نگاهی به دستاوردهای توسعه جاده‌ها و راه‌ها در ۴۵ سال پس از انقلاب اسلامی
۴۵ سال در مسیر پیشرفت و توسعه جاده‌ها و اتوبان‌ها
عیسی صادقی
با نزدیک شدن به سالروز پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی در جشن ۴۵سالگی اتحاد و همدلی مردم برای کنار زدن سیاهی‌ها و تباهی‌ها و خلق جلوه‌ای روشن از همت و شکوه ایرانی- اسلامی، این بار به سراغ وضعیت توسعه راه‌ها و جاده‌های کشور در دوران پهلوی و مقایسه آن در بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و دستاوردهای ناشی از آن رفتیم.
دستاوردهای بی‌بدیلی که توسعه راه‌ها و جاده‌های کل کشور را در دستور کار خود قرار داد و توانست هزاران کیلومتر جاده آسفالته و اتوبان‌های متعدد در شهرها و کلانشهرها و حتی توسعه جاده‌های روستایی و مناطق صعب‌العبور را ایجاد کند. بدون شک در 45 سال پس از انقلاب اسلامی جاده‌ها و راه‌های آسفالته و ریلی توسعه قابل ملاحظه‌ای داشته است.
راه‌ها و جاده‌ها در دوران ستم‌شاهی
علی جان‌نثاری از استادان تاریخ دانشگاه درباره پاسخ به پرسش این سؤال که آیا در دوران حکومت پهلوی، ایران شاهد تحولات توسعه راه‌ها و جاده‌ها در کشور بوده است، در گفت‌و‌گو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «از آنجایی که در آستانه چهل و پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی قرار داریم باید تمام دستاوردهایی که در این مدت توسط نظام اسلامی و با همکاری و همراهی مردم تحقق پیدا کرده به اطلاع عموم برسد و برای مردم ایران بازگو شود و به همین علت بیان برخی از نکات در تاریخ انقلاب اسلامی و مقایسه سال‌های قبل دوران حکومت پهلوی با جمهوری اسلامی بسیار مهم بوده و پرداختن به موضوعاتی نظیر همین مطلب توسعه راه‌ها و جاده‌ها و دیگر موضوعاتی که به حوزه اقتصاد مربوط شود (چون عده‌ای از سلطنت‌طلبان اقتصاد زمان پهلوی را پررونق جلوه می‌دهند) بسیار حائز اهمیت است.»
وی تاکید می‌کند: «در دوران پهلوی و حکومت محمدرضاشاه و با ایجاد آن همه تبلیغات پرطمطراق که شاه برای کارهای خود انجام می‌داد بیشتر روستاها و شهرهای کشور از نبود عدالت اقتصادی و راهسازی رنج می‌بردند و شرایط زندگی برای مردمی که نه‌تنها در روستاها بلکه در شهرها زندگی می‌کردند هم بسیار سخت بود، که یکی از این مشکلات مربوط به شهرسازی و راهسازی در مسیر محورها و جاده‌های کل کشور بود و بعضا شاهد بودیم که بسیاری از مشکلاتی که مردم برای رفع آن ناچار به عزیمت به شهرها بودند به دلیل نبود مسیرهای ارتباطی به درستی برطرف نمی‌شد.»
این استاد تاریخ ادامه می‌دهد: «طبق آمارهای رسمی طول راه‌های روستایی در ایران زمان حکومت پهلوی 26 هزار کیلومتر بود که بیشتر هم خاکی و غیراستاندارد بود، و دولت هم توجهی به ترمیم و آسفالت این راه‌ها نمی‌کرد. جالب است که برخی مدعیان حکومت پهلوی را کوشای در حل مشکلات جامعه کشور و صرف هزینه در خلأ‌های گوناگون تلقی می‌کنند در حالی که طبق اعتراف خود دولتمردان آن زمان بسیاری از پروژه‌های اقتصادی و عمرانی مانند همین ساخت جاده و اتوبان به دلیل باج‌دهی محمدرضاشاه به کشورهای خارجی و از بین بردن دارایی‌های کشور هیچ‌گاه به ثمر نرسید.»
