استغفار و فواید سه گانه آن
خداوند در آیات قرآن بر اهمیت و ارزش استغفار بسیار تاکید کرده است. در اهمیت استغفار همین بس که استغفار پیامبر(ص) میتواند بلا را دفع و یا رفع کند و نعمت را بر بشر ارزانی دارد؛ البته خداوند به پیامبر(ص) هشدار داده که تاثیر این استغفار درباره کافران و مشرکان لجوج نیست؛ زیرا اگرحتی هفتاد بار استغفار برای آنان داشته باشد، تاثیری نخواهد داشت. خداوند میفرماید: چه براى آنان آمرزش بخواهى يا برايشان آمرزش نخواهى، يكسان است حتى اگر هفتاد بار برايشان آمرزش طلب كنى، هرگز خدا آنان را نخواهد آمرزيد چرا كه آنان به خدا و فرستاده اش كفر ورزيدند و خدا گروه فاسقان را هدايت نمىكند.(توبه، آیه 80)
از این آیه به دست میآید که هفتاد بار استغفار پیامبر(ص) نقش بسزایی دارد. از همین رو عدد هفتاد برای استغفار روزانه معروف و مورد عمل است؛ چنانکه استغفار هفتاد مرتبه در نماز شب نیز آمده است.
خداوند درباره تاثیر استغفار مردم در دفع و رفع عذاب میفرماید: وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنْتَ فِيهِمْ وَمَا كَانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ؛ و تا تو در ميان آنان هستى خدا بر آن نيست كه آنها را عذاب كند و تا آنان طلب آمرزش مى كنند خدا عذاب كننده ايشان نخواهد بود. (انفال، آیه 33)
از این آیه همچنین فهمیده میشود که پیامبر(ص) نقش کلیدی در دفع عذاب و رفع آن دارد و میتوان با صلوات و توسل، از این حضور ایشان در قالب امام زمان(عج) همچنان بهره مند شد؛ زیرا امروز اوست که دافعه عذاب از انسانها است؛ چرا که نفس پیامبراست. (آل عمران، آیه 61) از طرفی از آیه فهمیده میشود که استغفار مردم باید دائمی باشد؛ زیرا فعل مضارع آمده که دلالت بر استمرار در حال و آینده دارد.
البته خداوند به پیامبر(ص) فرمان داده که برای خودش نیز استغفار کند: وَاسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ؛ (محمد(ص)- ۱۹) و براى ذنب(گناه )خود آمرزش بخواه.(غافر، آیه 55) البته از آنجا که پیامبر(ص) ازگناه مبرا و پاک است، مراد از این استغفار به قصد دفع است نه رفع؛ یعنی پیش از آنکه بلایی بیاید آن را با استغفار دفع کن.
همچنین باید توجه داشت که ذنب غیر از گناه است، بلکه تبعات و پیامدها و دنبالههای عمل است. (ذنب در عربی به معنی دم و دنباله است). در حقیقت به پیامبر(ص) هشدار میدهد که هر کاری دنباله و پیامدهای مثبت و منفی دارد که برای رهایی از دنبالههای منفی عمل ، بهتر است که استغفار کنی تا اینها از تو دفع شود. در آیات آغاز سوره فتح نیز از غفران ذنب سخن به میان آمده است؛ زیرا جهادهای پیامبر(ص) موجب کشته شدن مشرکان شده بود و به طور طبیعی آنان پیامبر(ص) را مذنب و قاتل میدانستند، با استغفار، چنین روحیهای دفع و آثار و تبعات منفی فتح مکه دفع میشود.
همچنین در آیات دیگر از قرآن بیان شده که برای کسب منفعت و جلب آن نیز میتوان به استغفار پناه برد تا از برکات آن بهره مند شد.