احترام به قوانین راهنمایی و رانندگی رشد امنیـت روانی شهروندان
فائقه بزاز
نظم اجتماعی برخاسته از ارزش‌ها و باورهای اجتماعی جامعه و فرد است. این باورها از مناسبات اجتماعی نشأت می‌گیرد. یک جامعه کوچک مثل خانواده را در نظر بگیرید که قرار است هر کس در آن ساز خودش را به میل و سلیقه خودش یا از روی بی‌تفاوتی خلاف عرف و قانون حاکم بر این جامعه کوچک کوک کند و بنوازد. شهرآشوبی خواهد شد که دیگر هیچ‌کدام از اعضایش در آن امنیت و آسایش ندارند. می‌توان همین موضوع کوچک را به سطح کلان تعمیم داد. مسئولیت‌پذیری و نظم‌پذیری از ستون‌های محکم سلامت یک جامعه است و احساس رضایت را در افراد آن جامعه تقویت می‌کند.
هر قدر روابط اجتماعی بر اصول اساسی استوارتر باشد، نظم اجتماعی از سطح بالاتری برخوردار می‌شود. سرعت غیرمجاز و رد کردن چراغ قرمز، ایجاد آلودگی صوتی، ریختن آشغال در خیابان و بی‌توجهی به حق‌تقدم دیگران بخش كوچكی از رفتار‌های ضداجتماعی است كه می‌تواند هر کدام از ما را از حضور در جامعه دل‌زده و پریشان کند. زیر پا گذاشتن قوانین و آداب شهروندی، گسترش بی‌نظمی اجتماعی موجب هرج‌ومرج اجتماعی و از هم پاشیدن اعتماد اجتماعی می‌شود و باعث می‌شود هر شهروندی فقط به فكر منافع فردی خود به جای منافع عمومی باشد. به همین دلیل است که زندگی شهری نیازمند توجه به قوانین و آداب شهرنشینی است و رعایت نکردن حقوق شهروندی، تنش‌ها و ناملا‌یمات اجتماعی زیادی را دامن می‌زند.
نظم اجتماعی همیار می‌طلبد
حس مسئولیت‌پذیری فرد نسبت به اجتماع سبب نظم در اجتماع می‌شود به همین دلیل بررسی همه‌جانبه این فرآیند و نتایج آن در زندگی فردی و اجتماعی، یک ضرورت منطقی است. بسیاری از محققان و اندیشمندان اجتماعی معتقدند هر تغییری در فرهنگ و تربیت، باید برخاسته از تحولات اجتماعی باشد. عده دیگری بر این باورند كه میان جامعه و تعلیم‌وتربیت، تعامل روشنی وجود دارد و تحولات فرهنگی و اجتماعی لازم و ملزوم یكدیگرند.
اگر بخواهیم رابطه این دو را دقیق‌تر توصیف كنیم، باید بپذیریم تحولات فرهنگی و تربیتی یكی از اهداف تربیت است. انضباط اجتماعی آثار گسترده و بادوامی بر فرد و جامعه دارد. این آثار در جنبه‌های فردی مشتمل بر پیوند مسئولیت‌پذیری اجتماعی، درستكاری، رشد توانمندی‌ها، توسعه مشارکت‌های مدنی و بهبود مناسبات مردم است.
آداب شهروندی گرچه امروز در قالبی نو ارائه می‌شود، اما اخلا‌ق همیشه یک قلمرو مهم در زندگی اجتماعی بوده و حتی پیش از هر چیز تنظیم‌كننده روابط اجتماعی انسان‌ها است و اخلا‌ق در شكل اجتماعی‌اش نیز یک ضرورت اساسی است. همان موضوعی که تأثیرات بسیار مهمی بر شکل‌گیری آداب اجتماعی و رعایت قانون دارد.
امنیت و آسایش، ره‌آورد برقراری قانون
مهم‌ترین هدف ایجاد قانون احقاق حقوق شهروندان یک جامعه، ایجاد امنیت، آسایش و رفاهی است که در نتیجه رعایت این قوانین به وجود می‌آیند و شامل حال خود فرد می‌شود. با رونق زندگی ماشینی، افزایش خودروها در خانواده‌های و رونق گرفتن رانندگی میان مردم بحث‌های ترافیکی به‌خصوص در کلان‌شهرها از مهم‌ترین موضوعات مربوط به نظم‌بخشی به جامعه و مشروعیت‌بخشی به قانون از طریق کنش‌های اجتماعی و رعایت قوانین توسط مردم تلقی می‌شود.
