گالیا توانگر
خیلی‌ها این جمله را مکررا از زبان پزشک‌شان شنیده‌اند که اضطراب برای شما سم است. وقتی اضطراب بر سر هر مسئله کوچک و بزرگی در درونتان شکل می‌گیرد، فرآیندی در بدنتان رخ می‌دهد که زمینه‌ساز فشار بالا، قند بالا و حتی چربی بالا می‌شود. این سه فاکتور اصلی سنجش سلامتی که رو به افزایش می‌گذارد، کل سلامتی بدن به خطر می‌اُفتد. شاید گزاف نگفته باشیم که بیشتر بیماری‌های جسمی ریشه در بیماری‌های روان- تنی دارند. روح و روان که دستخوش تلاطم گردد، جسم سریعا واکنش نشان داده و بالاخره از طریق یک بیماری حاد جسمی، نمودِ عینی پیدا می‌کند. بنابراین امروزه حفظ سلامت روان، توام با آرامش و نیز حفظ سه فاکتور اصلی قند، چربی و فشار جزو اولویت‌های سلامت فردی محسوب می‌شوند.
هنگام اضطراب، بدن انسان واکنشی نشان می‌دهد که به آن «جهش متابولیک» می‌گویند. در این فرایند آدرنالین و کورتیزول ترشح می‌شود؛ فشار خون، ضربان قلب و تنفس بالا می‌رود و گلوکز در خون آزاد و آماده تبدیل شدن به انرژی می‌‌شود؛ فرایند گوارش، تولید مثل و سیستم ایمنی تحت تأثیر قرار می‌گیرد؛ جریان خون در پوست کاهش یافته و آستانه تحمل درد افزایش می‌‌یابد. ما تصورش را کنید که طی روز چندین بار این عکس‌العمل از سوی بدنتان نشان داده شود، مسلما بر روی میزان قند، فشارخون و چربی شما تاثیر گذاشته و دائما اعداد بالا نشان داده می‌شوند. این درست مثل زمانی است که بدن شما همچون یک سرباز، 24 ساعته در حالت واکنش و عکس‌العمل باشد. آیا این سرباز سرانجام از پا در نخواهد آمد؟
فشار خون بالا منشا ایست قلبی
چند حالت جسمی که از عوارض فشار‌های عصبی است، عبارتند از: سردرد، ناراحتی‌های روحی، چین و چروک پوست، فشار خون، ریزش مو، آسیب پذیری بدن، بی‌خوابی، دردهای معده و روده و...
یکی از معیارهای سلامت عمومی بدن، میزان فشار خون است. فشار خون بالا را قاتل خاموش نیز می‌نامند؛ چون آهسته، پیوسته و اغلب موارد بدون علایم خاصی عمل کرده و منشا بسیاری از بیماری‌های خطرناک از جمله قلبی و عروقی است.
علیرضا کرمی یک شهروند تهرانی به گزارشگر کیهان می‌گوید: «مدت یک ماه هست که متوجه شدم فشارم 14/5 بر روی ۱۰ هست، قبلا (حدود دو ماه پیش) فشارم ۱۲ بر روی ۹ بوده است. علت این موضوع چیست و چه اقدامی باید بکنم؟»
دکتر فریبا هندسی متخصص قلب و عروق برایمان توضیح می‌دهد: «فشار خون به نیروی اعمال شده توسط گردش خون در دیواره رگ‌های خونی ‌اشاره می‌کند و یکی از علایم حیاتی اصلی محسوب   می‌شود. فشار خون در حال گردش با حرکت خون از طریق شریان‌ها، عروق، مویرگ‌ها و ورید‌ها کاهش می‌یابد. فشار خون به طور کلی به فشار در شریان‌های بزرگتر ‌اشاره دارد.»
این متخصص قلب و عروق در ادامه می‌گوید: «فشار خون همیشه با دو عدد بیان می‌شود:
1- فشار خون سیستولیک (زمانی که قلب می‌زند)
2- فشار خون دیاستولیک (زمانی که قلب استراحت می‌کند)
هنگامی که اندازه‌گیری‌ها نوشته شد، فشار سیستولیک بالای فشار دیاستولیک نوشته می‌شود.»
وی در مورد محدوده فشار خون نرمال در سنین مختلف می‌گوید: «عوامل بسیاری بر روی فشار خون اثر می‌گذارند. سن، یک عامل مهم و طبیعی برای فشار خون محسوب می‌شود که با افزایش آن، فشار خون نیز افزایش می‌یابد.
فشار خون بالا نشان می‌دهد که خون با نیروی قوی تری پمپ می‌شود. این موضوع می‌تواند باعث مشکلات جدی، از جمله آسیب به قلب و ارگان‌های دیگر شود. نمودار فشار خون نرمال بر اساس سن، اطلاعات بیشتری در مورد گروه‌های سنی متفاوت در اختیار ما قرار می‌دهد. اگر به مرحله قبل از فشار خون بالا رسیدید باید عادات غذایی و شیوه زندگی خود را تغییر دهید و فشار خون خود را پایین آورید.»
