اجلاس فوق‌العاده سران عرب که شاه مغرب، امیر قطر، سلطان عُمان و رئیس‌جمهور سوریه از غایبان بزرگ آن بودند، سحرگاه جمعه در مکه برگزار شد.
عربستان روزهای پنجشنبه و جمعه میزبان سه نشست سران «عرب»، «شورای همکاری» و «اسلامی» بود. این نشست سه‌جانبه در مکه برگزار شد.
اجلاس فوق‌العاده سران عرب خارج از روند معمول اجلاس سالانه سران عرب بود که به دعوت سلمان بن عبدالعزیز شاه سعودی برگزار شد.
نشست مکه در حالی برگزار شد که عربستان سعودی به دلیل اقداماتش در کشتار مردم مظلوم یمن که از نگاه کارشناسان مسائل حقوق بین‌الملل «جنایت جنگی» توصیف شده، تحت فشار افکار عمومی دنیا قرار دارد.
عربستان سعودی در پایان برگزاری اجلاس فوق‌العاده سران عرب در مکه مکرمه، بیانیه‌ای منتشر کرد که در هر ۱۰ بند آن ایران را متهم کرد و خواستار مقابله با ایران شد.
پیام رئیس‌جمهور ایران
روحانی روز جمعه در پیامی به سران کشورهای اسلامی در اجلاس مکه اظهار داشت: به عنوان رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، آمادگی کامل کشورم را برای همراهی و همکاری با مجموعه خانواده جهان اسلام در مسیر این هدف مقدس اعلام می‌دارم.
در بخشی از پیام رئیس‌جمهور آمده است: معتقدم مسئولیت اسلامی، اخلاقی و حتی ملی کشورهای اسلامی ایجاب می‌نماید که در چنین شرایطی اختلافات درون خانواده جهان اسلام را کنار گذاشته و در صفی متحد و بنیانی مرصوص، در مقابل این توطئه شوم علیه ملت و کشور فلسطین و دنیای اسلام بایستیم. هر صدا و حرکتی که جهان اسلام را از این اولویت اصلی و فوری منحرف نماید در مسیر خدمت به رژیم صهیونیستی و دیگر دشمنان جهان اسلام و فلسطین عزیز، قرار گرفته است.
همزمان با روز قدس شریف، رهبران اسلامی را به چاره‌اندیشی فوری در قبال این تهدید بزرگ برای جهان اسلام دعوت می‌کنم و از همه دولت‌های عضو سازمان همکاری‌های اسلامی که دفاع همه‌جانبه از مسجدالاقصی و قدس شریف فلسفه وجودی تاسیس آن است، می‌خواهم از فرصت این اجلاس برای مقابله با توطئه خطرناک معامله قرن و دفاع از فلسطین بهره‌برداری نمایند؛ و در جوار مکه مکرمه و قبله مسلمانان، اجازه ندهند ‌اشغال قبله اول مسلمین توسط رژیم صهیونیستی به حاشیه رود و یا خدای نکرده حاکمیت آنها بر قدس شریف تثبیت‌ گردد. تلاش کنیم که «القبله الاولی هی الاولویه الاولی» باقی بماند. به عنوان رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، آمادگی کامل کشورم را برای همراهی و همکاری با مجموعه خانواده جهان اسلام در مسیر این هدف مقدس اعلام می‌دارم.
واکنش دستگاه دیپلماسی
«سید عباس موسوی» سخنگوی وزارت امور خارجه ضمن ابراز تأسف از رویکرد عربستان سعودی در سوءاستفاده از شرایط میزبانی اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی در مکه مکرمه، بیانیه‌ صادره از سوی سران برخی کشورهای عرب و خلیج ‌فارس را که در آن اتهامات بی‌اساسی علیه کشورمان مطرح شده است را رد و محکوم کرد.
موسوی با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی ایران اطمینان دارد اینگونه بیانیه‌ها نظر واقعی و دیدگاه همه اعضا نیست، گفت: عربستان از فرصت ماه مبارک رمضان و مکان مقدس مکه مکرمه استفاده سیاسی و ابزاری کرده تا اتهاماتی را از زبان برخی شرکت‌کنندگان در این اجلاس متوجه ایران‌ اسلامی‌کند و به جای استفاده از فرصت روز جهانی قدس و بهره‌گیری از این روز و نشست سران کشورهای اسلامی و عربی برای طرح و پیگیری حقوق مردم فلسطین و مسئله قدس شریف، با رویکردی‌اشتباه، به مسیر ایجاد اختلاف در بین کشورهای اسلامی و منطقه که خواست رژیم صهیونیستی است، ادامه داده است.
وی افزود: ما تلاش عربستان برای بسیج آرای کشورهای همسایه و عربی را ادامه فرایند بی‌سرانجامی می‌دانیم که آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه جمهوری اسلامی ایران طی می‌کنند.
