در دو سال گذشته که ویروس کرونا مهمان ناخوانده خانه‌هایمان شده بود، درس خواندن بچه‌ها به شکل آنلاین با استفاده از تبلت، لپ‌تاپ و تلفن همراه تغییر کرد. دوستی عجیبی بین فرزندان و تلفن‌های همراه شکل گرفته است. این به اصطلاح «ماس ماسک» حالا حکم یک اسباب بازی جذاب را برای بچه‌هایمان گرفته است که پس گرفتنش از بچه‌ها کار «حضرت فیل» است!

به گزارش خبرگزاری فارس؛ «من نمیام خونه عمه. درس دارم. خودتون برین. این را می‌گوید و سرش را در تلفن همراهش می‌کند. مادرش که از دست رفتارهای او «عاصی» شده سعی می‌کند، آرامشش را حفظ کند تا «مبادا به تریش قبای خانم بر بخورد». بعد از چند لحظه می‌گوید: سارا جان! صبح تا شب سرت تو گوشیه. دو ساعت نمیتونی از وقتت رو همراه ما بیای واقعا؟ این چندمین باره که بدون تو می‌ریم. سارا همان‌طور که سرش در تلفن است نق می‌زند: نه مامان دست از سرم بردارین تو رو خدا».

این یک داستان کوتاه است که معمولا تا همین جا خاتمه می‌یابد، چراکه والدین نمی‌دانند در مقابل فرزندشان چه رفتاری کنند. که هم ناراحت نشوند. هم بحث و دعوا نشود. بنابراین کوتاه می‌آیند. شاید شما هم تاکنون در یکی از نقش‌های داستان بالا بازی کرده‌اید. در سال‌های گذشته بچه‌هایمان بین ۴تا ۸ ساعت از روز خود را در مدارس سپری می‌کردند. و ساعت کمتری در منزل بودند. اما در دو سال گذشته که ویروس کرونا مهمان ناخوانده خانه‌هایمان شده بود، شکل درس خواندن بچه‌ها به شکل آنلاین با استفاده از تبلت، لپ‌تاپ و تلفن همراه تغییر کرد. آموزش مجازی جایگزین آموزش حضوری شد و والدین علی رغم میل‌شان «هرچه تاکنون رشته بودند پنبه شد». پدر و مادرها ناگزیر تلفن همراه را در اختیار فرزندان‌شان قرار دادند.

بازگشایی مدارس و دلخوشی و دلهره والدین

علاوه‌بر کلاس‌های آنلاین فرزندان‌مان ارتباط‌های دیگری هم در فضای مجازی دارند که به شکل گروهی از بچه‌های کلاس‌شان تشکیل شده است. همین موضوع هم باعث می‌شود که فرزندمان مدت زمان بیشتری را در فضای مجازی بگذراند. در این میان ممکن است برخی از بچه‌ها محتوای نامناسب و نامطلوبی را با بچه‌های دیگر به اشتراک بگذارند یا اصلا ممکن است این باز بودن دست بچه در استفاده از فضای مجازی او را به سمت سایت یا صفحه‌ای ببرد که مطالب نامعقول یا مستهجنی داشته باشد که در این صورت آسیب جبران ناپذیر روی او خواهد گذاشت.

اکنون که به اوایل مهرماه نزدیک می‌شویم و قرار است مدارس مانند سابق حضوری برگزار شود، از جهتی خیال‌مان کمی راحت می‌شود که فرزندمان کمتر با فضای مجازی سر و کار خواهد داشت اما از طرفی دیگر نگرانی هم وجود دارد. نگرانی اینکه چطور این عادت استفاده از فضای مجازی را از سر فرزندان بیندازیم. چطور بدون اینکه دلخوری بین ما و فرزندمان پیش بیاید و بین‌مان فاصله بیفتد، این اسباب بازی جذاب را از دست بچه‌مان بگیریم؟ 

فرمولی برای ترک فضای مجازی وجود دارد؟

با خانم دکتر «سیما فردوسی» روانشناس بالینی در مورد اینکه آیا فرمولی وجود دارد که عادت بد استفاده از فضای مجازی را از سر بچه‌مان بیندازیم به گفت‌وگو می‌نشینیم. می‌گوید: «در ایام کرونا و تعطیلی مدارس والدین مجبور بودند که این ابزارآلات را در اختیار بچه‌ها قرار بدهند. اکنون هم در کنار آموزش حضوری آموزش مجازی را خواهیم داشت، اما به هر حال استفاده از فضای مجازی محدود می‌شود. بنابراین باید وارد یک فاز مدیریتی جدید در خانواده شویم».

