Research@kayhan.ir
تالیف: کامران غضنفری

امّا ناگهان رگبار گلوله باريدن گرفت و تعداد زيادي از مردم به‌خصوص دانش‌آموزان و دانشجويان به خاک و خون کشيده شدند. صداي شليک گلوله تا ساعت‌ها ادامه يافت و به وضوح مشخص بود که وضع با روزهاي قبل تفاوت دارد.
فرداي آن روز، يعني چهاردهم آبان نيز مردم به ناگاه با چهره‌ متفاوتي در شهر مواجه شدند. تعداد کثيري فروشگاه و بانک و ... به آتش کشيده شده يا شيشه‌هاي آنها خرد شده بود. در عين حال، سربازان در خيابان‌ها بدون هيچ‌گونه عکس‌العملي به نظاره ايستاده بودند.
سرانجام، روز بعد اعلام شد که دولت شريف امامي استعفا داده و دولت نظامي ازهاري به روي کار آمده است.
به راستي علت اين حوادث چه بود؟ چرا دولت به اصطلاح «آشتي ملي» شريف امامي پس از مدتي آرامش نسبي به‌طور ناگهاني تغيير رويه داده و به کشتار 13 آبان تن داد؟ علت بلواي ساختگي 14 آبان چه بود؟ دولت نظامي ازهاري توسط چه کساني و با چه اهدافي به روي کار آمده بود؟ و مهم‌تر از همه اين که، دولت آمريکا در اين حوادث چه نقشي داشته است؟
«باري روبين» محقق آمريکايي، در کتاب خود با اشاره به نااميد شدن شاه از دولت شريف امامي مي‌گويد:
"شاه کم‌کم از نتيجه بخش بودن سياست‌ساز شکارانه شريف امامي مأيوس شد و البته شايد از شکست اين آزمايش هم ناراضي نبود، زيرا بي‌نتيجه ماندن اقدامات آشتي جويانه‌ شريف امامي نشان مي‌داد که چاره‌اي جز بازگشت به سياست «مشت آهنين» باقي نمانده است. مسافرت اردشير زاهدي (سفير ايران در آمريکا) در تاريخ نهم اکتبر [هفدهم مهر] که حامل يک پيام شفاهي از طرف برژينسکي (مشاور امنيت ملّي کارتر) درباره‌ لزوم شدت عمل براي سرکوبي مخالفان بود، اين طرز فکر را تقويت مي‌کرد."1
"پيرسالينجر" خبرنگار نشريه‌ اکسپرس، که سابقاً مشاور مطبوعاتي کندي (رئيس‌جمهور اسبق آمريکا) نيز بوده است، در کتاب خود مي‌گويد:
" در اکتبر 1978 [مهر 1357] کارتر اقدام به‌عملي کرد که در نتيجه‌ آن مي‌توانست اطلاعاتي مطابق با ميل خودش دريافت کند.
کارتر از اردشير زاهدي خواست که براي مشورت و تقويت روحيه‌ شاه به ايران باز گردد ... البته فرستادن زاهدي به تهران، نظر برژينسکي بود زيرا که در اين مرحله ديگر به گزارشاتي که از وزارت امور خارجه مي‌رسيد، اعتماد نداشت ... هنگامي که زاهدي به ايران بازگشت، گفته‌ برژينسکي در گوشش صدا مي‌کرد که «شاه بايد براي حفظ قدرتش از زور استفاده کند.» در مدتي که زاهدي در ايران بود اين پيام‌ بارها براي وي فرستاده شد و او نيز متقابلاً آن را براي شاه بيان مي‌کرد. بالاخره برژينسکي خود شروع به زدن تلفن به شاه و تکرار نصيحتش کرد." 2
منابع در دفتر روزنامه موجود است