نقش شرکت‌های مشاوره وام بانکی در پرداخت تسهیلات ( بخش نخست) (گزارش روز)
وام فوری بدون حضوردربانک!
گالیا توانگر
با یکی از شماره‌های درج شده در صفحه آگهی‌های روزنامه‌ای تماس می‌گیرم تا از خدمات مشاوره وام بانکی استفاده کنم.
-500 میلیون تومان سرمایه دارم. به نظر شما در چه صنفی سرمایه‌گذاری کنم ، سود بیشتری خواهم کرد؟
-(با مکث) سرمایه شما کمه!
- اگر بخواهم یک تولیدی پوشاک بزنم وکار و کسبی راه‌اندازی کنم ، شما می‌توانید برایم
200، 300میلیون دیگر وام جور کنید؟
- می‌توانیم برایتان وام را بگیریم اما شما نمی‌توانید با این پول‌ها یک تولیدی سودآور راه‌اندازی کنید!
- پس با سرمایه ام چه کنم؟
-باید بروید توی کار واردات کالای چینی. با یک سفر به گوانجو وآوردن اسباب‌بازی چینی یک شبه سرمایه اولیه تان چند برابر می‌شود!
- من که تا به حال کار تجاری در خارج کشور انجام نداده‌ام.
- بیایید از نزدیک صحبت می‌کنیم. ما قدم به قدم در این سفر همراهتان هستیم...
اخیرا در صفحات آگهی برخی روزنامه‌ها سر فصلی با عنوان مشاوره وام بانکی به چشم می‌خورد. در نگاه اول این طور تصور می‌شود که مشاوره وام بانکی باید پاسخگوی سوالات مربوط به چگونگی گرفتن اخذ وام به ویژه برای افرادی باشد که قصد دارند با این وام یک کار تولیدی راه بیندازند. ضمنا می‌توان انتظار داشت مشاور افراد را راهنمایی کند که سرمایه‌شان را در چه مسیری به کار گیرند تا هم به حال چرخه اقتصادی موثر باشد و هم اصل سرمایه‌شان افزوده شود؟
اما واقعیت این است که اساسا تحت لوای مشاور وام بانکی چیزی در حیطه مشاوره اقتصادی ارائه نمی شود. به محض تماس با یکی از این مشاورین مبلغ وام مورد تقاضا و نیز ارزش سندی که می‌خواهید به اصطلاح گرو بگذارید جویا می‌شوند. اگراحیانا مد نظر داشته باشید که با مبلغ وام و سرمایه تان یک کار تولیدی راه بیندازید، متاسفانه هیچ‌گونه مشاوره‌ای دریافت نخواهید کرد!
نقطه مبهم دیگر چگونگی فراهم آوردن وام‌های چند میلیونی توسط مشاورین وام بانکی برای مشتریان خود است. درحالی که یک جوان وقتی برای دریافت 2 یا 3 میلیون وام اشتغال به بانک مراجعه می‌کند ، به دلیل پیچ و خم‌های اداری دریافت وام از تقاضای خود پشیمان شده و مایوسانه از راه بر می‌گردد.
متقاضیان وام‌های کوچک ته صف!
محمد کهندل استاد اقتصاد در پاسخ به این سوال که آیا چیزی تحت عنوان مشاوره وام بانکی صحت دارد و اساسا این نوع مشاوره وجهه قانونی دارد یا نه؟ می‌گوید: «اگر واقعا مشاوره‌ای تحت این عنوان ارائه می‌شد و وجهی هم بابتش می‌گرفتند، اشکالی نداشت. اما همگی می‌دانیم که مشاوره‌ای ارائه نمی‌شود. نه بانک به متقاضی وام مشاوره می‌دهد که سرمایه‌اش را در کدام شاخه اقتصادی به جریان بیندازد ، سودآورتر است و نه مراکز خصوصی چنین خدماتی را ارائه می‌دهند.»
وی درباره عملکرد مراکز مشاوره وام بانکی که تبلیغاتشان را در صفحات آگهی برخی روزنامه‌ها آشکارا می‌بینیم ، می گوید: «واضح است که مشاوره‌ای درکار نیست. این افراد فقط برای قانونی کردن فعالیت‌هایشان چنین عنوانی رابرگزیده اند. شما به آنها زنگ می‌زنید وتقاضای چند میلیون وام می‌کنید. آنها هم اگر سند با ارزشی داشته باشید با توجه به ارزش سند به شما وام می‌دهند.»
