تدبیر در سفرهای استانی (نگاه)
محمود عباس‌زاده مشکینی*
«سفر استانی» عبارتی است که همزمان با شروع به کار دولت نهم و ریاست جمهوری آقای دکتر احمدی‌نژاد وارد فرهنگ سیاسی و مدیریت اجرایی کشور شد عمده‌ترین دلیل نهادینه شدن این حرکت دولت پیشین را در مولفه‌هایی مانند «سفر تمام اعضای دولت به اتفاق شخص رئیس‌جمهور به استانها»، «عزیمت به همه شهرستان‌ها»، «ارتباط مستقیم با تمام مردم»، «بررسی مسائل و نیازهای استان» و تصمیم‌گیری در جلسه هیئت دولت متشکله در همان استان و غیره جست‌وجو کرد. البته رؤسای جمهور محترم قبل از آقای دکتر احمدی‌نژاد نیز به استانها سفر داشتند لیکن سفرها بیشتر جنبه سمبلیک داشته تا کاری.
«سفرهای استانی» به عنوان یک ایده و برنامه در فرهنگ مدیریت اجرایی و سیاسی کشور منتقدین، مخالفان و موافقان قابل توجهی را برانگیخت. منتقدین «سفر استانی» آن را هزینه‌تراشی برای دولت، وقت تلف کردن دولت، بی‌اعتمادی به سیستم و تضعیف آن تلقی کرده و غالبا آن را یک اقدام پوپولیستی معرفی می‌کردند. موافقین هم آن را شیوه‌ای مؤثر برای بررسی مشکلات و نیاز استانها و درگیر کردن مستقیم مدیران ارشد با مشکلات مبتلا و ملموس مردم و تصمیم‌گیری سریع و کم‌هزینه برای پاسخگویی به مطالبات مردم تلقی نموده و در کنار آن به ایجاد ارتباط عاطفی با مردم و تقویت همبستگی و انسجام ملی و نهایتا سرمایه اجتماعی به عنوان دستاورد سفر تأکید می‌کنند. لازم به ذکر است آنچه نگارنده را در شرایط حاضر به پرداختن به «سفر استانی» تشویق کرد سفر جناب آقای دکتر روحانی و تعدادی از وزرای دولت به ایلام است، استانی که نگارنده به عنوان استاندار مدتی افتخار خدمت‌گزاری به مردم نجیب و متدین و سخت‌کوش آن را داشته و اتفاقا چند سال پیش نیز طی مقاله مفصلی پدیده «سفر استانی» را به عنوان یک عامل مؤثر در آمایش سرزمین و نظام مدیریت اجرایی مورد نقد و بررسی قرار داده است که عصاره آن را می‌توان به شرح ذیل خلاصه کرد:
وظیفه هر دولتی در بعد کارآمدی «تأمین رفاه مردم»، «تأمین امنیت» و «تلاش برای صیانت از حقوق عامه» است بدیهی است اگر دولتی بتواند همین خدمات را از مجرای سیستم و سلسله مراتب مدیریتی (نگرش سیستمی) ارائه بدهد مقرون به صرفه و عقلایی‌تر و کم‌هزینه‌تر خواهد بود. اما اگر کشوری به لحاظ سابقه تاریخی و برخورداری از یک دیوان سالاری سنگین و تنبل و بروکراسی بیمار و معیوب نتواند مناسبات لازمه توسعه را پیش برده و به مطالبات بحق مردم در فرمول زمان پاسخ نگوید، بکارگیری شیوه‌های ابتکاری و طراحی مسیرهای میان‌بر برای دور زدن «مانع» دیوان‌سالاری در کنار برنامه‌ریزی و اصلاحات زیربنایی برای کارآمدسازی سیستم و نظام مدیریتی و بروکراتیک، عین عقلانیت و لازمه توسعه در آمایش سرزمین است.
بالاخره با وجود اینکه مباحثه نظری درباره پدیده «سفر استانی» هنوز هم بین نخبگان کماکان ادامه دارد لیکن واقعیت این است که در افکار عمومی کشور کفه نگاه مثبت به این پدیده بیش از کفه نگاه منفی است و قطعا به همین دلیل نامزدهای محترم انتخابات ریاست جمهوری دوره یازدهم در پاسخگویی به هر سؤالی پیرامون «سفر استانی» با چالش مواجه شده و با احتیاط پاسخ می‌دادند و البته عموما اصل حرکت را تأیید می‌کردند.
و اما امروز دولت محترم یازدهم به هر دلیلی ظاهرا قصد استمرار برنامه «سفرهای استانی» را دارد و اصولا باید شیوه صداقت و تقویت برنامه‌های مثبت و استمرار آن را به فال نیک گرفت و از باب اتخاذ این شیوه از دولت محترم به‌ویژه رئیس‌جمهور عزیز قدردانی نمود.
بنابراین نگارنده وظیفه خود می‌داند با همین دید مثبت و نگاه فرصت‌محورانه به سفر آقای رئیس‌جمهور به ایلام، نکاتی را یادآوری نماید تا ان‌شاءالله در صورت امکان با تجدیدنظر در برخی روش‌ها و رویکردها، در سفرهای آتی برنامه سفر رئیس قوه مجریه به گونه‌ای تدبیر و برنامه‌ریزی شود که محصول و نتیجه آن تسریع امور مردم، کمک به توسعه استانها و نهایتا تقویت رضایتمندی مردم و قوام همبستگی اجتماعی شود.
