راه‌های بهره‌گیری بهتر از فضیلت عظیم ماه رجـب
در بخش پیشین گزارش به این پرداختیم که مسئله توجه عمومی و فراگیر به اعمال ماه رجب و فضیلت آن، اساساً از برکات انقلاب اسلامی بوده و یکی از نمودارهای افزایش میل به معنویت در جامعه ایرانی پس از انقلاب است.
موضوع قابل‌توجه دیگر در همین زمینه این است که بخش اعظم اعتکاف‌کنندگان را جوانان و نوجوانان تشکیل می‌دهند. مسئله‌ای که نشان می‌دهد آینده جامعه ایرانی ربط وثیقی با فرهنگ اسلام و معنویت خواهد داشت.
بهمن‌ماه سال گذشته، حجت‌الاسلام والمسلمین ناصر تقوی مسئول فرهنگی ستاد مرکزی اعتکاف کشور در همین زمینه گفته است: «اعتکاف‌های دانشجویی و دانش‌آموزی امسال رشد ۳ برابری داشته و امیدواریم در سال‌های آینده این روند افزایشی ادامه یابد» این در حالی است که طبق گفته مسئولان مربوطه، جمعیت کل معتکفین کشور در سال 1402 حدود یک میلیون نفر برآورد شده است و جوانان و نوجوانان 80درصد جمعیت کل معتکفان را شامل می‌شوند. 50 درصد این جمعیت، صرفاً دانش‌آموزند؛ یعنی کسانی که در دهه 80 متولد شده‌اند!
واقعیت دیگری که باید بدان توجه کرد این است که توجه هرچه بیشتر جامعه ایرانی و نسل جوان به فرهنگ ناب اهل‌بیت(ع) و حرکت به سوی فرهنگ دینی، آمار بیماری‌ها به طور چشمگیری در سطح جامعه کاهش داده، تاب‌آوری اجتماعی جامعه ایرانی را بالا خواهد برد و طبعاً آمار بزهکاری در کشور را نیز فرو خواهد کاست. آمارهای مکرر مراکز رسمی کشور از کاهش میزان جرم و بزهکاری در مقاطعی چون ماه مبارک رمضان و دهه اول محرم، گواه صدقی بر همین مدعاست. حقیقی بودن این ادعا وقتی بیشتر اثبات می‌شود که بدانیم براساس آمارهای جهانی بالاترین میزان استفاده از داروهای ضدافسردگی به آمریکا و اروپا تعلق دارد.
جالب‌تر آنکه در میان 20 کشور پرمصرف داروهای ضدافسردگی، نامی از ایران یا هیچ کشور اسلامی دیده نمی‌شود! این در حالی است که سازمان «یونیسف»، بزرگ‌ترین نهاد بین‌المللی در حوزه کودکان، در گزارش اخیر خود اعلام کرده که خودکشی دومین علت شایع مرگ‌ومیر جوانان در اروپا پس از تصادفات جاده‌ای است!
بی‌دینی چگونه اقتصاد یک کشور را نابود می‌کند؟
روزنامه گاردین اما اوایل سال جاری گزارش تکان‌دهنده‌ای در همین زمینه از تأثیر ویرانگر بیماری‌های روانی بر اقتصاد انگلستان منتشر کرده که بسیار قابل‌توجه است.
طبق گفته گاردین، گزارش محققان مرکز اندیشکده سلامت روان انگلیس می‌گوید: «در سال ۲۰۲۲، بیماری‌های روانی ۱۳۰ میلیارد پوند هزینه انسانی، ۱۱۰ میلیارد پوند هزینه اقتصادی و
۶۰ میلیارد پوند هزینه بهبود و مراقبت داشته است.