وی می‌گوید: «شیوه کارشان هم این است که مسلما در بانک آشنایانی دارند که شما را به ایشان متصل کرده و ظرف مدت نهایتا 20 تا 25 روز وام مورد تقاضای شما را جور می‌کنند. این درحالی است که اگر از طریق خود بانک اقدام شود یا دریافت چنین وامی امکان پذیر نیست و یا هفت خوان رستمی پیش روی مراجعین قرار می‌دهند که هفته‌ها و ماه‌ها زمان می‌برد تا فرد به وام مورد نظرش دست پیدا کند.»
این صاحب نظر مسائل اقتصادی در پاسخ به این سوال که چرا بانک‌ها علی رغم داشتن توانایی پرداخت وام‌های چند میلیونی به مراجعین و متقاضیان مستقیم خود که وامی ولو کوچک طلب می‌کنند، محل نمی‌گذارند، می‌گوید: «بانک‌ها هر آینه به سود خود می‌اندیشند. آنها دلشان به حال جوان جویای کاری که دلش را به خرده وامی خوش داشته نسوخته است. بانک‌ها این روزها برای خودشان یا شرکت سرمایه‌گذاری تاسیس کرده‌اند یا به بورس بازی مشغولند. به خود نهیب می‌زنند، چرا در پروژه‌های خرد سرمایه گذاری کنیم و وام را به جوانی کم تجربه بدهیم که تازه می‌خواهد کار و کاسبی راه بیندازد. همین سرمایه را به جریان بورس و خرید سهام می‌اندازیم ، سود سرشاری عایدمان خواهد شد.»
وی ادامه می‌دهد: «این رویکرد بانک‌ها باعث شده بخش‌های قابل توجهی از تسهیلاتشان به شرکت‌های طرف قرارداد سرازیر شود که برایشان سودآوری کلان دارند. این‌گونه است که به متقاضیان وام‌های کوچک توجه نمی کنند.»
بورس بازی بانک‌ها مانع رونق تولید
محمد کهندل استاد اقتصاد در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان ضمن گلایه از عدم وجود مراکزی که سرمایه‌ها و وام‌ها را به بخش تولید هدایت کنند، می‌گوید: «مثلا من تسهیلاتی را از بانک دریافت می‌کنم که یک تولیدی مبلمان راه‌اندازی کنم . اولا مرکز نظارتی وجود ندارد که پیگیری کند وام دریافتی از سوی من واقعا برای راه اندازی تولیدی مبلمان هزینه می‌شود یا نه؟در ثانی مشاوره ای نمی توانم دریافت کنم که آیا صنعت مبلمان در مقایسه با صنایع تولیدی دیگر سود آور است؟سپس بانک با کار کارشناسی و مشاوره‌ای خود وقتی درک کرد صنعت مبلمان در شرایط فعلی سودآوری بالایی دارد، با اطمینان بیشتری حاضر می‌شود تسهیلات خود را در اختیار صنعتگر قرار دهد. متاسفانه در سیستم بانکی مان و در مسیر اعطای وام حلقه‌های مشاوره و نظارت ایجاد نشده اند. افرادی به بهانه گشایش فعالیت اقتصادی و اشتغال‌زایی وام‌های کلانی می‌گیرند که از آن‌سو صرف فعالیت‌های اقتصادی کاذب می‌شوند. این‌گونه خود بانک هم متضرر می‌شود، چون وام‌ها صرف فعالیت‌های هیچ و پوچ شده که سودی برای چرخه اقتصادی کشور در پی ندارند و تنها برای وام گیرنده سود کاذبی رقم می‌زنند.»
وی ادامه می‌دهد: «چنانچه پرداخت اقساط وام هم به تعویق بیفتد، بدیهی است که بانک‌ها دیگر رغبتی برای دادن تسهیلات به پروژه‌های خرد اقتصادی نشان ندهند و خود اقدام به تاسیس شرکت‌های سرمایه‌گذاری داشته باشند و یا جذب بازار بورس و سهام شوند.»
