هاى مهم خلفاى اموى و عباسی،‌ شیعه ستیزى بوده و آنان از هیچ جنایتی علیه علویان دریغ نكرده و به آزار و زندانى و قتل آنان مى پرداختند. از سوى دیگر یكى از سیاست‌هاى مهم ائمه(ع) حفظ شیعیان بود،‌ چنانكه امام حسن(ع) یكى از علل صلح خویش را حفظ شیعیان بیان نمود. (اخبار الطوال، ص 220)
ائمه(ع) سعى مى‌كردند با اتخاذ سیاست و راهكارهاى منطقى و معقول به حفظ شیعیان بپردازند، گرچه ممكن بود اتخاذ راهكار حفظ شیعیان، شخصیت آنها را زیر سؤال ببرد. شاید امام جواد(ع) از ازدواج با دختر مأمون،‌ حفظ شیعیان را دنبال مى كرد. طبیعى بود كه مأمون با ازدواج دخترش با امام جواد(ع) تا اندازه‌اى از سیاست خصمانة خود علیه شیعیان پرهیز مى‌كرد، زیرا به حسب ظاهر با امام شیعیان رابطه فامیلى برقرار كرده بود.
3_حفظ دین :
شاید ازدواج امام جواد(ع) با دختر مأمون نوعى تكلیف بود تا امام جواد(ع) با این ازدواج بتواند به حفظ دین و تبلیغ آن بیشتر خدمت كند ؛ امام با نفوذ در مركز حكومت سعى مى كرد تا اندازه‌ای از سیاست دین‌ستیزى مأمون جلوگیرى نماید و به جامعه دینى خدمت كند.
 بنابراین امام جواد(ع) با اتخاذ سیاست‌هاى منطقى، به‌رغم آن كه با ام‌الفضل ازدواج نمود، تحقق اهداف مأمون را در خصوص ازدواج دخترش غیرممكن ساخت.