پرسش:

سیره نظری و عملی پیامبر اکرم(ص) چگونه توانست در عمل اتحاد میان اقوام پراکنده و قبایل مختلف اعراب را تحت عنوان امت اسلامی به وجود آورد؟

پاسخ:

در بخش نخست پاسخ به این سؤال به مباحثی همچون سیره نظری وحدت‌آفرین، ملاک‌های فضیلت و برتری و عوامل وحدت پرداختیم. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی می‌گیریم.

ب) پرهیز از کینه‌توزی، حسادت و سوءظن

1- قال‌النبی(ص): لا تباغضوا و لاتحاسدوا و لاتدابروا و کونوا عبادالله اخوانا و لا یحل لمسلم ان یهجر اخاه فوق ثلاثه ایام» نسبت به یکدیگر بغض و حسادت نداشته باشید و بر همدیگر پشت نکنید، بلکه بنده خدا و برادر دینی باشید و برای هیچ مسلمان جایز نیست که بیش از سه روز متوالی برادر دینی‌اش رابه قصد کینه و عداوت ترک نماید. (بحارالانوار، ج 73، ص 38)

2- قال‌النبی(ص): «ایاکم و الظن، فان الظن الکذب الحدیث و لا تحسسوا و لا تجسسوا و لا تناجشوا و لا تباغضوا و لا تدابروا و کونوا عبادالله اخوانا» از ظن و گمان (سوء) پرهیز کن، زیرا ظن دروغ‌ترین سخن است. به دنبال عیب‌جویی و جاسوسی یکدیگر نباشید، و بر یکدیگر فزونی مجویید، نسبت به یکدیگر حسد نبرید و با یکدیگر بغض و کینه‌ نداشته باشید به یکدیگر پشت نکنید، بندگان خدا و برادران دینی یکدیگر باشید. (صحیح مسلم، حدیث 4554)

ج) تعاون و همکاری

1- قال‌النبی(ص): «المومن من اهل الایمان بمنزله الرأس من الجسد یألم. المومن لاهل الایمان کما یألم الجسد لما فی ‌الرأس» مومن نسبت به اهل ایمان چون سر نسبت به تن است. مومن از رنج مومنان رنجور می‌شود، چنان‌که تن از رنج سر رنجور می‌شود. (مسند ابن حنبل، ج 8، ص 443)

2- قال‌ النبی(ص): «المومن للمومن کالبنیان المرصوص یشد بعضه بعضا» مومن نسبت به مومن مانند بنای محکم است که اجزای آن یکدیگر را استحکام می‌بخشد. (نهج‌الفصاحه، حدیث 3103)

نتیجه و ثمرات اتحاد و همبستگی

1- قال‌النبی(ص): «الجماعه رحمه و الفرقه عذاب» جماعت (وحدت) مایه رحمت و تفرقه موجب عذاب است. (کنزالعمال، حدیث 20242)

2- قال‌النبی(ص): «یدالله مع الجماعه» دست خدا بر سر جماعت است (همان، ح 207) (نهج‌البلاغه، خطبه 127)

3- از رسول اکرم(ص) در مورد جماعتش پرسیدند: فرمود: جماعت امت من اهل حقند اگرچه کم باشند (معانی الاخبار، ج 1، ص 154)

سیره علمی وحدت‌آفرین

تقویت زیرساخت‌ها

1- پیامبر اکرم(ص) از بعثت تا رحلت همواره در آموزش‌ها و تعالیم خود و در عمل در جهت نفی تفرقه و اختلاف، تحکیم پایه‌های وحدت، همبستگی، اخوت، و همدلی میان مسلمین و حتی تفاهم با غیر مسلمین غیرمعارض از اهل کتاب و... گام نهاده است. 

2- تشکیل جامعه توحیدی و نظام سیاسی مبتنی بر امت اسلامی

۳- سیره عملی پیامبر(ص) در رابطه با وحدت مسلمین از همان ابتدا و به عنوان اولین گام در اعلام شعار توحیدی متجلی گردید، که طی آن با شکسته شدن علل و عوامل تفرقه و مرزهای کاذب، مسلمین با وحدت در معبود و اتحاد در عقیده، بنای یک جامعه اسلامی و نظام سیاسی جدید به نام امت را می‌گذاشتند، آن هم در میان اعراب بادیه‌نشین که به نفاق و دورویی معروف بودند. اما اسلام و پیامبر آن، قبائل عرب را تحت لوای خود گردآورده و به دلهایشان الفت بخشیدند. تعصب‌های جاهلیت را از میان بردند و کینه‌های ریشه‌گرفته در روزگاران قدیم در میان آنها محو شد. همه مطیع فرمان پیامبر(ص) و دستور قرآن شدند و بدین طریق یک دولت نیرومند مرکزی و ملیتی مبتنی بر هم‌کیشی و اسلامیت به نام امت در عربستان به وجود آمد.

پیمان برادری مهاجرین و انصار

گام بسیار مهم دیگری که پیامبر(ص) در جهت وحدت امت برداشت، متحد کردن مسلمانان مهاجر و انصار تحت لوای اسلام بود، که به نوعی یهودیان و غیر آنها، از هم‌پیمانان و امثال آن را تحت پوشش می‌گرفت که البته به واسطه پیمان‌هایی بود که پیامبر(ص) با آنها می‌بست. صحیفه و مکتوب و منشور این پیمان‌ها، مسلمانان را هرچه بیشتر به هم نزدیک کرد و روابط دینی، پایه‌های دینی- عقیدتی و تشکیلات‌ها و تجمع‌های مردم را تنظیم و تحکیم کرد و طی آن اعلام شد که مسلمانان امت واحده،‌ متحد و مستقل علیه دشمنان و مستکبرین هستند. همچنین عقد پیمان برادری و اخوت میان مهاجرین و انصار و بین قبایل انصار، ابتکاری بی‌سابقه و انقلابی بود که دشمنان اسلام بالاخص یهود و منافقان را ناامید و اختلافات میان دو جناح عمده اهل مدینه را ریشه‌کن کرد. از طرفی دیگر وصلت پیامبر(ص) با قبایل مختلف و افراد تازه مسلمان آنها و یا افراد سرشناس مخالف که عمدتا در دوران مدنی بود، آن قبائل را با اسلام خویشاوند کرد که این خود گامی مهم در راه ایجاد وحدت قبایل کینه‌توز بود.

اصلاح میان اختلافات مسلمین

همچنین پیامبر اکرم(ص) هرگاه میان افراد امت خود و قبایل و طوائف مختلف اختلافاتی بروز می‌کرد و تا مرز درگیری و تنازع و برخورد فیزیکی پیش می‌رفت، آنها را به صلح و سازش دعوت می‌کرد و تا حد امکان خودش وساطت کرده و میان آنها اصلاح و آشتی به وجود می‌آورد.