چالش‌های دانشگاههای ایرانی درخصوص همکاری‌های بین‌المللی
پژوهشگران مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی دانشگاه علامه طباطبائی با انجام مطالعه‌ای، موانعی که در مسیر همکاری‌های علمی بین‌المللی دانشگاه‌ها وجود دارد را مورد بررسی قرار دادند.
در سال‌های اخیر بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، سیاست‌های ملی خاصی را در زمینه ارتقای فعالیت‌های علمی بین‌المللی در دانشگاههای خود، در پیش گرفته‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که آموزش عالی در جهان، بنا به دلایل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به سمت بین‌المللی شدن می‌رود و دانشگاه‌ها در تلاش‌اند تا همکاری‌های علمی و بین‌المللی خود را گسترش دهند.
همکاری‌های علمی بین‌المللی، شامل طیف وسیعی از فعالیت‌های دانشگاهی مانند کنفرانس‌های مشترک، تبادل استاد و دانشجو، برگزاری دوره‌های آموزشی مشترک، طرح‌های پژوهشی مشترک و... هستند. بررسی اسناد بالادستی مثل قانون برنامه ششم توسعه، سند تحول و نوآوری علوم پزشکی و نقشه جامه علمی کشور، نشان می‌دهد که بُعد بین‌المللی فعالیت‌ها و خدمات آموزشی، پژوهشی دانشگاه، در این اسناد مورد تأکید قرار گرفته است. اما به دلایل مختلف این موضوع در کشور، با چالش‌هایی مواجه است.با توجه به اهمیت این موضوع؛ پژوهشگران مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی دانشگاه علامه طباطبائی، در مطالعه‌ای با استفاده از نظرات مدیران بخش بین‌المللی دانشگاههای دولتی ایران، به بررسی چالش‌ها و عوامل بازدارنده همکاری‌های علمی بین‌المللی در دانشگاههای دولتی کشور پرداختند. محققان در این پژوهش از طریق مصاحبه، نظرات ۱۰ نفر از مدیران بخش بین‌المللی دانشگاههای دولتی بزرگ و سطح یک کشور و چهار عضو هیئت علمی با سابقه پژوهشی مرتبط با موضوع تحقیق را مورد بررسی قرار دادند.
پژوهشگران با بررسی مصاحبه‌های انجام شده، موارد مطرح شده را دسته‌‌بندی و کُدگذاری کردند. از نظر این متخصصین موانعی که بر سر راه فعالیت‌های علمی بین‌المللی دانشگاه‌ها قرار دارند، شامل موانع ساختاری، فرهنگی، زبانی، سیاسی و موانع مالی، تجهیزات و زیرساخت‌های فیزیکی هستند.
بر اساس نظر این متخصصان؛ تعدد نهادهای سیاست‌گذار و تصمیم‌ساز در آموزش عالی کشور، تعدد اسناد بالادستی و ساختار نامناسب در برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری، بروکراسی‌های پیچیده برای همکاری‌های بین‌المللی در سطح ملی از مهم‌ترین موانع همکاری‌های علمی بین‌المللی در دانشگاههای دولتی کشور هستند. قدیمی بودن قوانین و آیین‌نامه‌های وزارت علوم، عدم اعطای استقلال و اختیار به دانشگاه‌ها، نظام آموزش عالی متمرکز و تسهیل‌کننده نبودن قوانین و مقررات ملی شفاف در این زمینه نیز از دیگر موانع ساختاری دخیل در این موضوع هستند.
یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که شرایط خاص فرهنگی جامعه و دانشگاههای کشور نیز از مهم‌ترین عوامل بازدارنده همکاری‌های علمی بین‌المللی هستند. ارتباط میان فرهنگی ضعیف، عدم رواداری فرهنگی در جامعه، باز نبودن فرهنگ جامعه به پذیرش محققان بین‌المللی، تهدیدات پذیرش فرهنگ‌های خارجی، عدم فرهنگ همکاری بین اعضای هیئت علمی از مواردی بودند که شرکت‌کنندگان در این پژوهش به آنها اشاره کردند. به باور متخصصین شرکتکننده در مطالعه؛ تحریم‌های یک‌جانبه جامعه جهانی علیه کشور، موانعی را در زمینه همکاری‌های علمی بین‌المللی دانشگاههای دولتی کشور به همراه آورده است. مواردی همچون؛ مشکلات مربوط به اخذ روادید و حضور محققان بین‌المللی در کشور، اخذ روادید برای محققان ایرانی برای حضور در خارج از کشور، تحریم‌های گسترده علیه ایران، ایران‌‌هراسی و تصویر منفی نسبت به ایران به دلیل تبلیغات منفی خارج از کشور علیه ایران، نمونه‌هایی از این موانع سیاسی برای همکاری‌های بین‌المللی هستند.
بر اساس نتایج این مطالعه؛ موانع زبانی نیز از مهم‌ترین موانع همکاری‌های علمی بین‌المللی هستند. عدم تسلط دانشجویان و اساتید به زبان‌های بین‌المللی، عدم آموزش درست زبان‌های بین‌المللی در دانشگاه‌ها، تدریس به زبان فارسی در دانشگاه‌ها، طرد بسیاری از دانشجویان علاقه‌مند بین‌المللی احتمالی تحصیل در ایران به دلیل آموزش رسمی زبان فارسی در دانشگاه‌ها، ضعف صحبت‌کردن به زبان بین‌المللی در جامعه، ضعف دانشجویان و اساتید در نگارش پژوهش به زبان‌های خارجی، از جمله موانع زبانی بر سر راه همکاری‌های علمی بین‌المللی هستند.
به اعتقاد متخصصان شرکتکننده در مصاحبه‌ها؛ مواردی مثل عدم تخصیص بودجه کافی به بخش بین‌الملل در دانشگاه‌ها، بودجه‌های بسیار اندک دانشگاههای کشور در مقیاس بین‌المللی، عدم توانایی دانشگاه‌ها در تامین هزینه‌های تبادل استاد و دانشجو، نوسانات ارز در کشور و عدم وجود زیرساخت‌های فیزیکی در حد استانداردهای بین‌المللی در دانشگاه، دیگر عواملی هستند که مانع از شکل‌گیری همکاری‌های علمی بین‌المللی می‌شود. پژوهشگران این مطالعه معتقدند که با انجام اقداماتی در جهت رفع این موانع می‌توان فعالیت‌های علمی بین‌المللی را گسترش داد. اقداماتی همچون تدوین برنامه واحد مدون و جامع برای این همکاری‌ها و بین‌المللی‌سازی آموزش کشور، برگزاری نمایشگاه‌هایی برای معرفی فرهنگ‌ها، آداب و رسوم همه اقوام کشور و سایر کشورها که دانشجویان آنها در کشور در حال تحصیل هستند، برگزاری بعضی از دروس دوره تحصیلات تکمیلی به زبان‌های رایج خارجی، تقویت دیپلماسی علمی ، تخصیص بودجه‌های جداگانه به دانشگاه‌ها در راستای تقویت همکاری‌های علمی بین‌المللی و بین‌المللی‌سازی دانشگاه‌ها و... نمونه‌هایی از راهکارهای تقویت همکاری‌های علمی بین‌المللی در دانشگاههای هستند.
نتایج این مطالعه پاییز سال جاری به‌صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «شناسایی عوامل بازدارنده همکاری‌های علمی بین‌المللی در نظام آموزش عالی کشور و ارائه راهکار: مطالعه‌ای کیفی» در فصل‌نامه پژوهش در آموزش علوم پزشکی زیر نظر مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی، منتشر شده است.