اعتماد به خدا گرانترین سرمایه انسان(خوان حکمت)
يك بيان لطيفي وجود مبارك امام جواد(ع) دارد، فرمود: هركس مي‌خواهد كاري انجام بدهد بايد سرمايه‌گذاري كند. فرمود: سرمايه رايگان است؛ ترغيب هم مي‌كنند مي‌گويند بياييد اين سرمايه را بگيريد؛ اصلاً دعوت مي‌كنند كه اين سرمايه را ما رايگان به شما بدهيم. مگر همه كارها به دست او نيست، مگر او ما را نخوانده؛ حالا اختصاصي ندارد ماه مبارك رمضان يك عده «ضيوف الرحمان» بشوند يا ايام حج يك عده «ضيوف الرحمان» بشوند؛ البته آن زمان و زمين يك خصيصه بيشتري دارد، هم ماه مبارک رمضان، يك زمان ضيافت ويژه است، هم سرزمين وحي؛ اما در کل زمان و زمين انسان مي‌تواند مهمان خدا باشد. آن بيان نوراني امام جواد اين است كه: «الثِّقَهُ [بِاللَّهِ]تعالي ثَمنٌ لكلّ غالٍ و سُلّمٌ إلي كلّ عالٍ»(1)، «غالي»؛ يعني گران. غلوّ كرد؛ يعني خيلي بالا رفت. كالاي گران را مي‌گويند «غالي».
گرانترین سرمایه انسان
فرمود مگر عالِم شدن، متّقي شدن، وارسته شدن، حكيم شدن، متألّه شدن، دانشمند شدن گران نيست، قيمت اين سرمايه همان اطمينان به خداست؛چون او گفت اين كار را بكنيد، ما را ترغيب كرد. اگر شدني نبود، اگر سرمايه به ما نمي‌داد كه نمي‌گفت تجارت كنيد. فرمود اين رأس المال را که همان اطمينان به خدا است بگیرید، به خدا مطمئن باشيد، به اصطلاح روي خدا حساب بكنيد، اين سرمايه و قيمت و بهاي هر چيز گراني است. شما مي‌خواهيد عزيز باشيد، عزّت گران است، پول آن دست شما است. بخواهيد در جامعه محترم باشيد اين كار گراني است؛ كسي نيست كه نخواهد عزيز و محترم باشد. انسان هشتاد سال، نود سال با عزّت و آبرو زندگي كند، اين سنگين است. فرمود بله اين سنگين است ،خيلي هم گران است؛ اما سرمايه‌اش در اختيار شماست و آن «الثِّقَهُ [بِاللَّهِ]تعالي» است.
خداوند؛ روزی رسان تمام موجودات
اطمينان به خدا يعني چه؟ يعني اينكه او گفته را باور كنيد. فرمود: شما اگر بيراهه نرويد، راه كسي را نبنديد، ربا نگيريد، ربا ندهيد، دروغ نگوييد، اختلاسي نباشيد، نجومي نباشيد، من از راهي كه شما فكر نمي‌كنيد روزي شما را تأمين مي‌كنم. اصلاً خدا مي‌خواهد موحدانه ما را اداره كند.