فشارخون نرمال: فشار سیستولیک (عدد بالا) کمتر از mm Hg 120 و فشار دیاستولیک (عدد پایین) کمتر از 80mm Hg.
پیش فشارخون: فشار سیستولیک (عدد بالا) بین 120-139mm Hgیا فشار دیاستولیک (عدد پایین) بین 89-80mm Hg.
فشارخون بالا (مرحله1): فشار سیستولیک (عدد بالا) بین140-159mm Hg  یا فشار دیاستولیک (عدد پایین) بین99-90mm Hg .
فشارخون بالا (مرحله2): فشار سیستولیک (عدد بالا) mm Hg 160 یا بالاتر یا فشار دیاستولیک (عدد پایین) mm Hg 100 یا بالاتر.
فشارخون بحرانی (مراقبت فوری): فشار سیستولیک (عدد بالا) بالاتر از  180mm    Hg یا فشار دیاستولیک (عدد پایین) بالاتر از mm Hg 110.
اگر فشارخون شما بالاتر از 180/110 mm Hg بوده و شما دارای علائمی نظیر درد سینه، تنگی نفس، پشت درد، بی‌حسی/ضعف، تغییر در بینایی یا دشواری در صحبت کردن هستید، حتما به پزشک مراجعه کنید. حتی اگر هیچ نشانه‌ای ندارید، حدود 5 دقیقه صبر کرده و مجددا فشارتان را بگیرید، اگر همچنان فشارتان بالاتر از 180/110 بود به پزشک مراجعه کنید.
قاتل شیرین، پاورچین عمل می‌کند
قند خیلی بالا از خطرناک‌ترین قاتلین سلامتی ست. قاتلی که با شیرینی و لبخند وارد می‌شود و تبعات آن برای هیچکداممان پوشیده نیست، اما چون آهسته و پیوسته عمل می‌کند، جدی‌اش نمی‌گیریم.
گلوکز، قندی است که بیشترین استفاده را در بدن دارد، قند فروکتوز در میوه‌ها و لاکتوز در شیر است که بعد از استفاده در بدن به گلوکز تبدیل شده و در آخر به انرژی تبدیل می‌شود. عدد قند خون نشان دهنده پیشرفت بیماری و نوع بیماری است. اگر عدد قند خون فرد پایین‌تر از 100 باشد فرد به دیابت مبتلا نیست و میزان قند خون طبیعی است؛ اگر بین 100 الی 126 باشد پیش دیابت است و آنها مستعد ابتلا به بیماری دیابت در آینده هستند. قند خون بالای 130 مبتلا به نوع دیابت یک است و فرد باید خیلی سریع تحت درمان قرار گیرد.
دکتر کیانوش میثمی متخصص داخلی برایمان توضیح می‌دهد: «افرادی که علایم غیرعادی در بدن خود دارند، باید به پزشک متخصص مراجعه کنند و بعد از تشخیص این‌که قند خون آنان حالت ثابت ندارد، میزان قند خون آن‌ها باید مرتب کنترل شود. همچنین می‌توانند دستگاه قند خون تهیه کرده و در منزل، به طور مرتب میزان قند خون خود را بررسی کنند. سالمندان باید در رژیم غذایی خود از غذاهای سبک و کم کالری استفاده کنند.»
وی در مورد شاخص هموگلوبین در بدن که نشان دهنده میزان قند خون است، می‌گوید: «اگر عدد هموگلوبین بالا باشد و معدل قند خون، سه ماه باشد، بیمار باید تحت درمان قرار بگیرد. اگر عدد هموگلوبین قند خون از حدی بالاتر باشد، دیابت نوع یک است که همراه با سرگیجه و تکرر ادرار خود را نشان می‌دهد. در نوع 2 ، قند خون بالا نیست و هیچ علامتی ندارد و بیماری باید با آزمایش چک شود و بعد از تشخیص میزان قند خون مناسب، بیمار تحت درمان قرار گیرد.»
این متخصص داخلی در ادامه توصیه می‌کند: «در صورت تشخیص قند خون بالا فرد حتما باید نکات زیر را رعایت نماید: از رژیم غذایی مناسب استفاده کند. از اضافه وزن جلوگیری کند. فعالیت مناسب بدنی داشته باشد.
در مصرف فست فودها زیاده روی نکند. فست فودها به طور مصنوعی با چربی‌های مضر و نیز کربوهیدرات‌های تصفیه شده و مصنوعی‌اشباع می‌شوند که این موضوع خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد.
با انجام آزمایش خون نوک انگشت، می‌توانید مقدار گلوکز و قند خون را اندازه گیری کنید. می‌توانید برای اندازه گیری قند خون یک سنسور به زیر پوست بگذارید ، به این روش اندازه گیری CGM می‌گویند.»
نه گفتن، در برابر خوراکی‌های چرب
یک فرد در آزمایش خود یک پروفایل لیپیدی را چک می‌کند که شامل ۴ فاکتور چربی است. در این پروفایل کلسترول، تری گلیسرید، LDL و HDL سنجیده می‌شود که در اصطلاح LDL (هرچی پایین‌تر بهتر) را چربی بد وHDL (هرچی بالاتر بهتر) را چربی خوب می‌گویند.
