«شبح کمبود جهانی غذا» عبارتی است که آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در اواخر اردیبهشت امسال در وصف پیامدهای جنگ اوکراین در مورد مخدوش شدن امنیت غذایی در جهان به کار برد. موضوعی که به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های کشورهای جهان بدل شده است.

گزارش نهادها و رسانه‌های جهانی در مورد خطر کمبود غذا در جهان حاکی از این است که در بحران کنونی، جمعیتی بیش از 6/1 میلیارد نفر از مردم جهان را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد. وضعیت نامناسب کشت گندم در چین در پی بارش‌های نامناسب و خرید و جمع‌آوری 50 درصد غله جهان در سال گذشته توسط این کشور، افزایش دما در هند و در نتیجه کاهش غلات و ممانعت از صادرات این محصول به خارج از کشور،گرمای بی‌سابقه در قاره آفریقا، خشکسالی شدید در سراسر کمربند غلات در ایالات متحده و کاهش کیفیت گندم این کشور به بیش از 20 درصد میانگین سال‌های گذشته و اکنون درگیری نظامی بین بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان غذا در جهان همگی از عواملی است که روند کمبود غذا در جهان را مورد تهدید قرار داده است.

برجسته‌ترین موضوع در حال حاضر حداقل در سطح رسانه‌ای، درگیری بین روسیه و اوکراین است و پیامدهای آن بر امنیت غذایی جهان است. تاثیر جنگ در تعمیق بحران غذایی در جهان از یک سو صادرات محصولات غذایی دو کشور را در حالی که 28 درصد گندم جهانی، 29 درصد جو، 15درصد ذرت و 75 درصد روغن آفتاب‌گردان جهان را تامین می‌کنند، تحت تاثیر قرار داده است. از سوی دیگر تحریم‌های وضع شده علیه روسیه و متحدان آن به شکلی دیگر بر این موضوع تاثیر داشته است. افزایش شدید قیمت گاز طبیعی در پی وضع تحریم‌ها علیه روسیه و تحریم بلاروس به عنوان یکی از عمده‌ترین تولید‌کنندگان کود پتاس در جهان باعث شده دولت چین به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده فسفات در جهان برای صادرات محصولات کود شیمیایی داخلی محدودیت‌هایی را اعمال کرده و با احتیاط بیشتری اقدام به صادرات محصولات خود کند- هر چند در این بین نمی‌توان از تاثیر محدودیت‌های اعمال شده به دلیل بیماری کووید چشم پوشی کرد- که همگی این مسائل زنجیره توزیع در جهان را تحت تاثیر قرار داده است که پیامد منفی آن افت تولید و نیز نامرغوب شدن محصولات کشاورزی و غلات در جهان است.

در اروپای آسیب دیده از کووید 19، بحران گرانی و کمبود مواد غذایی بعد از درگیری‌ها در اوکراین باعث شد مردم این کشورها هزینه بیشتری را برای در امان ماندن از گرسنگی بپردازند. ‌اندرو بیلی‌، رئیس ‌بانک انگلستان در گزارشی که برای مجلس عوام این کشور ارائه کرد، بحران فزاینده جهانی غذا را به تحولی «آخرالزمانی» تشبیه کرد که حاکی از عمق فاجعه در آینده داشت. کریستالینا جورجیوا، مدیرعامل صندوق بین‌المللی پول در مجمع جهانی اقتصاد در داووس نیز در گزارشی در مورد نقش مخرب گرانی و بحران غذا در جهان ارائه داد که گویای ترس از فراگیری این بحران در جهان دارد.

در نگاه اولیه شاید بتوان گفت قربانیان اصلی این بحران غذایی کشورهایی هستند که وابستگی بیشتری به غلات اوکراین داشته‌اند که در این مورد می‌توان از سودان، لیبی، مصر و لبنان نام برد که بیشترین وابستگی را به این کشور داشته‌اند با این حال در این وضعیت سخت حتی کشورهای ثروتمند نیز از این قاعده مستثنی نبوده‌اند و آنان را با چالش‌‌‌هایی برای مقابله با تورم ناشی از مواد غذایی مواجه شده‌‌‌اند. آمریکا در حال تجربه تورمی است که در 40 سال گذشته در این کشور بی‌سابقه بوده به طوری که براساس گزارش‌ها مجبور شده است برای رهایی از تورم بلای رکود را به جان بخرد و نرخ بهره را افزایش دهد و پیش‌بینی می‌شود، در 

کوتاه ‌‌‌مدت همچنان با قیمت‌های بالای نان، گوشت و شیر مواجه باشد. علاوه ‌بر آمریکا استرالیا برای مقابله با تورم برای نخستین بار طی ۱۱سال گذشته سیاست‌‌‌های پولی خود را تغییر داده است.این موضوع در انگلستان خود را به صورت کمبود و گرانی روغن و آرد نشان داده است که باعث شده محصولات غذایی در این کشور با قیمت بیشتری به مصرف‌کننده برسد و در آلمان دویچه وله گزارش می‌کند که قیمت گوشت و سبزیجات ۳۰ تا ۵۰ درصد و روغن سرخ کردنی ۱۰۰درصد افزایش یافته است.

متوسط قیمت مواد غذایی در ماه ‌آوریل در جهان ۳۰‌ درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل بوده است. مونیکا توتووا، کارشناس فائو گفت: انتظار می‌رود قیمت غذا در دنیا تا چند فصل آینده همچنان در سطح بالایی باقی بماند. خریداران مواد غذایی باید حاضر باشند بهای بیشتری برای غذای موردنیاز خود بپردازند. براساس گزارش موسسه اس‌اند‌پی واردکنندگان بزرگ محصولاتی مثل گندم در پیدا کردن فروشندگان به مشکل خورده‌‌‌ و به سمت انعقاد قراردادهای بلندمدت‌‌‌تر برای تضمین دسترسی خود به غذا روی آورده‌‌‌اند که این مسئله به گرانی‌‌‌ها دامن زده است.

حوادث و تغییرات اقلیمی و نیز تحولات نظام بین‌الملل نشان داده است که این تحولات و لطمات ناشی از آن به خصوص در مورد امنیت غذایی تنها به کشور و منطقه‌ای خاص محدود نبوده و سیر این تغییرات و پیامدهای آن تا دورترین و به ظاهر امن‌ترین مناطق را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد.

مهدی پوراسلامی