با فرزندتان در مورد آسیب‌های فضای مجازی صحبت کنید

در وهله اول والدین باید با فرزندان‌شان صحبت کنند و از آسیب‌هایی که ممکن است توسط فضای مجازی به آنها وارد شود صحبت کنند. مثلا بگویند: «دخترم یا پسرم. هر آدمی ممکن است وارد واتس‌آپ یا اینستاگرام شود. هر حرف راست و دروغی را بزند. به هر شکلی آدم‌ها را فریب دهند. یا ممکن است سایت‌هایی که ویدئو‌های مستهجن نشان داده است و صحبت‌ها و کارهای خلافی در آنجا وجود داشته باشد که بر روی تو تاثیر بدی بگذارد. بچه‌های معصوم و پاکی مثل تو خیلی راحت می‌توانند گول بخورند و خطرات بدی برای تو به وجود بیاورند».

فرزندمان را از خطری که او را تهدید می‌کند 

با خبر کنیم

به فرزندتان بگویید: «تو ملزم هستی در ساعت‌های خاصی برای بازی کردن یا سایت‌های آموزشی از فضای مجازی استفاده کنی. اما زمانی که من یا پدرت در منزل باشیم و نظارت داشته باشیم. فرزندمان را از خطری که او را تهدید می‌کند با خبر کنیم تا او تصور نکند که ما می‌خواهیم مچش را بگیریم یا الکی محدودش کنیم».

برای استفاده از فضای مجازی ساعت تعیین کنید

دکتر فردوسی می‌گوید:‌ «در تحقیقات آمده که بچه‌ها روزی ۴۵ دقیقه از فضای مجازی استفاده کنند. اما بچه‌های ما با ۴۵ دقیقه قانع نمی‌شوند. ما می‌گوییم ۴۵ دقیقه در صبح و ۴۵ دقیقه در عصر می‌تواند از فضای مجازی استفاده کند. اما از سایت‌ها، شبکه‌ها و بازی‌هایی که ما برایش انتخاب می‌کنیم. بچه‌هایی که کم سن و سال هستند آموزش بیشتری نیاز دارند. اگر بچه ما سنش بیشتر است. کتاب‌هایی که در بازار است مانند کتاب نوجوان در اینترنت یا خطراتی که نوجوانان را تهدید می‌کند را در اختیار او قرار دهیم».

چرا کودکان جذب فضای مجازی می‌شوند؟ 

کودکان حتی بیشتر از نوجوانان و جوانان جذب فضای مجازی و تلفن‌های همراه می‌شوند. به نوعی تلفن همراه حکم یک اسباب بازی جذاب را برای آنها دارد که گرفتن از کودک باعث پریشانی‌شان می‌شود.

این روانشناس بالینی در این باره می‌گوید: «اولاً اینکه طبق تحقیقات بچه‌ها میزان هیجان‌خواهی بالایی دارند. ثانیاً تنوع طلب هستند. ثالثاً عملکرد مغزشان متفاوت است و رابعاً چیزهایی که در گذشته برای والدین لذت‌بخش بود مانند بازی‌ها، رفتن به خانه دوستان و اقوام اکنون برای نسل امروز که «بومیان دیجیتال» هستند، چندان لذت‌بخش نیست. در حالی که برای والدین ممکن است خیلی جذاب باشد که ساعت‌های زیادی را با اقوام بگذرانند. اما برای نسل امروز این موضوع لذت زیادی ندارد. حالا ما چه کنیم؟ بگوییم چون تو لذت نمی‌بری ما هم به خانواده خود سر نمی‌زنیم؟ خیر. ما می‌خواهیم سنت‌ها و فرهنگ خود را حفظ کنیم. بنابراین با فرزندمان حرف بزنیم و او را آگاه کنیم».

والدین برای حل کردن این موضوع باید به فرزندان خود بگویند: «عزیزم به جای اینکه از صبح تا شب در اتاقت بمانی و در فضای مجازی بچرخی. دو ساعت را همراه ما به دیدن بزرگ‌ترها بیا. باید به فرزندان‌مان بگوییم: شما را درک می‌کنیم. می‌‌فهمیم که ممکن است حوصله این کار را نداشته باشی. اما ما هم درخواست‌هایی از تو داریم. تو فرزند ما هستی. دلبسته به تو هستیم. چون به تو علاقه داریم وقتی جایی می‌رویم که تو نیستی، انگار چیزی کم است. نمی‌خواهیم تو را تحت فشار قرار بدهیم».