وی صراحتا می‌گوید: «به هر حال نمی توانیم منکر فعالیت‌های درآمدزا با درآمدهای بادآورده در اقتصادمان شویم. اگر کسی هم وام بگیرد چون بخش تولید سودآوری چندانی ندارد، سرمایه اش را در فعالیت‌های زود بازده بدون کار اصطلاحا سفته بازی به جریان می‌اندازد.»
این صاحب نظر مسائل اقتصادی در مورد فعالیت‌های زود بازده که فقط ممکن است برای یکی و دو نفر سرمایه‌گذار به طور قطعی سودی در پی داشته باشد، اما به حال رونق چرخه اقتصادی نه تنها درمانی نیست ، بلکه زخم دیگری است، می‌گوید: «وام را که می‌گیرند، یک زمان سود خرید و فروش سکه خوب است، سرمایه شان را به خرید سکه اختصاص می‌دهند . زمانی دیگر خرید زمین و آپارتمان بورس است، بنابراین سرمایه‌شان را به خرید ملک اختصاص می‌دهند. یک زمانی هم مثل شرایط فعلی بازار بورس رونق دارد، جذب بورس بازی می‌شوند. به نظر من هیچ کدام از فعالیت‌های مذکورحتی بورس، سهام، سفته درمانی به حال چرخه اقتصادی نیست.»
وی در پاسخ به این سوال که چرا خرید سهام را فعالیت اقتصادی مثبت ارزیابی نمی‌کنید، می‌گوید: «در بازار بورس شرکت‌هایی فعالیت دارند که از قبل بوده‌اند. چندین و چند سال هم هست که بعضا فعالند و برای برخی ازآنها سود آوری همیشگی هم وجود دارد. اگر در بازار بورس گزینه‌های جدیدی در لیست شرکت‌ها وارد می‌شد، آن‌وقت می‌توانستیم ادعا کنیم که ورود افراد و سرمایه‌شان به بازار بورس باعث رونق تولید و افزایش پتانسیل‌های تولیدی چرخه اقتصادی می‌شود. در شرایط فعلی جذب سرمایه‌ها به بورس درآمدزایی را بالا می‌برد، قدرت خرید را افزایش می‌دهد اما به حال چرخه تولید درمانی نیست.»
دلشان برای چرخه تولید نسوخته!
-به 100 میلیون وام جهت خرید مسکن نیاز دارم.
مشاور وام: ملکتان کدام منطقه تهران است و ارزشش چقدر است؟
-منطقه پیروزی به ارزش 200 میلیون تومان.
-چه کاره‌اید؟
-کارمند.
-کارمند کجا؟
-کارمند یکی از سازمان‌های دولتی.
-همسرتان چکاره اند؟
-شخصا می‌خواهم ملکی را خریداری کنم. چطور؟!
-از این جهت می‌پرسم که اگر فامیل و آشنایی داشته باشید که جواز کسب داشته باشد، کارمزد وامتان از 12 تا 15 درصد به 5 تا 7 درصد تقلیل می‌یابد.
-به نظر شما اگر از طریق بانک برای گرفتن وام اقدام کنم زودتربه نتیجه می‌رسم یا از طریق شما؟
-نمی‌دانم خانم! می‌توانید امتحان کنید ببینید در بانک کجای صف قرار می‌گیرید؟!
-شما چند روزه 100میلیون را برایم جور می‌کنید؟
-ما از طریق آشنایمان در بانک 20 روزه جورش می‌کنیم.
-در واقع این وام را از شما می‌گیرم یا بانک؟
-عرض کردم شما را به آشنایمان در بانک معرفی می‌کنیم و 20 روزه جور می‌شود.
محسن صرامی فروشانی، نماینده مردم خمینی شهروعضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی درباره اینکه چرا فعالیت‌های تولیدی چندان رونق ندارند؟ می‌گوید: «چون ما هنوز به کار تولیدی اعتقاد پیدا نکرده‌ایم و از سوی دیگربه توانایی‌های جوانان جویای کار اعتماد نداریم. زمانی طرح‌های تولیدی در اقتصادمان شکوفا می‌شوند که به این اعتقاد و باور رسیده باشیم.»