جان‌نثاری اضافه می‌کند: «طبق آمارها ۷۰ تا ۸۰ درصد جاده‌هایی که آن زمان توسط دولت ساخته می‌شد غیراستاندارد بود و دلیلش شاید برای بسیاری از افراد غرب‌زده‌ای که نفوذ کشورهای استکباری و غربی را عامل حل مشکلات کشور و جامعه می‌دانند سخت و غیرقابل باور باشد این است که در همه این پروژه‌ها پیمانکاران بیگانه دخیل بودند و نظارت می‌کردند و از تکنیک‌ها و مواد اولیه فاقدکیفیت و استاندارد استفاده می‌شد که ثمره آن ساخت جاده‌های بی‌کیفیت و غیراستاندارد و خطرناک برای کشور بود.»
وی می‌گوید: «در کل تعداد ساخت جاده و اتوبان‌های مهم ارتباطی کشور در زمان پهلوی به ۴۰ عدد نمی‌رسد و این حکومت عملا در حوزه توسعه ساخت جاده و اتوبان حرفی برای گفتن ندارد و دستاورد این حکومت در این زمینه چیزی جز شکست و تباهی دارایی‌های کشور نیست، بدون شک هرچه که هست اوج شکوفایی و رشد این حوزه در دوران انقلاب اسلامی قابل پرداختن است.»
از محورهای توسعه، ساخت جاده‌ها و راه‌ها
غلامرضا نیکی از کارشناسان حوزه ساخت زیربناهای حمل‌ونقل کشور در این باره به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «از گذشته تاکنون یکی از مهم‌ترین پایه‌های توسعه در هر کشوری ساخت انواع راه‌ها و اتوبان‌های ارتباطی بوده و این مسئله مهم در کشور ما با احداث مسیرهای آزادراهی، توسعه شبکه ریلی و تکمیل کریدورهای ترانزیتی با جدیت و برنامه‌ریزی در این سال‌ها از بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و با همت جوانان این آب و خاک با جدیت دنبال شده است.»
نیکی ادامه می‌دهد: «طبق آمارهای رسمی طول راه‌های روستایی کشور در زمان پهلوی فقط به ۲۶ هزار کیلومتر می‌رسید، امروزه در دوران جمهوری اسلامی این عدد با حرکت جهادی جوانان این مرز و بوم و عدم دخالت شرکت‌ها و پیمانکاران خارجی به ۲۰۰ هزار کیلومتر رسیده است که این عدد یعنی طول مسیرهای ارتباطی در کشور در مقایسه با قبل از انقلاب به ۶ برابر رسیده است.»
این کارشناس حوزه توسعه زیربناهای حمل‌ونقل اضافه می‌کند:«ایران در زمان پهلوی ۳۶ هزار کیلومتر جاده اصلی داشته که بسیاری از آن ناهموار و خاکی بوده اما این عدد به لطف خدا امروزه در دوران انقلاب اسلامی به ۲۲۱هزار کیلومتر جاده اصلی رسیده است که معمولا هم جاده‌های چند وجهی و دارای قابلیت اتصال و کم کردن مسافت چند محور جغرافیایی در کشور هستند.»
نیکی خاطرنشان می‌کند:«در دوران بعد از انقلاب اسلامی معمولا هر چند ماه یک‌بار شاهد به ثمر رسیدن پروژه جاده و مسیر ارتباطی در کشور هستیم و امروزه هیچ استانی را نمی‌بینید که از جاده‌های استاندارد و چند محور و بزرگراه‌های اصلی برخوردار نباشد ضمنا برخی از جاده‌ها و مسیرهای ساخته شده در کشور با تمرکز بر تکمیل کریدورهای ترانزیتی و اتصال به کریدورهای بین‌المللی، توسعه مناطق محروم و رفع گلوگاه‌های ترافیکی احداث شده است.»