نبود قواعد و مرزبندی‌های قانونی در رانندگی، تمام شهر را به گره‌های ترافیکی تبدیل می‌کند، به‌ویژه اینکه آمار بالای تصادفات به‌خصوص تصادفات جاده‌ای می‌تواند امنیت روانی شهروندان را به مخاطره بیندازد.
وقتی جان حراج می‌شود
«یک دستگاه سواری پراید به علت تخطی از سرعت مطمئنه با گاردریل حاشیه بزرگراه برخورد کرده که در اثر شدت ضربه و جراحات وارده سرنشین آن در دم جان خود را از دست داد.»، «یک دستگاه خودرو سواری با عابر پیاده‌ای که قصد تردد غیرمجاز از این معبر را داشته برخورد کرده که در پی این حادثه عابر پیاده جان باخت.»، «حوالی ساعت ۰۱:۵۰ بامداد در موقعیت جنوب به شمال بزرگراه سعیدی، یک دستگاه سواری پژو ۲۰۷ با یک دستگاه موتورسیکلت برخورد کرده که در اثر این حادثه راکب موتورسیکلت جان خود را از دست داد.»، «در بزرگراه شهید کاظمی مسیر جنوب به شمال یک دستگاه موتورسیکلت به علت عدم توانایی در کنترل وسیله نقلیه ناشی از تخطی از سرعت مطمئنه واژگون شد و راکب جوان موتورسیکلت که فاقد کلاه ایمنی بوده به علت شدت ضربه جان خود را از دست داد»، «تصادف مرگبار دیگر طی روز چهارشنبه ۱۰ اردیبهشت در ساعت ۸:۴۵ صبح در مسیر شرق به غرب بزرگراه شهید خرازی بعد از بیمارستان تریتا رخ داد، سواری پراید به علت حرکت با دنده‌عقب در بزرگراه با یک دستگاه کامیون که در حال تردد بوده برخورد کرده که در این حادثه سرنشین عقب پراید که زنی حدود ۷۰ساله بوده در صحنه تصادف به علت شدت ضربه و جراحات وارده جان خود را از دست داد».
این تنها مشتی نمونه خروار است. چند نمونه از اتفاقات منجر به فوت در هفته دوم اردیبهشت 1403 که توسط سرهنگ رابعه جوانبخت، کارشناس تصادفات پلیس راهنمایی تهران بزرگ اعلام شده است. آمارهایی که با شروع تعطیلات و بالا رفتن مسافرت‌ها افزایش معنادارتری پیدا می‌کنند. حکایت جان‌هایی که در تصادفات حراج می‌شوند، جان‌هایی که می‌توانستند تنها با یک تفکر، خویشتن‌داری و یک رعایت ساده قانون به حیات ادامه دهند.
آمار تصادفات فوتی در بازه زمانی ۲۱ روزه
گلایه‌های پلیس و مردم به‌صورت متقابل چند سالی است که‌گریبان جامعه ترافیکی را گرفته رها نمی‌کند. بالارفتن آمار تصادفات منجر به فوت، به‌خصوص در ایام تعطیلات و در جاده‌ها حکایت از این رخداد بدشگون دارد.
سردار تیمور حسینی، رئیس پلیس راهور فراجا، پس از پایان تعطیلات نوروزی 1404 از ثبت بیش از ۵۵۸ میلیون تردد جاده‌ای در بازه زمانی ۲۵ اسفند ۱۴۰۳ تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۴ خبر داده، عنوان کرده است این آمار نسبت به سال گذشته حدود ۳ درصد افزایش داشته است.
به گزارش تسنیم، سردار حسینی با اشاره به تلاش‌های شبانه‌روزی پلیس راهور و سایر نهادهای مسئول، تأکید دارد: «در طول ۲۱ روز اجرای طرح، شاهد ۷۳۸ فقره تصادف منجر به فوت بودیم که در مجموع ۸۸۰ نفر از هم‌وطنان جان خود را از دست دادند. همچنین ۱۵,۸۳۳ فقره تصادف جرحی ثبت شد که طی آن ۲۰,۱۰۹ نفر مجروح شدند و ۸,۵۷۲ فقره تصادف خسارتی نیز به وقوع پیوست. مجموع تصادفات درون‌شهری و برون‌شهری در این بازه به ۱,۰۱۶,۳۴۳ مورد رسید.»
وی همچنین اعلام می‌دارد: «متأسفانه استان کرمان با ۷۹ فوتی در صدر استان‌های پرتصادف قرار گرفت و پس از آن به ترتیب استان‌های فارس با ۷۶ نفر، خراسان رضوی با ۶۰ نفر، سیستان و بلوچستان با ۵۶ نفر و خوزستان با ۵۱ نفر در رتبه‌های بعدی قرار دارند.»