وی با بیان اینکه بانک‌ها دائما می‌سنجند که در کدام جامعه هدف سرمایه‌گذاری داشته باشند، سود بیشتری عایدشان خواهد شد؟ می‌گوید: «بانک‌ها نه تنها به حفظ نقدینگی صندوق خود می‌اندیشند، بلکه درفکر راه‌هایی هستند که این نقدینگی افزایش یابد. تا زمانی که بانک‌ها سود آوری خود را بر هر چیز ارجح می‌دانند، در ورطه دلالی و واسطه گری برای کسب سود بیشتر فرو می‌روند. آنها در حال حاضر بیشتر به بورس بازی و خرید سهام مشغولند تا به فکر نظارت بر درستی جاری شدن تسهیلاتشان به بدنه تولید باشند! این‌گونه می‌شود که عملا بانک‌ها شریک خیلی از تخلفات می‌شوند. وام‌ها را به جای اینکه خرد کنند و به دست جوان‌ها برسانند، به صورت درشت به دست متقاضیان مشاورین وام بانکی می‌رسانند تا هم سود بیشتری عایدشان شود و هم مطمئن‌تر باشند که اقساطشان به موقع پرداخت می‌شود.»
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سوال که آیا مجلس نمی‌تواند با وضع قوانین هم کانال‌های نظارتی بر چگونگی اعطای وام را تقویت کند و هم پیگیری داشته باشد که درصد قابل توجهی از وام‌ها به بدنه تولید راه پیدا کنند؟ می‌گوید: «متون قوانین رایج می‌توانند به راحتی مشکلات پرداخت تسهیلات و چرخه تولید را حل کنند. اگر چالشی وجود دارد متوجه اجرای قوانین است که به طور سفت و سخت به اجرا در نیامده‌اند. ما ضعف در قانون نداریم بلکه ضعف در اجراست.»
خرید سوله با پول وام برای واردات کالا
سیدمحمد هاشم‌پور یزدان‌پرست، استاد اقتصاد دانشگاه شیراز صراحتا عنوان می‌کند: «خیال می‌کنید بعضا یک وام صد میلیون تومانی چطور ظرف مدت 20 روز ازطریق مشاور وام بانکی برایتان ردیف می‌شود؟ در حالی که اگر می‌خواستید این مبلغ را مستقیما از بانک بگیرید شاید هیچ وقت میسر نمی‌شد. شک نکنید که یک درصدی از سود وام به آشنای درون بانک تعلق می‌گیرد.»
این استاد اقتصاد به شیوه‌های کاملا قانونی اما نادرست برخی افراد برای گرفتن تسهیلات از بانک اشاره کرده و می‌گوید: «متاسفانه برخی از عوامل بانک به محض اینکه مثلا اطلاع پیدا کنند که دور جدید وام خود اشتغالی پرداخت می‌شود، به آشنایان ، اطرافیان و فامیل‌شان اطلاع می‌دهند که وارد عمل شوند. برای مثال هفت، هشت نفر از خانم‌های خانه‌دار بعضا حتی سن بالا را که از کار افتاده‌اند با چند جوان بیکاراز آشنایشان را جمع کرده و برایشان وام جور می‌کنند. این افراد هم هیچ دستی بر کار تولیدی ندارند.»
از یزدان‌پرست سوال می‌کنم: مگر نباید وام‌ها در مسیری خرج شوند که به همان عنوان دریافت شده‌اند؟ وی پاسخ می‌دهد: «این افراد آنچنان نقش بازی می‌کنند و سند و مدرک ارائه می‌کنند که همه کارشان مطابق قانون می‌شود! حتی ممکن است کارمند بانک هم بداند که وام مورد نظر که قرار است بر طبق اسناد ارائه شده به بانک برفرض در بخش تولیدی صرف شود، اما در واقع هیچ‌گاه به این بخش جاری نخواهد شد. افرادی به اسم گشایش تولیدی و اشتغال‌زایی وام می‌گیرند، اما بعد با پول وام دریافتی سوله می‌زنند و جنس چینی وارد کرده و درآن می‌ریزند! »
گزارش روز