رضا صفری
شرایط فضای مجازی کشور به گونه‌ای است که برای پاسخگویی به نیاز مردم و حفظ منافع کشور، ضروری است که قوانین کارآمد و به روز شده در این حوزه تصویب شود. از همین رو، مجلس شورای اسلامی در حال بررسی طرح «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» است که به زودی قرار است در صحن مجلس به رأی نمایندگان گذاشته شود.
قانونی که در حال حاضر در مورد آن بحث و گفت‌و‌گو صورت می‌گیرد، حاصل چندین ماه کار کارشناسی و جلسات متعدد در کمیسیون فرهنگی و مرکز پژوهش‌های مجلس است. در این جلسات، نمایندگان دستگاه‌های مختلف کشور حضور داشته‌اند و متن نهایی، جمع‌بندی نظرات گوناگون در این زمینه است.
به طور کلی به خلاف آنچه که برخی گمان می‌کنند، در هیچ کجای این طرح، ‌اشاره نشده است که شبکه اجتماعی خارجی یا پیامرسان خاصی باید مسدود یا فیلترینگ شود، بلکه فضا به گونه‌ای قانونمند در نظر گرفته شده که شبکه‌های اجتماعی و پیامرسان‌های خارجی نیز می‌توانند در کشور فعالیت داشته باشند و همانگونه که در سایر کشورها برخی شرایط را رعایت می‌کنند، در کشور ما هم موظف هستند که حقوق مردم و قوانین را رعایت کنند.
امروز برخی از کسب و کارهای مردم در بستر فضای مجازی شکل گرفته است؛ این موضوع در جای خود بسیار مهم و روند رو به رشد محسوب می‌شود؛ اما مشکل آنجایی است که در شرایط وابستگی و بی‌قانونی- یعنی شرایط حاضر- کسب و کارهای مردم با یک اقدام و یا بهانه‌تراشی به یک باره از یک پلتفرم خارجی حذف شوند و آنگاه هیچ‌کس هم پاسخگوی ضررهای آن نشود. مشابه این اقدام را فراوان از سوی برخی سرویس‌های خارجی شاهد بوده‌ایم.
برای جلوگیری از این نوع ضررها و پاسخگو شدن پلتفرم خارجی در برابر تضییع حقوق مردم، حفاظت از حریم خصوصی و داده‌های کاربران و...، این پلتفرم‌ها باید در داخل کشور نمایندگی و مسئول پاسخگو داشته باشند. این موضوع اصلاً موضوع جدیدی نیست، بلکه در همه جای دنیا در حال حاضر وجود دارد و اگر تا امروز ما نسبت به آن اهمال و کم‌کاری داشته‌ایم، جای افتخار ندارد بلکه نشان از عقب‌ماندگی کشور در این زمینه است.
یکی از نقاط قوت این طرح، مهیا کردن سازو‌کاری است که در آن، تولید کنندگان محتوا می‌توانند از طریق تولید محتوا در آمد کسب کنند و اینگونه نیست که فقط دولت، وزارت ارتباطات و ارائه‌دهندگان سرویس‌های اینترنتی از محل فروش اینترنت سود ببرند. به عبارت دیگر، در صورتی که این طرح اجرایی شود، به نوعی ‌اشتغالزایی صورت می‌گیرد و حتی از دانش‌آموز گرفته تا یک زن خانه‌دار هم می‌توانند با تولید محتوا صاحب درآمد شوند و در صورتیکه این سهم به آنها داده نشود، حق شکایت خواهند داشت.
از سوی دیگر، وضعیت فضای مجازی کشور به گونه‌ای است که هم اکنون دانشجویان IT کشور در ناامیدی به سر می‌برند و برخی از آنها نیز مهاجرت کرده و یا در فکر مهاجرت هستند. از همین رو، طرح مجلس نیز در جهت حمایت از کسب و کارهای نوپا و سرویس‌های داخلی قدم برداشته است. قطعاً ادامه روند بی‌قانونی فعلی به ضرر جوانانی خواهد بود که در این حوزه زحمت کشیده‌اند و برای جبران عقب‌ماندگی سال‌های گذشته نباید به هیاهو و حواشی زودگذر توجه و با آینده مردم و کشور بازی کرد.
اما جای تعجب است، برخی از افرادی که در زمینه‌های گوناگون سنگ غربی‌ها و آمریکایی‌ها را به سینه می‌زنند، وقتی در جایی مثل فضای مجازی قصد داریم تا مانند آمریکایی‌ها صاحب فناوری شویم و سهم خود را از حکمرانی فضای مجازی به دست آوریم، آه و فغان سر می‌دهند! باید به این نکته مهم توجه کرد که مصرف‌کننده بودن و کاربری صرف در فضای مجازی هیچ کشوری را قدرتمند نخواهد کرد، بلکه افسار فضای مجازی و اقتصاد متکی بر آن، در دست کشورهایی است که خود صاحب فناوری هستند.
در این سال‌ها متأسفانه وضعیت به گونه‌ای پیشرفته است که ما سهم خود را در حکمرانی فضای مجازی به دست نیاورده‌ایم، در عوض برخی کشورهای قدرتمند در مسیری قدم برداشته‌اند که هم اکنون رقیب جدی برای آمریکایی‌ها محسوب می‌شوند. در هر صورت نمی‌توان تجربیات کشورهای پیشرو در این زمینه را نادیده گرفت و به سخن کسانی توجه کرد که آشنایی کافی با فضای مجازی و ابعاد آن در جهان امروز ندارند.