رئیس پلیس راهور به تحلیل دلایل اصلی تصادفات فوتی پرداخته و می‌گوید: «44 درصد از تصادفات مرگبار به علت عدم توجه به جلو، ۱۵ درصد به دلیل ناتوانی در کنترل وسیله نقلیه و ۱۴ درصد به‌خاطر تغییر مسیر ناگهانی بوده‌اند. همچنین بیشترین زمان وقوع تصادفات فوتی در بازه ساعت ۱۶ تا ۲۰ ثبت شده است.»
حسینی در بخش دیگری از سخنان خود بر ضرورت ارتقای ایمنی خودروهای تولید داخل تأکید کرده و می‌افزاید: «سال‌هاست درباره ضعف بدنه خودروها هشدار می‌دهیم. امیدواریم امسال با حمایت دولت، رئیس‌جمهور محترم و وزیر صمت، شاهد افزایش فشار بر خودروسازان داخلی برای ارتقای کیفیت و ایمنی محصولاتشان باشیم.»
مهم‌ترین عوامل تصادفات
در همین رابطه با «رابعه جوانبخت» رئیس اداره تصادفات پلیس راهور تهران بزرگ به گفت‌وگو نشستیم. رئیس اداره تصادفات تهران سه عامل انسان، راه و وسیله را از مهم‌ترین عوامل تصادفات دانسته، به خبرنگار کیهان می‌گوید: «هرکدام از این عامل‌ها می‌توانند افزایش یا کاهش داشته، اولویت و اهمیت علت‌ها را جابه‌جا کنند. در بررسی تصادفات یک‌ساله شهر تهران 1403، رتبه اول به عدم توجه به جلو برمی‌گردد. این نشان‌دهنده یک فراوانی بسیار بالاست و نشان می‌دهد، رانندگانی که در شهر تردد می‌کنند، توجه لازم و کافی را به مقابل ندارند. میدان دیدشان کامل نیست، عجله و شتاب بی‌مورد دارند، مشغول استفاده از تلفن همراه هستند، صحبت می‌کنند یا مشغول خوردن و آشامیدن بوده، برای همین با عابر، موتورسیکلت و خودروهای دیگر برخورد می‌کنند.»
سرهنگ رابعه جوانبخت، کارشناس تصادفات ادامه می‌دهد: «علت فراوانی بسیاری از تصادفات در جایگاه دوم، عدم توانایی در کنترل وسیله نقلیه است که عمدتاً به علت داشتن سرعت غیرمجاز و بالاتر از حد تعیین‌شده است.
در این صورت دیگر راننده مدیریتی روی فرمان ندارد و به جای او قوانین فیزیک برای راننده تصمیم می‌گیرد. تغییر مسیرهای ناگهانی، حق‌تقدم دنده‌عقب و... در جایگاه‌های بعدی برای تصادف قرار دارند.»
وی در ارتباط بااهمیت استفاده از فرهنگ استفاده از کلاه ایمنی به خبرنگار کیهان می‌گوید: «در بحث تصادفات موتورسیکلت هم به علت فراوانی استفاده و تغییر فرهنگ و نگرشی که اتفاق افتاده شاهد این هستیم که طیف متنوعی از افراد جامعه در اقشار مختلف سن‌های مختلف با فراوانی مالی و تسهیلات مختلف از موتورسیکلت استفاده می‌کنند. استفاده از این وسیله به علت سرعت، سهولت و تردد در ترافیک فراگیر شده و به همین نسبت باید راکبان ایمنی را هم بیشتر رعایت کنند.
استفاده از کلاه ایمنی بسیار مهم است که متأسفانه از سوی کاربران ترافیکی موتورسیکلت رعایت نمی‌شود.»
این کارشناس در ارتباط بااهمیت درک خطر توسط شهروندان ادامه می‌دهد: «علاوه‌بر این خیلی وقت‌ها عابران پیاده از فضاهای غیرایمن برای تردد استفاده می‌کنند؛ مثلاً افراد به جای پل هوائی از بزرگراه‌های شهر تهران برای تردد و عبور از عرض بزرگراه استفاده می‌کنند.
این در حالی است که درک خطر میان کاربران ترافیکی بسیار اثرگذار است. برخی افراد خطر تصادف را حس نمی‌کنند که چقدر این خطر نزدیک است و به همین تصمیمات اشتباه گرفته، تخلفاتی را انجام می‌دهند که منجر به وقوع تصادف می‌شود.»