ضرورت عاقبت‌اندیشی در بیان پیامبر اکرم(ص)

شخصی آمد خدمت رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و عرض کرد: یا رسول‌الله! به من نصیحتی و موعظه‌ای بفرمایید. نوشته‌اند که ایشان سه‌بار این جمله را تکرار کردند، فرمودند:
آیا اگر من بگویم، تو به کار می‌بندی؟ گفت: بله. (البته این تکرار برای این بود که جمله‌ای که می‌خواستند بگویند، بیشتر در ذهنش رسوخ پیدا کند و بفهمد که جمله باارزشی است و نباید فراموش کند)
بعد فرمود: اذا هَمَمْتَ بِامْرٍ فَتَدَبَّرْ عاقِبَتَهُ؛ هرگاه می‌خواهی کاری را انجام دهی، اول درباره عاقبت آن کار تدبّر کن بعد تصمیم بگیر.
اساساً لغت «تدبّر» که از ماده «دَبَرَ» است، همان مفهوم عاقبت‌بینی را دارد. تدبّر و ادبار از یک ماده هستند. 
اقبال و ادبار که ما می‌گوییم، اقبال رو آوردن است و ادبار پشت‌کردن. تدبّر معنایش این است که انسان آن نهایت امر، آن عاقبت کار و آن پشت‌سر کار را ببیند، تنها چهره کار را نبیند.
هر کاری یک چهره‌ای دارد و یک پشت‌سری. انسان غالباً چهره کار را می‌بیند ولی پشت‌سر کار را نمی‌بیند، مگر اینکه از آن کار رد شده باشد؛ آن وقت نگاه می‌کند، از پشت‌سر می‌بیند. 
بسا هست که کاری چهره‌اش یک جور است، پشت‌سرش جور دیگر. تدبّر به عاقبت این است که انسان قبل از اینکه کاری را انجام دهد، از پشت‌سر هم آن کار را مطالعه کند.
 استاد شهید مطهری، تعلیم و تربیت در اسلام، ص۲۵۷