وی تصریح می‌کند: «در زمان جمهوری اسلامی دولت با بهره‌گیری از شرکت‌های دانش‌بنیان و متخصصان ایرانی حوزه‌های عمرانی توانسته ابر پروژه‌های جهانی را در زمینه جاده و بزرگراه و آزادراه در کشور به بهره‌برداری برساند و شرایط کنونی نه براي رفع مشکل ارتباطی که به سمت رقابت با دیگر کشورهای مطرح دنیا در حال پیشرفت و حرکت است.»
این کارشناس حوزه زیر بنای توسعه حمل‌ونقل می‌گوید: «امروزه خودکفایی در احداث پروژه‌های راهسازی و بومی‌سازی بسیاری از فناوری‌های ساخت جاده از مهم‌ترین دستاوردهای بعد از انقلاب اسلامی شمرده می‌شود که تاثیر آن در توسعه دیگر حوزه‌ها ازجمله توانمندی و تخصص در ساخت خطوط راه‌آهن به‌ویژه در بخش روسازی در دوره تحریم‌های ظالمانه علیه ایران، رشد چشمگیری پیدا کرده و کلیه فرآیندهای اجرای پروژه‌های راهسازی از طراحی تا اجرا و نظارت به وسیله مهندسین داخلی انجام می‌شود.»
نیکی یادآور می‌شود: «پیش از انقلاب اسلامی هیچ بزرگراهی در کشور وجود نداشت در حالی که امروز این رقم به ۲۰ هزار کیلومتر بزرگراه در حال بهره‌برداری و ۶ هزار کیلومتر مسیر در دست اجرا رسیده است و طول اتوبان‌های اصلی کشور۱۸ برابر شده و طول شبکه آزادراهی پس از طول شبکه آزادراهی در حال ساخت از ۱۵۰ کیلومتر پیش از انقلاب اسلامی به ۲ هزار و ۹۰۰ کیلومتر رسیده است و برنامه بلندمدت در این حوزه قرار است طول این شبکه‌های جاده‌ای به ۳ هزار کیلومتر برسد.»
وی می‌گوید: «پیش از انقلاب اسلامی کمتر از هزار کیلومتر راه روستایی آسفالته در کشور موجود بود و بسیاری از روستاها فاقد راه مناسب بودند و دسترسی راحت و سریع به شهرها نداشتند در حالی که در حال حاضر ۱۲۲ هزار کیلومتر راه روستایی در کشور موجود است که حدود ۹۰ هزار کیلومتر آن آسفالته است و بسیاری از روستاهای کشور از امکانات اولیه آب، گاز و برق برخوردار بوده و نیاز اضطراری برای رفتن به کلانشهرها ندارند.»
توسعه شبکه‌های جاده‌ای و بزرگراهی
بعد از انقلاب
محمد شمس از کارشناسان حوزه تأسیسات عمرانی و مهندسی می‌گوید: رشد و شکوفایی حاصل از اعتماد به متخصصان ایرانی و بهره‌گیری آنان برای ساخت شبکه‌های چند محوری بزرگراهی و جاده‌ای استاندارد در کشور امروزه جایگاه پررنگ ایران را در ساخت بسیاری از پروژه‌های عمرانی بزرگراه در دیگر کشورها نشان می‌دهد.»
وی تاکید می‌کند: «متخصصین ایرانی و شرکت‌های طراحی و ساخت شبکه‌های جاده‌ای کشور امروزه در اجرای بسیاری از طرح‌های بزرگراهی در کشورهای تاجیکستان، عراق، کویت، ترکمنستان و ارمنستان به‌خوبی عمل کرده‌اند و بنا بر گفته مسئولین آن کشورها سطح استاندارد کیفی اجرای شرکت‌های ایرانی بهتر از بسیاری از کشورهای اروپایی است.»
این کارشناس حوزه تأسیسات عمرانی ادامه می‌دهد: «در مقایسه با قبل از انقلاب که کشور ما در تمامی حوزه‌ها از جمله اقتصاد و پروژه‌های عمرانی گوش به فرمان کشورهای غربی بود امروزه علاوه بر تکیه بر توان داخلی و خودکفایی به عاملی برای سرمایه‌گذاری و درآمدزایی در کشور بدل شده است.»