اعتراف ناخواسته
ملک سلمان در اجلاس سران عرب در شهر مکه هنگام قرائت متنی که برای او نوشته شده بود واژه «القمۀ الطارئۀ= نشست فوق‌العاده» را به‌اشتباه «القمهًْ الطارقهًْ= نشست مصیبت و بدبختی» تلفظ کرد که این مسئله دستمایه بسیاری از شبکه‌ها و سایت‌های مجازی شد.
این گاف پادشاه عربستان، در حقیقت اعتراف ناخواسته به یک واقعیت بود. وضعیت آمریکا و گاو شیرده ترامپ در منطقه- رژیم آل‌سعود- چیزی جز بدبختی و مصیبت نیست.
اکنون بیش از چهار سال است که رژیم آل‌سعود در اقدامی جنایتکارانه زنان و کودکان بی‌گناه یمنی را به خاک و خون کشیده است. نکته قابل توجه اینجاست که آل‌سعود که امروز زرادخانه نظامی بزرگی از بهترین سلاح‌های آمریکایی دارد، قادر به حمایت از خودش در برابر حملات ارتش و کمیته‌های مردمی یمن نیست.
آل‌سعود طی چهار سال گذشته با داشتن تسلیحات مدرن و نابرابر در برابر کشور فقیری همچون یمن شکست خورده و به دلیل ناتوانی برای ورود به جنگ تمام عیار نامتقارن تنها به جنگ هوایی بسنده کرده و حتی در جنگ زمینی نیز به نیروهای اجاره‌ای و حتی کمک‌گرفتن از گروه‌های تروریستی و تکفیری متوسل شده تا به اهداف مورد نظرخود دست یابد. این در حالی است که هر چند وقت یکبار فیلم‌های فضاحت بار دستگیری مزدوران اجاره‌ای‌شان به دست مبارزان الحوثی یمن در رسانه‌های دنیا و شبکه‌های مجازی منتشر می‌شود.
هر زمان که آل‌سعود(گاو شیرده ترامپ) از انقلابیون یمن سیلی می‌خورد، برای اینکه بر «ناتوانی» و «حقارت» خود سرپوش بگذارد، اقدام تحسین‌برانگیز انقلابیون یمنی را به ایران نسبت داده و عاجزانه از ارباب خود درخواست می‌کند که به کمکش بیاید.
دفاع قاطع رئیس‌جمهور عراق از ایران
به گزارش فارس، عربستان با برگزاری دو نشست فوق‌العاده سران در کنار اجلاس سران اسلامی در مکه تلاش کرد، اعراب را علیه ایران در یک صف جمع کند اما اختلافات تا حدی بالا بود که عراق رسماً اعتراض کرد.
«برهم صالح» رئیس‌جمهور عراق در نشست مکه ضمن اعلام اعتراض خود به ذکر صریح نام جمهوری اسلامی ایران و متهم کردن آن به حمایت از تروریسم، تأکید کرد که به این بیانیه اعتراض دارد.
در سایه سکوت دیگر کشورها، رئیس‌جمهور عراق فاش کرد که عربستان در تدوین بیانیه پایانی نظر عراق را جویا نشده و این کشور در این بیانیه هیچ سهمی ندارد.
صالح در بخشی از سخنانش که به شکل زنده از شبکه «الایام» عراق پخش شد، صراحتا از ایران حمایت کرد و گفت، امنیت ایران موجب امنیت و ثبات منطقه و کشورهای عربی است.
وی افزود: جمهوری اسلامی ایران، کشوری مسلمان و همسایه عراق و کشورهای عربی است و یقیناً تمایلی نداریم که کسی امنیتش را هدف بگیرد. ما هزار و چهارصد کیلومتر مرز مشترک و روابط تنگاتنگی با ایران داریم.
رئیس‌جمهور عراق گفت: و یقیناً هم امنیت و ثبات کشور همسایه و اسلامی از اصول و منافع کشورهای عربی و اسلامی است. منطقه نیازمند ثباتی مبتنی بر نظم امنیتی مشترک است که حاکمیت کشورها و عدم دخالت در امور دیگران و ترک خشونت و افراط‌گرایی را محترم بشمارد. بنابراین امنیت ما در منطقه مشترک و ملازم همدیگر است.
تمجید انصارالله یمن از موضع عراق
به گزارش فارس، پس از موضع‌گیری عراق علیه بیانیه ضدایرانی نشست فوق‌العاده سران اتحادیه عرب، «محمد علی الحوثی» رئیس‌کمیته عالی انقلاب یمن از موضع بغداد تمجید کرد.
