«حدود ۵۳ هزار و ۷۰۰ نفر از دانشجویان ایرانی در خارج از کشور تحصیل می‌کنند که تنها نیم درصد در دانشگاه‌های برتر دنیا مشغول به تحصیل بوده و الباقی در دانشگاه‌های متوسط و حتی ضعیف به تحصیل مشغول هستند.» این آمار را عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات جمعیتی وزارت علوم و مدیر برنامه پژوهشی مهاجرت، اعلام کرد؛ آماری عجیب و حتی تکان‌دهنده که نشان می‌دهد برخلاف تصور عموم، تحصیل در خارج از کشور لزوماً به معنای افزایش سطح کیفی آموزشی و مهارتی فرد نیست.
غالب مردم فکر می‌کنند هر دانشگاهی در خارج از کشور بهتر از دانشگاه‌های ایران است؛ تصوری که باید تصحیح شود. البته به‌طور حتم تمام دانشگاه‌های داخل کشور کیفیت بالایی ندارند؛ اما تعداد زیادی از دانشگاه‌های ایران در سطح کیفی خوبی قرار داشته و از استانداردهای لازم، برخوردار هستند. دانشگاه‌هایی مثل تهران، صنعتی شریف، پلی‌تکنیک، علم و صنعت و عموماً دانشگاه‌های پایتخت، دانشگاه‌های معتبری محسوب شده و در خارج از کشور هم از مقبولیتی نسبی برخوردارند.
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری چند سالی است سیستم رتبه‌بندی دانشگاهی راه‌اندازی کرده و دیگر مدارک تمام دانشجویانی که از خارج کشور، فارغ‌التحصیل می‌شوند، در هر دانشگاه ایرانی مورد تأیید نیست. در واقع بسیاری از دانشگاه‌های خارج کشور، در سیستم وزارت علوم از جایگاه کیفی لازم برخوردار نیستند و حتی رشته به رشته، شرایط متفاوت است. به طور مثال دانشگاه تهران در بسیاری از رشته‌ها، دانشگاهی مادر محسوب شده و استانداردها را دارد و دانشگاه‌های خارجی هم فقط در بعضی از رشته‌ها، رتبه و جایگاه رفیعی را دارند.
طبق آمار، نزدیک به هشت دهم درصد از کل دانشجویان بین‌المللی ایران در دانشگاه‌های منتخب تحصیل کرده‌اند. به عنوان نمونه، اگر بخواهیم سهم دانشجویان چینی و هندی از دانشجویان بین‌المللی را در نظر بگیریم، حدود 30 درصد از دانشجویان بین‌المللی در دانشگاه‌های خوب را تشکیل می‌دهند که البته به‌خاطر جمعیت بالای کشورهای آنهاست. در واقع ایران، بازیگر کلیدی و مهمی در این حوزه به شمار نمی‌رود.
تعداد قابل توجهی از جمعیت دانشجوی ایرانی برای ادامه تحصیل به هندوستان، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان می‌روند و بعد از چند سال به ایران باز می‌گردند؛ خوشحال از اینکه مدرک خود را در دانشگاهی غیر‌ایرانی گرفته اند، چراکه اعتقاد دارند هر دانشگاهی خارج از مرزهای کشور، کیفیت آموزشی بالاتری نسبت به مراکز آموزش عالی داخل کشور دارد. از طرف دیگر جوانان علاقه‌مند به ادامه تحصیل وقتی در کشور موفق به قبولی در رشته مورد نظر خود نمی‌شدند، به کشور دیگری رفته و در رشته مذکور ثبت‌نام می‌کردند، سپس به ایران برگشته و با تطبیق واحد، تحصیل خود را در ایران و گاهی در دانشگاه‌های خوب ادامه می‌دادند. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای حل این مشکل، تصمیم گرفت آیین‌نامه‌هایی وضع کند.
در گذشته، آیین‌نامه‌ای بود که به دانشجو اجازه می‌داد دو یا سه ترم در رشته پزشکی در خارج از کشور درس بخواند و بعد از بازگشت، در یکی از رشته‌های پزشکی هم‌ ارز، معادل‌سازی کند و در سیستم آموزش عالی ایران مشغول به تحصیل شود.
