لزوم تقویت انسجام ملی(پرسش و پاسخ)

پرسش:
از منظر آموزه‌های وحیانی اسلام برای تقویت و استمرار انسجام ملی و همبستگی اجتماعی چه راهکارهایی را باید اعمال نمود؟
پاسخ:
جایگاه و اهمیت بحث
یکپارچگی، انسجام ملی و همبستگی اجتماعی کلیدواژه‌هایی هستند که در مباحث جامعه‌شناسی از آنها به عنوان یکی از اساسی‌ترین بنیان‌های اجتماعی سخن به میان می‌آید و اگر جامعه و کشوری در این رابطه دچار بحران شود، به طور طبیعی در سایر ابعاد جامعه و حاکمیت روی آرامش و ثبات را به خود نخواهد دید. قرآن کریم هم به این مسئله با صراحت اذعان داشته و می‌فرماید: نزاع و کشمکش نکنید که سست می‌شوید و قدرت و شوکت شما از میان می‌رود.(انفال-46) بنابراین اختلافات میان انسان‌ها که یک امر طبیعی و تکوینی است «وجعلناکم شعوباً و قبائل لتعارفوا» و شما را تیره‌ها و قبیله‌های مختلفی قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید.(حجرات-13) یا در آیه دیگر می‌فرماید: از نشانه‌های خداوند آفرینش آسمان‌ها و زمین و تنوع و گوناگونی زبان‌ها و رنگ‌های شما است.(الروم-22) باید به‌گونه‌ای در جوامع انسانی مدیریت شود که موجبات تقویت همبستگی اجتماعی و انسجام ملی را فراهم آورد و منتج به تخاصم و کشمکش‌های بی‌حاصل و فلج‌کننده نشود.
اهم راهکارهای تقویت و استمرار انسجام ملی
1- مقابله با هرگونه تفرقه‌افکنی و تشتت
تفرقه‌افکنی در جوامع انسانی به ویژه امت اسلامی به شدت در قرآن کریم از آن نهی شده است، عدم تفاهم و تعدد مذاهب و فرقه‌ها به چهره حقیقی اسلام خدشته فراوان وارد می‌کند و با تقویت و وحدت حقیقی میان مسلمانان، سیمای نورانی اسلام به عنوان مکتب عدالت و صلح به جهانیان معرفی خواهد شد. اختلافات، تشتت و تنش، تفرقه‌افکنی و پراکندگی، تنازع و تخاصم، تمام توانمندی‌های مسلمانان را از بین خواهد برد و بسترها و زمینه‌های مناسب را برای نفوذ و سلطه دشمنان فراهم می‌آورد.
قرآن کریم در آیات متعددی به این موضوع تاکید می‌فرماید: «1- همگی به ریسمان خدا (قرآن، اسلام و هرگونه وسیله وحدت) چنگ بزنید و پراکنده نشوید، و نعمت‌(بزرگ) خدا را بر خود به یاد آورید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دل‌های شما الفت ایجاد کرد، و به برکت نعمت او برادر شدید».(آل‌عمران-103) 2- همچنین در آیه دیگری می‌فرماید: «و مانند کسانی نباشید که پراکنده شدند و اختلاف کردند. (آن هم) پس از آنکه نشانه‌های روشن (پروردگار) به آنان رسید.(آل‌عمران-105)
روایات اسلامی نیز با تعبیرهای هشداردهنده‌ای بر اهمیت این موضوع تاکید کرده و می‌فرماید: 1- پیامبر اکرم(ص): هرکس از گروه مسلمانان جدا شود و بمیرد بر مرگ جاهلیت مرده است.(صحیح مسلم، ح3344)
2- پیامبر اکرم(ص):‌ گروه و جماعت از (نشانه‌های) رحمت الهی و تفرقه و تشتت عذاب الهی است. (نهج‌الفصاحه، ص 433)
2- تحقق عدالت اجتماعی
تأکید بر عدالت اجتماعی و تحقق آن در جامعه به‌ویژه در توزیع منابع و ثروت‌ها و فرصت‌ها و کاهش فاصله طبقاتی و... می‌تواند موجبات تقویت انسجام ملی و تداوم آن را فراهم آورد.
3- تقویت قدرت نرم حاکمان
قدرت نرم حاکمان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی مبتنی بر اخلاق حسنه و ارزش‌های دینی و ملی یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های انسجام‌بخشی به جامعه و تقویت و استمرار انسجام ملی و همبستگی اجتماعی و جذب حداکثری خواهد بود. 
4- حمایت از اقشار آسیب‌پذیر
فشار بر اقشار آسیب‌پذیر و طبقات محروم و زیر خط فقر یکی از مهم‌ترین کانون‌های بحرانی بی‌ثباتی و بر هم خوردن انسجام ملی است که حمایت همه‌جانبه از این اقشار آسیب‌پذیر و زیر خط فقر بهترین پشتوانه بقای نظام و تداوم و استمرار انسجام ملی به حساب می‌آید.
5- ترویج فرهنگ گفت‌وگو
لازمه مدیریت حل معقولانه اختلافات در جامعه‌ای، تقویت فرهنگ مذاکره و گفت‌وگو است. اگر میان فرهیختگان و نخبگان و صاحب‌نظران مذاکرات و گفت‌وگوهایی برای حل معقولانه مشکلات و اختلاف‌ نظرها صورت نگیرد طبیعی است که عدم مدیریت اختلافات با گفت‌وگو به تخاصم و تنازع تبدیل شده و وحدت و انسجام درونی جامعه را از بین می‌برد، بنابر ترویج و تقویت فرهنگ گفت‌وگو موجب تقویت و تداوم انسجام ملی جامعه می‌شود.
6- احترام و توجه به نیازهای اقلیت‌های قومی و فرهنگی
وجود اقوام و طوائف مختلف قومی و فرهنگی با شدت و ضعف آن در هر جامعه‌ای وجود دارد. احترام و توجه به نیاز‌های این اقلیت‌های قومی و فرهنگی و مدیریت نوع تعامل و رفتارهای اجتماعی آنان می‌تواند موجبات تقویت انسجام ملی و تداوم آن را فراهم آورد.