جناب آقای دکتر روحانی از اینکه با تمام مشغله‌های کلان یک روز تمام، وقت ارزشمند خود را به مردم استانی مانند ایلام اختصاص می‌دهید جای تقدیر دارد و خداوند متعال را باید به دلیل این‌گونه ارتباط صمیمی و عاطفی مردم و حاکمیت که ثمره جمهوری اسلامی است شکر کرد. لیکن نگارنده اطمینان دارد که رئیس‌جمهور محترم با کار ضعیف و ناهماهنگی و بی‌برنامگی و تشریفات زاید و هر آنچه از دیدگاه مردم پسندیده نیست و اتلاف وقت و هزینه بی‌نتیجه تلقی می‌شود مخالف است. بنابراین مدیران و کارگزاران و دستیاران و همکاران، لازم است از مواضع مورد اشاره پرهیز نمایند و خدای ناکرده یک وقت اطلاعات نادرست منتقل نکنند!
آقای رئیس‌جمهور محترم! در کنفرانس رسانه‌ای پایان سفر ایلام یک جمع‌بندی از دستاوردهای این سفر ارائه فرمودید که در سایت اطلاع‌رسانی نهاد ریاست جمهوری نیز منتشر شده است. غالب مواردی که به عنوان تصمیم جدید و یا دستاورد اشاره فرمودید که البته بر مبنای همان گزارش‌ها و اطلاعاتی است که قبلا به محضر شما تقدیم کرده‌اند پروژه‌ها و مصوبات و تصمیماتی است که قبلا اتخاذ شده و بخشی از فازهای آن نیز اجرا شده و یا حداقل قبل از شروع به کار این دولت شروع شده‌اند، از جمله این پروژه‌ها راه‌آهن ایلام و سامانه گرمسیری و طرح زه‌کشی 50هزار هکتاری است که به تناسب تخصیص و تزریق اعتبار کار این پروژه‌ها انجام می‌گیرد و صد البته استمرار و اتمام و به انجام رساندن همین پروژه‌ها ارزشمندتر از شروع کار می‌تواند باشد از قدیم هم گفته‌اند «کار را که کرد آن که تمام کرد» دولت می‌تواند پروژه‌های بزرگ در دست اقدام را به تناسب اولویت‌ها به انجام برساند و با دست باکفایت رئیس‌جمهور محترم افتتاح نماید ان‌شاءالله.
آقای رئیس‌جمهور عزیز! فاز اول پتروشیمی ایلام که در همین سفر با حضور وزیر محترم صنعت و معدن و تجارت افتتاح شد از مردادماه سال 92 آماده بهره‌برداری بوده و استاندار وقت طی نامه رسمی که رسانه‌ای نیز شد در شهریورماه سال 92 از حضرتعالی دعوت کرد که در مراسم افتتاح و بهره‌برداری از فاز اول این پروژه تشریف بیاورید که نشد! زعم نگارنده این است که دعوت‌نامه مورد اشاره به استحضار عالی نرسیده است! و یا ملاحظه عقلایی دیگری در کار بوده که نگارنده در جریان نیست.
جناب آقای دکتر روحانی آیا به استحضار شریف رسانده‌اند که هر سه نماینده مجلس استان ایلام متأثر از قضاوت مردم نسبت به دستاوردهای این سفر به تصریح و تلویح از برنامه‌های این سفر و دستاوردهای آن ابراز نارضایتی نموده‌اند؟
آیا به استحضار شریف رسانده‌اند که حسب اطلاعات رسیده محدودیت‌های غیرعادی برای رسانه‌ها و خبرنگاران در خصوص انعکاس اخبار این سفر تدارک دیده بودند به‌طوری که حتی مورد توجه و طعنه رسانه‌های خارجی و بیگانه نیز قرار گرفته است؟
خوب قطعا پاسخ این سؤالات روشن است و رئیس جمهور محترم هیچ نقص و بی‌برنامگی و ضعف در سفر استانی را برنمی‌تابد و رضایت نمی‌دهد. اما در یک کار جمعی و سیستمی از صفر تا صد کار دست رئیس‌جمهور محترم نیست و در هر سیستمی عوامل کم‌کار و ضعیف و ناهماهنگ کمابیش وجود دارد که ممکن است ظاهر خود را به نیکی‌ها بیارایند و در عمل وظایف خود را دقیق انجام ندهند. اتفاقا نگارنده باسابقه مدیریت اجرایی اعتقاد دارد سفر رئیس قوه مجریه و حتی سایر رؤسای قوا به استانها یک فرصت طلایی و استثنائی برای باز کردن گره‌ها و سربندهایی است که در شرایط عادی باز کردن آن مستلزم صرف وقت و هزینه‌ای به مراتب بیشتر است. و این هنر مدیران و کارگزاران و سیستم است که از این فرصت حسن استفاده را ببرد.
ضمن پوزش از ریاست محترم جمهوری باید متذکر شد.
اولا استان ایلام کم‌جمعیت‌ترین استان کشور بوده اما حقا و انصافا مستحق بیشترین توجه است و حقش بود که در همین سفر استانی دولت هم از حداکثر برکات و دستاوردها بهره‌مند می‌شد.
ثانیا پرداختن به نارسائی‌ها و نقاط ضعف سفر استانی دولت تدبیر و امید به منزله تأیید کامل شیوه و دستاوردهای سفر دولت پیشین و بی‌نقص بودن اقدامات دولت سابق نبوده.
ثالثا نقد حاضر بر سفر استانی دولت یازدهم بیشتر از آن جهت طرح شد که ان‌شاءالله با سعه‌صدری که از آقای دکتر روحانی سراغ است برای تجدیدنظر و اصلاح روش‌ها به منظور حسن بهره‌برداری از وقت رئیس‌جمهور محترم و وزیران در راستای توسعه منطقه‌ای و پایدار بهترین بهره‌برداری بشود ان‌شاءالله.
______________________________
* استاندار سابق ایلام