ما هم یک تقاضاهایی از فرزندمان داریم این تقاضا برای خودمان نیست، بلکه به خاطر خود فرزند است. برای اینکه او را به یک شهروند متمدن و مطیع قانون و مقرارت بار بیاوریم. تا در جامعه قابل احترام باشد وگرنه از جامعه و خانواده حذف می‌شود.

خطراتی برای آینده فرزندان

 که خودشان نمی‌دانند

از خانم دکتر فردوسی می‌پرسیم ممکن است بچه‌ها بگویند: خب از جمع فامیل حذف شویم. مهم نیست! آن وقت چه بگوییم؟ می‌گوید: «باید به فرزندمان بگوییم که باید به ما هم فکر کنی ما هم خانواده تو هستیم. ناراحتی ما باید برای تو مهم باشد، همان‌طور که ناراحتی تو برای ما مهم است. به فرزندتان بگویید ما نمی‌توانیم فقط عابر بانک تو باشیم. ما هم خواسته‌های از تو داریم. وقتی از خانواده طرد شوی. به تو احترام نمی‌گذارند و تو را به حساب نمی‌آورند. در آن صورت وقتی می‌خواهی در جایی مشغول به کار شوی یا ازدواج کنی در مورد تو تحقیق می‌کنند. و در آن صورت به مشکل بر می‌خوری. مشکل این‌جاست که بچه‌ها این موضوع را نمی‌دانند.

اگر بچه باز بگوید من اهمیت نمی‌دهم. این نشان دهنده یک خودخواهی محض است. باید به دیگران اهمیت دهیم. انسان یک موجود اجتماعی است. تا بتوانند نیازهای یکدیگر را برطرف کنند. نیاز به پیشرفت و ترقی دارند. وقتی آدمی خودش برای خودش مهم باشد یعنی خودخواهی محض. باید دیگر خواهی هم در بین فرزندان وجود داشته باشد. خودخواهی عادت می‌شود. وقتی بچه‌ای روحیه تعاون، همکاری و سازگاری ندارد در محل کار، دانشگاه و جامعه طرد می‌شود. در محل کار فقط مدرک تحصیلی مهم نیست. بلکه روابط عمومی و اجتماعی و نحوه سازگاری و بالغانه فکر کردن مطرح است.

با استفاده ۲۴ساعته از فضای مجازی چیزی عایدمان نمی‌شود. درحالی که داشتن اقوام، خانواده، دوستان و کسانی که بتوانند از بچه حمایت عاطفی کنند در برابر استرس‌ها، فشارها و ناملایمت‌های زندگی به او قوت و مقاومت می‌دهد».

والدین و مدارس متفق‌القول 

در مقابل فرزندان بایستند

دکتر فردوسی در ادامه می‌گوید: «اگر والدین می‌خواهند چیزی بر روی فرزندشان تاثیرگذار باشد باید متفق‌القول باشند. عوامل خانواده، اجتماع و مدارس باید با هماهنگی جلوی استفاده بی‌رویه از فضای مجازی قرار بگیرند.

مدارس از متخصصان استفاده کنند. مثلا از متخصص مغز و اعصاب در مدارس دعوت شود. از آنها بخواهند از روی پاورپوینت در مورد امواج بیش از حدی که از وسایل دیجیتالی متصاعد می‌شود و بر روی عملکرد مغز تاثیر می‌گذارد، صحبت کنند».

معتادانی که باید ترکشان دهید

به فرزندتان بگویید که هنگام خواب تلفن همراه را بالای سرش قرار ندهد. تا صبح ده دفعه بیدار نشوند و تلفن همراه‌شان را چک نکنند. برخی از افراد معتاد تلفن شده‌اند. هر عملی که تکرار شود و مضر هم باشد ولی برای فرد لذتی داشته باشد، اسمش اعتیاد است. اعتیاد فقط به مواد مخدر نیست. البته تلفن همراه، اینترنت و فضای مجازی علاوه‌بر مضرات، مزایای زیادی دارد.

بسیاری از کارها که را می‌توان آنلاین انجام داد. خرید‌های آنلاین، پرداخت قبض‌ها، انجام دورکاری و برگزاری وبینار و سمینار‌ها. بنابراین کسی منکر مزایای فضای مجازی نیست. اما استفاده افراطی از آن و وارد شدن به سایت‌های غیر مجاز آسیب‌های جبران ناپذیری به وجود می‌آورد.