به نقل از ایسکانیوز؛ دانشگاه آزاد اسلامی بیش از 400 واحد در سراسر کشور تأسیس کرده و تعدادی از این واحدهای دانشگاهی، کیفیت آموزشی قابل قبول و حتی سطح بالایی دارند. دانشگاه آزاد نه تنها شانه به شانه دانشگاه‌های سطح یک حرکت کرده بلکه در برخی موارد و بنا بر آمارهای معتبر، از دانشگاه‌های دولتی پیشی گرفته است. در نظام رتبه‌بندی 2018 «سایمگو»، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات توانست از دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه شهید بهشتی (رتبه 20 ایران)، دانشگاه اصفهان (رتبه 21 ایران) و دانشگاه بوعلی سینا (رتبه 24 ایران) بالاتر بایستد و رتبه 15 کشور را در میان دانشگاه‌های کشور به خود اختصاص دهد.
همچنین دانشگاه آزاد واحد  قزوین پرافتخارترین تیم ایرانی در عرصه رباتیک محسوب می‌شود که در مسابقات «روبوکاپ» 2018 کانادا هم مقام قهرمانی را در سه رشته به خود اختصاص داد. دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران نیز بنا بر نظام رتبه‌بندی «شانگهای» در سال 2018 در جمع برترین‌های جهان و با فاصله بسیار کمی نسبت به دانشگاه تهران در جایگاه دوم کشوری قرار گرفت. با این وجود جمعیت قابل‌توجهی از علاقه‌مندان به ادامه تحصیل ترجیح می‌دهند دانشگاهی با هر کیفیتی در خارج از ایران را انتخاب کنند.
در حال حاضر با توجه به نوسان قیمت ارز، تحصیل در دانشگاه‌های اروپای شرقی و حتی آسیایی چند دَه برابر شهریه دانشگاه آزاد تمام می‌شود. به این مبلغ باید هزینه‌های زندگی در فراسوی مرزهای ایران را هم اضافه کرد. البته دولت در مقطعی تصمیم گرفت به دانشجویان خارج از کشور، ارز نیمایی پرداخت کند؛ اتفاقی که انتقادات زیادی را به دنبال داشت و بسیاری لب به اعتراض باز کردند چراکه معتقد بودند در شرایط فعلی کشور و مشکلات متعدد در تأمین کالاهای ضروری مردم، نباید مقدار زیادی ارز را به راحتی از کشور خارج کرد.
از طرفی آخرین آمار یونسکو درخصوص مهاجرت دانشجویان ایرانی به آمریکا و کانادا و نرخ مهاجرت نشان می‌دهد، نرخ رشد مهاجرت به آمریکا به‌صورت کلی کاهش پیدا کرده و به‌دلیل منع مسافرتی اعلام شده از سوی دونالد ترامپ (رئیس‌جمهوری ایالات متحده)، آمریکا دیگر مقصد اول دانشجویان مهاجر نیست. آمار مهاجرت به آمریکا در سال ۲۰۱۷ حدود ۱۲ هزار و ۶۴۳ نفر بوده، اما حالا به ۱۲ هزار و ۷۰۰ نفر افزایش پیدا کرده ولی در مجموع با کاهش روبرو بوده است. همچنین در حال حاضر مقصد اول مهاجرت دانشجویان ایرانی، کشورهایی مثل کانادا و آلمان هستند و این کشورها به نوعی جایگزین آمریکا شده‌اند.
همان طور که پیش‌تر گفته شد آمار دقیقی درخصوص مهاجرت دانشجویان دانشگاه‌های سطح یک کشور از جمله دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه امیرکبیر و دانشگاه تهران به خارج از کشور وجود ندارد، اما هیئت علمی مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی کشور وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، آمار دانشجویانی که در دانشگاه‌های تراز اول جهان تحصیل می‌کنند را به طور دقیق استخراج کرده است. بر این اساس، کشورهایی مانند استرالیا، انگلستان، کره‌جنوبی، ‌چین، هند، ترکیه، فرانسه و آلمان، بیشترین دانشجویان مهاجر ایرانی را به خود اختصاص داده‌اند.