این گزارش نتیجه می‌گیرد که هزینه ۳۰۰میلیارد پوندی در سال ۲۰۲۲ معادل تقریباً دو برابر کل بودجه ۱۵۳ میلیارد پوندی سیستم بهداشت و درمان انگلستان (ان‌اچ‌اس) در همان سال است و حتی ۳۰۰ میلیارد پوند نیز احتمالاً بسیار کمتر از رقم واقعی است!» بر این اساس حتی اگر بخواهیم با عینک دنیایی و اقتصادمحور عقل غربی هم به مسئله نگاه کنیم، حمایت از فرهنگ دینی در سطح کشور به سود کلیت جامعه و رشد آن حتی در بعد اقتصادی است و کسانی که سعی می‌کنند این گوهر گران‌بها را از جامعه ایرانی بگیرند، اگر خائن نباشند، حتماً جاهل خواهند بود! وجود چنین واقعیت‌های ملموس و عینی به‌خوبی نشان می‌دهد دین برخلاف گفته طاغوت‌ها و عوامل آنها در طول تاریخ، نه فقط برای آباد کردن آخرت آمده که ابتدائاً موجب آباد شدن زندگی دنیایی ما خواهد بود.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در همین زمینه می‌گوید: «اسلام و مسیحیت دیدگاه‌های متفاوتی به دنیا دارند. در تاریخ مسیحیت، به‌ویژه در قرون وسطی، کلیسا به مردم می‌آموخت که هرچه در دنیا بدبخت‌تر باشند، آخرت بهتری خواهند داشت. این نگاه باعث شد که مردم دنیا را رها کرده و به‌نوعی از پیشرفت و آبادانی بازبمانند. رنسانس، واکنشی به این طرز فکر بود و باعث شد انسان‌گرایی و سکولاریسم جایگزین ایمان‌گرایی کلیسایی شود. اما اسلام چنین دیدگاهی ندارد. در اسلام، دعا این‌گونه است: ربنا آتنا فی الدنیا حسنه و فی الآخرهًْ حسنه. یعنی: «خدایا، هم در دنیا به ما خیر عطا کن و هم در آخرت.»
دعوت امام حسین(ع) در آغاز ماه رجب
بر این اساس، ماه رجب فرصتی برای آباد کردن دین و دنیای مسلمانان است. ماهی که از سوی خدا گرامی داشته شده و اولیای خاص خود را به استغفار و راز و نیاز در آن فراخوانده است. آیت‌الله سید محمدمهدی میرباقری، اندیشمند برجسته اسلامی و عضو مجلس خبرگان رهبری در همین زمینه می‌گوید: «شرایط و زمان‌های متفاوت تأثیرشان در رشد انسان متفاوت است. سحر با بقیه اوقات شبانه‌روز فرق می‌کند، شب جمعه با بقیه لیالی متفاوت است، ماه رجب و شعبان و رمضان هم با ماه‌های دیگر فرق دارند. در روایات معروفی که در باب رجب است وارد شده که ملك داعی از آسمان هفتم هر شب انسان را دعوت می‌کند. پیداست راه تا سماوات سبع در این ماه برای انسان باز است. در زیارت امام حسین(ع) که در روز اول رجب خوانده می‌شود که زیارت فوق‌العاده‌ای هم هست، تعبیر این است که «لَبَّيْكَ دَاعِيَ الله»، گویا امام حسین در آغاز این سه ماه ما را به خدا دعوت می‌کنند. این خیلی از آن روایت ملک داعی که بزرگان رویش تأکید کردند مهم‌تر است و بشارت مهم‌تری است. یک موقعی یک ملکی از آسمان هفتم صدا می‌زند، یک موقعی سیدالشهدا در آغاز ماه رجب ما را به ورود به ضیافهًْ‌الله دعوت می‌کند؛ بنابراین این ماه ماهی است که با دعوت خاص الهی ما به ضیافت فراخوانده شدیم.»
روایات متعدد در زمینه فضیلت‌های ماه رجب در متون روایی ما بسیار است. از جمله اینکه از ثوبان غلام پیامبر (ص) نقل شده که می‌گوید: «ما جمعی در خدمت پیامبر(ص) به جایی می‌رفتیم عبورمان به گورستانی افتاد، حضرت اندکی در میان قبرها بایستاد و سپس به راه افتاد. من عرض کردم توقف شما در قبرستان به چه خاطر بود؟ حضرت سخت گریه کرد و ما نیز محزون و گریه کردیم، سپس فرمود:ای ثوبان اینان در قبرهایشان معذب‌اند آن‌چنان که من ناله آنها را شنیدم و دلم به حالشان به رحم آمد و از خدا خواستم عذابشان را تخفیف دهد و خداوند اجابت فرمود و اگر اینها در ماه رجب روزه گرفته بودند، در قبرهایشان عذاب نمی‌شدند. عرض کردم: یا رسول‌الله روزه و عبادت در ماه رجب از عذاب قبر ایمنی می‌دهد؟ فرمود: آری سوگند به آن که مرا به حق فرستاد هر مرد و زن مسلمانی که یک روز از رجب را روزه بدارد و یک شب آن را به عبادت برخیزد و جز رضای خدا نظری نداشته باشد عبادت هزار سال در نامه عملش ثبت گردد که روزهایش را روزه و شب‌هایش را به عبادت گذرانده باشد و...»
