فلسفه احکام از دیدگاه حضرت فاطمه(س) (۳)(پرسش و پاسخ)
پرسش:
حضرت فاطمه(س) در خطبه فدکیه معروف خود، چه فلسفه‌هایی را برای احکام نورانی اسلام بیان فرموده‌اند؟
پاسخ:
در سنجش‌های قبلی فلسفه احکامی چون:
۱- نماز 2- زکات 3- روزه 4- حج 5- عدالت 6- اطاعت از امامت 7- جهاد 8- صبر 9- تشریع امر به معروف ۱0- احسان به والدین 11- صله‌رحم 12- قصاص 13- وفای به نذر 14- پر دادن پیمانه‌ها 15- حرمت شرب خمر 16- اجتناب از قذف 17- ترک دزدی 18- اجتناب از خوردن اموال یتیمان بیان شد. در ادامه به فلسفه احکام دیگر می‌پردازیم.
19- عدالت حاکمان موجب انس و محبت مردم می‌شود
«و عدل الحکام ایناساً للرعیه» عدالت در کارگزاران و حاکمان موجب انس و محبت می‌شود. (شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید، ج16، ص210) این فراز از جمله پربارترین سخنان آن حضرت و مربوط به آیین مملکت‌داری است. فرق اساسی بین حکومت اسلامی و حکومت‌های دیگر در جهان این است که در حکومت‌های دیگر آنچه مطرح است فقط رضایت و خواسته و تمایلات اکثریت جامعه مطرح است و دیگر کاری با ملاک‌های عقلانی و وحیانی و مصالح آنان ندارند، در حالی که در حکومت اسلامی علاوه بر رضایتمندی مردم که رکن حکومت به حساب می‌آید تطابق خواسته‌ها و تمایلات مردم با ملاک‌های عقلانی و وحیانی و مصالح آنان یکی از اولویت‌های حکومت و وجه تمایز آن به حساب می‌آید. در قرآن کریم خواست اکثریت جامعه بدون این دو شاخصه عقلانی و وحیانی تمجید نشده و صرف اکثریت ملاک حقانیت به حساب نمی‌آید بلکه به شدت محکوم شده است. خداوند در سوره فرقان آیه 44 می‌فرماید: «(ای پیامبر!) آیا گمان داری اکثریت آنان گوش شنوا دارند و دارای عقل هستند؟ نه اینان مانند چهارپایانند بلکه گمراه‌تر از آنان می‌باشند.» امام علی(ع) در نامه 53 نهج‌البلاغه خطاب به مالک اشتر نخعی می‌فرماید: «کاری که باید از مهم‌ترین کارهای تو باشد، میانه‌روی در حق و همگانی بودن عدالت است که موجب رضایت عموم مردم است... ستون دین و اجتماع مسلمانان و افراد آماده در مقابل دشمنان، فقط عامه مردم و اکثریت آنان می‌باشد. بدین جهت باید با آنان همراه بوده و میل و رغبت تو با آنان باشد.
20- اخلاص برای خدا علت حرام بودن شرک است
«و حرّم‌الله الشرک اخلاصا بالربوبیه» خداوند متعال شرک بر خود را حرام کرد تا اینکه در ایمان به ربوبیت خدا اخلاص حاصل شود.(همان) این فراز پایانی حضرت اشاره به این آیه شریفه قرآنی دارد که خداوند می‌فرماید: «یا بنی لاتشرک بالله ان الشرک لظلم عظیم» ای فرزندم! برای خدا شریک قرار نده، زیرا به درستی که شرک ستم بزرگی است. (لقمان- 31) آری خداوند شرک را در تمام ابعادش حرام کرد تا اعتقاد به ربوبیت خالص شود. مراد از اخلاص، در واقع خالص کردن دین است به‌گونه‌ای که شائبه‌ای از غیر خدا در آن نباشد، و اینچنین توحیدی ثمربخش و ضامن سعادت و رستگاری انسان در دنیا و آخرت می‌باشد.
نتیجه‌گیری از بیان فلسفه احکام
«فاتقوا الله حق تقاته، و لاتموتن الا و انتم مسلمون، واطیعوا الله فیما امرکم به و نهاکم عنه،فانه انما یخشی الله من عباده العلماء» از خدا پروا داشته باشید، پروایی شایسته مقام الهی و اجل شما نرسد مگر اینکه مسلمان باشید. خدا را در آنچه امر و نهی فرموده اطاعت کنید، چه اینکه از بندگان خدا، فقط دانشمندان هستند که از ساحت قدس الهی بیمناکند. (همان) حضرت در جمع‌بندی و نتیجه‌گیری پایانی می‌فرماید: حال که فلسفه تشریع احکام الهی را در موضوعات مختلف مانند: نماز، روزه، زکات، حج، جهاد، امر به معروف، صله‌رحم، قصاص، حرمت شرب خمر، دزدی و اجتناب از خوردن اموال یتیمان و عدالت در حکمرانی را شنیدید، پس حق تقوا و خداترسی را به‌جا آورید و سعی کنید اجل شما را درک نکند مگر اینکه در راه اسلام باشید، و خدا را در آنچه امرکرده و یا نهی فرموده فرمان برید، زیرا حق تقوا را به‌جا آوردن میسر نیست مگر با فرمانبرداری از همه احکام در همه موضوعات وگرنه ایمان به بعضی از کتاب و کفر ورزیدن به بعضی دیگر نتیجه‌ای جز رسوایی و خواری در زندگی دنیا و آخرت ندارد.(بقره- 58)