او در صفحه توئیتر خود با تشکر از عراق و رئیس‌جمهور این کشور نوشت: موضع عراق نشان از عمق روابط تاریخی میان یمن و عراق داشت و رئیس‌جمهور و حکومت این کشور با رد حقارتی که بر حاضران با بیانیه از پیش تدوین شده رفت، بزرگی و استقلال و عزت‌نفس خود را نشان دادند.
این مقام یمنی همچنین تأکید کرد که موضع عراق نشان داد بیانیه‌های نشست از پیش نوشته شده است و این دو نشست تشریفاتی بود.
مخالفت محترمانه کویت
آل‌سعود در اجلاس مکه ایران را به «حمایت از تروریسم» و «دخالت در امور کشورهای عربی» و «تهدید امنیت و صلح بین‌المللی» متهم کرد و خواستار «به کارگیری همه ابزارها برای مقابله با ایران» شد، اما کویت خواستار «درایت و گفت‌وگو» شد.«صباح الاحمد الجابر الصباح» امیر کویت در سخنان خود در اجلاس خواستار «ترجیح دادن درایت و استفاده از گفت‌وگو به جای برخورد و مقابله» شد و گفت «دیدار ما [نشست سران عرب] در شرایط حساسی برگزار می‌شود و این جلسه نشان‌دهنده درک ما از خطرناک بودن تشدید تنش‌های کنونی در منطقه است که برای امنیت و ثبات ما پیامد دارد و ما باید راه‌های حفظ امنیت و ثبات را بیابیم».
واکنش سوریه
یک منبع در وزارت خارجه سوریه تاکید کرد ما با آنچه در بیانیه پایانی نشست مکه تحت عنوان دخالت ایران در امور سوریه عنوان شده،‌مخالفیم.
این منبع سوری تصریح کرد حضور ایران در سوریه کاملا مشروع و قانونی است و به مبارزه با تروریسم مورد حمایت برخی از کشورهای شرکت‌کننده در نشست مکه کمک کرده است.
اجلاس نمایشی
عبدالباری عطوان تحلیلگر سرشناس جهان عرب، یادداشت بخش سخن سردبیر روزنامه فرامنطقه‌ای رای الیوم را به اجلاس‌های سران در «مکه» اختصاص داد.
او در یادداشتی با عنوان «چرا سه اجلاس همزمان در سطح سران کشورهای عربی، اسلامی و شورای همکاری در مکه مکرمه برگزار شد؟»، این سؤالات را مطرح کرد که آیا این اجلاس‌ها با همه اجلاس‌های پیشین از نظر ضعف و در حد حرف بودن نتایج آن، تفاوت دارد؟ چه کسانی از آن بهره می‌برند؟ چرا مسئله فلسطین در آن غائب است و با معامله قرن و طرح ایجاد اسرائیل بزرگ مقابله نمی‌شود؟
نویسنده با بیان اینکه مقابله با ایران نیاز به برگزاری سه نشست آن هم در شهر مقدس مکه نداشته است، افزود: ایران یک موضوع اختلافی و بحث‌برانگیز است و بین کشورهای اسلامی یا عربی یا حتی در بین کشورهای شورای همکاری خلیج ‌فارس یک توافق یا شبه توافقی بر سر مسئله ایران وجود ندارد. از همین رو بیشتر شرکت کنندگان از سر رو دربایستی با کشور میزبان که از آنها دعوت به عمل آورد، قصد عزیمت به مکه مکرمه را کردند و چیزی کم‌تر یا بیش‌تر از این نبوده است. آنها در ظاهر جوری نشان می‌دهند که موضع و دیدگاه واقعی آنها نیست.
نویسنده سه اجلاس مکه را غیرضروری توصیف کرد و گفت: این اجلاس‌ها تنها نمایشی دیپلماتیک خواهد بود که با عزیمت مهمانان آن به سمت فرودگاه ملک عبدالعزیز شهر جده برای ترک عربستان به مقصد کشورهایشان همه چیز تمام خواهد شد و اوضاع همان گونه که بوده بدون تغییر باقی خواهد ماند.
رای الیوم آورد: همه اجلاس‌هایی که در سطح سران کشورهای اسلامی، عربی یا شورای همکاری خلیج (فارس) طی ده سال گذشته برگزار شده است چه از نظر سطح شرکت‌کنندگان، چه از نظر نتایج نشست‌ها ضعیف بوده و بیشتر از یک ضیافت شام جمعی حاصلی نداشته است آن هم با برخی نطق‌های کسل‌کننده برای حضاری که بیشترشان در حال چرت زدن هستند. از سوی دیگر همه فعالیت‌های این اجلاس‌ها به چندین سخنرانی در طی ساعاتی مشخص خلاصه می‌شود و گمان نمی‌رود که اجلاس‌های کنونی مکه هم در شرایط اختلاف حاکم بر منطقه عربی و صف بندی‌های کشورها چیز استثنایی بوده باشد.