رجب ماه شروع سیر و سلوک معنوی است
راه بهره‌گیری بهتر از فرصت عظیم ماه رجب اما چیست و چگونه است؟ حجت‌الاسلام مصطفی اسحاقیان، کارشناس مسائل دینی در همین زمینه به گزارشگر کیهان می‌گوید: «برای بهره‌گیری بهتر از ماه رجب باید اول عظمت و جایگاه آن را در هندسه کلی حرکت انسان به سوی خدای متعال درک و فهم کنیم. ما داریم برای ماه مبارک رمضان آماده می‌شویم و قله ماه مبارک رمضان هم شب قدر است. اگر کسی بتواند آماده شود و از آن شب بهره‌برداری خوبی داشته باشد، به اندازه یک عمر رشد معنوی خواهد داشت و این خیلی در مسیر معنوی انسان و سرنوشت او اثرگذار است. طبعاً برای اینکه کسی خوب بتواند از این فرصت استفاده کند، باید آمادگی داشته باشد؛ لذا خدا از دو ماه قبل از ماه مبارک رمضان این فرصت را برای بندگان خاص خود فراهم کرده است. باز ما می‌دانیم که شروع سیر معنوی انسان، اول این است که از گناهان توبه کند، از گذشته پشیمان شود و راه بیفتد؛ لذا ماه رجب ماه استغفار است. کسی که توبه می‌کند اگر بخواهد در توبه‌اش پایدار باشد و توفیق پیدا کند که این مسیر را ادامه بدهد، یکی از اعمال بزرگی که به انسان کمک می‌کند برای ترک گناه و ادامه مسیر، روزه است. به همین دلیل، روزه ماه رجب و ماه شعبان توصیه شده است.»
این کارشناس مسائل دینی می‌افزاید: «از الان اذکار و ادعیه اضافه می‌شود تا فرد آمادگی و ظرفیت پیدا کند، خسته نشود و آمادگی روحی پیدا کند تا در ماه مبارک رمضان بهتر و بیشتر دعا کند و اهل ذکر شود؛ لذا می‌بینیم که در این ماه این دستورات را داده‌اند. در کنار اینها چند دستور دیگر هم از اولیای دین به ما رسیده است که دستورات مهمی است. مثل اینکه گفته‌اند در ماه رجب به زیارت حضرت اباعبدالله الحسین(ع) بروید. چرا توصیه کرده‌اند؟ روایت داریم کسی که در ماه رجب به زیارت حضرت مشرف شود، گناهان گذشته و آینده‌اش بخشیده می‌شود. یعنی باز هم آن زیارت ضمیمه می‌شود و فرد از گناه پاک می‌شود و دوم اینکه به این معنا اشاره دارد که هر کس می‌خواهد مسیر خدا را طی کند، راه ورودش اهل‌بیت(ع) هستند. زیارت امام رضا(ع) هم در ماه رجب بسیار تأکید شده است که با همین منطق است. روایت داریم از امام جواد(ع) که می‌فرمایند: کسی که پدرم را در توس زیارت کند، گناهان گذشته و آینده‌اش بخشیده می‌شود. سوم این است که در ماه رجب عمره به‌جا بیاورید.»
توجه هرچه بیشتر به فلسفه این دستورات اما می‌تواند ما را در اهتمام به انجام آنها جدی‌تر کند و برای تدارک آنها مشتاق‌تر نماید. حجت‌الاسلام اسحاقیان، در تبیین فلسفه این دستورات می‌گوید: «کسی که توفیق پیدا کند و به خانه خدا برود، شدت علاقه‌اش به خداوند متعال و دستورات او افزایش پیدا می‌کند و زمینه عمل و توبه در او فراهم می‌شود. اصولاً افراد وقتی در این مکان‌ها حضور پیدا می‌کنند، یک اراده جدی و گرایش بهتری پیدا می‌کنند، لذا زیارت اهل‌بیت(ع) و زیارت خانه خدا در این ماه توصیه شده است. فردی که در ماه رجب به این زیارات می‌رود و برمی‌گردد، حالا آمادگی بسیار خوبی پیدا می‌کند تا در ماه مبارک رمضان به آن هدف نهائی بهره‌برداری از این ماه مبارک و شب قدر برسد. جزو سنت‌های پیامبر اکرم (ص) هم این بوده است که در ماه رجب عمره به‌جا می‌آورده‌اند.»