لیپید اغلب برای ارزیابی خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی اندازه‌گیری می‌شود. حفظ غلظت مطلوب لیپید خطر ابتلا به حمله قلبی یا سکته مغزی را کاهش می‌دهد. روش مناسب درمان به پروفیل لیپید و عوامل دیگر خطر از جمله سن، جنسیت، وضعیت سیگار کشیدن، خانواده و سابقه بیماری‌های قلبی بستگی دارد. سطح کلسترول در طول زمان تغییر می‌کند. توصیه می‌شود حداقل دو هفته قبل از آغاز یک برنامه درمان جدید، حداقل دو بار چربی اندازه گیری شود.
ورزش و رژیم غذایی سالم اولین قدم در برابر کلسترول بالا است. درصورتی ‌که کلسترول با ورزش و رژیم غذایی سالم همچنان بالا بود، پزشک دارو تجویز می‌کند. انتخاب نوع دارو توسط پزشک نیز بستگی به علل مختلفی مانند سن و عوارض احتمالی دارو بر فرد دارد.
نیره ولد خانی کارشناس علوم تغذیه در مورد انواع چربی‌های خوب و بد بدن توضیح می‌دهد: «چربی‌های خوب و مفید به دو دسته چربی‌های غیراشباع مونو و چربی‌های غیراشباع پُلی تقسیم‌بندی می‌شوند.
الف) چربی‌های غیراشباع مونو (با یک باند دوگانه): روغن زیتون ، کانولا (کلزا)، بادام زمینی ، بادام و آووکادو. چربی‌های غیراشباع مونو به مقدار فراوان در روغن زیتون و کانولا (کلزا) وجود دارند، در پیشگیری از بیماری‌های قلبی و کاهش کلسترول خون مفید هستند. چربی‌های غیراشباع مونو، از انواع مفید و سالم چربی‌ها هستند و باید در برنامه غذایی روزانه ما وجود داشته باشند.
ب) چربی‌های غیراشباع پُلی (با چند باند دوگانه): ماهی، روغن ذرت، روغن سویا، روغن گلرنگ، روغن تخم کتان، آجیل و سایر روغن‌های گیاهی. چربی‌های غیر‌اشباع پلی برای حفظ سلامتی، مهم و لازم هستند و چون بدن قادر به تولید آنها نیست، باید از طریق غذاها، آنها را به دست آورد.
افزودن چربی‌های غیراشباع به برنامه غذایی روزانه و کاهش مصرف چربی‌های‌ اشباع برای حفظ تغذیه مناسب و سالم، اهمیت دارد. چربی‌های غیراشباع به کاهش التهاب بدن و قابلیت انعطاف بیشتر غشاهای سلولی کمک می‌کنند. همچنین از بروز بیماری‌های قلبی جلوگیری می‌کنند.»
وی در ادامه می‌گوید: «چربی‌های مضر و بد نیز به دو دسته چربی‌های ‌اشباع، چربی‌های ترانس تقسیم‌بندی می‌شوند.
الف) چربی‌های ‌اشباع: شیر پرچرب، گوشت قرمز، کره، پنیر، خامه، روغن نارگیل ، روغن حیوانی، چربی و پوست مرغ زیر مجموعه چربی‌های ‌اشباع مضر هستند، زیرا باعث افزایش چربی‌های بد خون (LDL) و کاهش چربی‌های خوب HDL)) در بدن می‌شوند و به همین دلیل خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهند. این نوع چربی‌ها باید به مقدار خیلی کم مصرف شوند.
ب) چربی‌های ترانس: روغن نباتی جامد، مارگارین (کره گیاهی).
حذف کامل چربی‌های‌ اشباع از غذاها، غیر ممکن است، ولی می‌توانید مقدار مصرف آنها را کاهش دهید. مثلا به جای روغن نباتی جامد از روغن‌های مایع گیاهی و روغن مخصوص سرخ کردنی استفاده کنید. چربی‌های گوشت و پوست مرغ را هنگام تمیز کردن آنها، کاملا جدا کنید. هنگام پخت غذاها، روغن خیلی کمی در آنها بریزید. از سرخ کردن مواد غذایی تا حد ممکن بپرهیزید و هنگام ناچاری، فقط آنها را کمی تفت دهید(با روغن کم).
شاید ایجاد تغییرات در برنامه غذایی روزانه، در ابتدا کمی سخت باشد، ولی اضافه کردن غذاهای جدید به الگوی غذایی روزانه، سخت نیست. بعضی اوقات کافی است به غذای مضر بگویید: «نه»!
صرف اینکه یک غذای مضری به شما تعارف می‌شود، یا در محل کارتان عرضه می‌شود، نباید آن را بخورید. اگر ماهی دوست دارید و گاهی وقت‌ها آن را مصرف می‌کنید، طوری برنامه‌ریزی کنید که یک تا دو بار در هفته آن را بخورید.»