دفــاع مقـدس؛ نیاز امروز جامعه
ابوالقاسم محمدزاده
جنگ تحمیلی عراق علیه ایران که به هشت سال ایستادگی جانانه آحاد مردم ایران و دفاع مقدس منجر گردید، با تمام آسیب‌های زیان‌آور و خشونت‌بارش، توانست افق جدیدی بر ادبیات معاصر ما بازگشاید و تاثیری بنیادین بر ادبیات معاصر بگذارد.
ادبیات دفاع مقدس، همزمان با جنگ تحمیلی شروع شد و همگام با ارزش‌های آن دوران و حال و هوای خاص آن روزگار ادامه یافت. این ادبیات به مجموعه آثاری اطلاق می‌شود که مسائل هشت ساله جنگ و حوادث پس از آن را در خود منعکس می‌کند.
البته باید در نظر داشت که رابطه جنگ و ادبیات، رابطه‌ای دو سویه است؛ و همان‌گونه که جنگ باعث رونق و شکوفایی ادبیات گردید و در مقابل ادبیات نیز در تهییج جوانان و ایجاد روحیه شهادت‌طلبی و سلحشوری و مقاومت نقش پر مایه ایفا کرده است.
ادبیات دفاع مقدس گونه‌ای ادبی است که نویسندگان متعهد به‌عنوان یکی از ابزار‌های موثر در ثبت جلوه‌های مقاومت و دفاع در قالب، شعر، قصه، رمان و... از آن در پایداری حوادث آن روز‌ها به برده‌اند و آثار ماندگاری خلق نموده‌اند.
به طور کلی، ادبیات دفاع مقدس را می‌توان به دو دوره تقسیم‌بندی کرد: دوره اول شامل مکتوبات (نظم و نثر) که در دوران دفاع مقدس خلق شدند و انگیزه خالقان آنها تهییج روحیه رزمندگان برای دفاع و مقاومت بوده است. شعرا با نگاهی حماسی، مذهبی اشعارشان را در این دوره سروده و نویسندگان آثارشان را با نگاهی به درون مایه و مضمون جنگ و دفاع به رشته تحریر در آورده بودند. مثلا «پرویز بیگی حبیب‌آبادی» در حین جنگ و پس از آزادسازی خرمشهر، شعر معروف «یاران چه غریبانه رفتند از این خانه» را سرود. یا رمان «سرزمین سوخته» نوشته «احمدمحمود» اولین اثری است که در بهبوهه جنگ نوشته شد و نویسنده در آن به سه ماهه اول تجاوز دشمن اشاره شده است.
در دوره دوم سرود‌ها و داستان‌هایی را شاهدیم که سال‌های پس از اتمام جنگ سروده شده یا به رشته تحریر درآمده است و، چون با فراغ بال و آرامش پس از جنگ تولید شده نویسندگان و شعرا نگاهی حرفه‌ای به آثار خود داشتند. از این قبیل آثار می‌توان به «شطرنج با ماشین قیامت» حبیب احمدزاده و «گرای ۲۷۰ درجه» و... احمد دهقان اشاره داشت.
اما توجه به این نکته ضروری است که اهداف مد نظر در این‌گونه آثار (نظم و نثر) ایجاد روحیه شهادت‌طلبی، ایثارگری و حفظ ارزش‌های دفاع مقدس بوده است.
به هرحال، به مناسبت سالروز تجاوز دشمن بعثی به میهن اسلامی‌مان، دور از انصاف نخواهد بود که نگاهی به ادبیات داستانی دفاع مقدس داشته باشیم و آثار تولیدی در این رابطه را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و به جامعه کتابخوان کشور و عامه مردم معرفی کنیم که هم یاد آن روز‌ها را در اذهان گرامی داشته و هم ایثار، شجاعت و مردانگی و سیره رزمندگان هشت سال دفاع مقدس را در جامعه جاری و ساری داشته باشیم و زمینه کنکاش و قلم‌فرسایی نسل کنونی را با ژانر دفاع مقدس فراهم آوریم.