در آيه شش سوره مباركه «هود» فرمود شما چه كار داريد مار و عقرب سمّي‌اند،اينها عائله من هستند، من موظفم به تمام مارها و عقرب‌هاي عالم روزي بدهم، حالا چه كار داري فلان خرس قطبي نجس‌العين است و حرام‌گوشت، حتماً نزد من پرونده دارد، عائله من است، من خودم را موظف مي‌دانم به او روزي بدهم :وَمَا مِن دَآبَّهًٍْ فِی الأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللّهِ رِزْقُهَا؛ و هیچ زنده متحرکى در این زمین (از حیوان و جن و انس) نیست مگر آنکه روزى او بر عهده خداست.در سوره «طلاق» فرمود: وَ مَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجا (2) فرمود شما كسب حلال بكنيد ،كار نداشته باشيد روزی‌تان چيست، صبح با «بسم الله» برويد مغازه و بگویید اين کالايی که خريدم با يك سود قابل قبول می‌فروشم، نه ربا مي‌گيرم، نه ربا مي‌دهم؛ نه كم‌فروشي مي‌كنم، نه گران‌فروشي مي‌كنم، هيچ‌كسي كه با تقوا باشد در كار نمي‌ماند، هميشه برونرفت دارد (يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً وَ يَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لا يَحْتَسِبُ)،(3) فرمود آن كسي كه موحّد است، كارش را انجام مي‌دهد، ايمانش به كسبش نيست؛ كسب ،يك وظيفه است، هر كسي كاري دارد؛ حوزوي كاري دارد، دانشگاهي كاري دارد، كشاورز و دامدار كاري دارد، هر كسي كاري دارد، اين كار را ما موظفيم انجام بدهيم، به عنوان وظيفه است؛ اما رازق، اين کار نيست. فرمود من اصلاً مي‌خواهم مؤمن با توحيد به سر ببرد، از راهي كه او فكر نمي‌كند، من روزياش را تأمين مي‌كنم (وَ يَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لا يَحْتَسِبُ)؛ اين آيه است كه وجود مبارك امام جواد(ع) را به اين صورت مي‌پروراند که میفرمايد: «الثِّقَهًْ [بِاللَّهِ]تعالي ثَمَنٌ لِكُلِّ غَالٍ»؛ يك دانشجو مي‌خواهد به مقامات علمي برسد اين با اطمينان به خدا تلاش و كوشش مي‌كند، وقتش را بيجا صرف نمي‌كند، به مقام علمي هم مي‌رسد، مشكل كشور را هم حلّ مي‌كند.
فرمود اگر كسي بخواهد به درجات عالي برسد من نردبانش را تأمين مي‌كنم، «سُلّم»؛ يعني نردبان. يك وقت است انسان مي‌لغزد ، آن نردبان سالم نيست، «سُلّم» آن نردباني است كه نه خودش مي‌لغزد، نه بالابری آن نقص دارد، نه كسي كه بالا مي‌رود مي‌افتد، اين را مي‌گويند سلّم؛ آن نردباني كه انسان را سالم بالا ببرد، يک بالابر سالمی است.
بيان نوراني امام جواد اين است كه اطمينان به حرف خدا (بزرگترین سرمایه است)، او گفته اين كار را بكن ما باورمان باشد؛همه اينها كه مجتهد شدند، عالم شدند، چه در حوزه چه در دانشگاه، با اطمينان به لطف خدا بود. نگفتند به من چه! نگفتند به من نمي‌رسد، گفتند به من هم مي‌رسد؛ آن وقت اين جامعه هرگز نمي‌ماند. اين جامعه‌اي كه در كنار قرآن و عترت است، يك؛ يك صدم جمعيت دنياست، چون دنيا هفت ميليارد است، اينها هفتاد ميليون هستند، يك صدم جمعيت دنياست، دو؛ حداقل ده درصد امكانات دنيا در دست اوست، سه؛ اين جامعه ديگر گرفتار توليد و‌اشتغال و اينها نيست. كشوري كه يك صدم جمعيت دنيا را دارد، ده درصد امكانات دنيا در دست اوست، اين چرا بايد در اثر كمي توليد و‌اشتغال، بيكار داشته باشد. چرا بايد جوان‌هاي ما به سنّ ازدواج رسيده، ازدواج نكنند؛ اين بخش دومش مربوط به فرهنگ خود ماست، ما بايد مواظب زبانمان باشيم، احترام متقابل داشته باشيم.
احیای فرهنگ اهل بیت(ع)؛ مایه استحکام وحدت جامعه
اين بيان نوراني ده‌ها بار به عرض شما رسيد و هر بار انسان بگويد، اين بيان تازگي دارد. امام صادق(ع) فرمود: «تَزَاوَرُوا»؛ دور هم جمع بشويد، از يكديگر فاصله نگيريد، چرا؟ «فَإِنَّ فِي زِيَارَتِكُمْ إِحْيَاءً لِقُلُوبِكُمْ وَ ذِكْراً لِأَحَادِيثِنَا»،(4) شما شيعيان ما هستيد، وقتي دور هم جمع شديد، حرف‌هاي ما را مي‌زنيد؛ اين طور نيست كه موبايل دستتان باشد،ديدار همين باشد؛ وقتي نشستيد مي‌گوييد فلان امام معصوم چه گفته، فلان آيه چه گفته، اينها درس زندگي به ما مي‌دهند. فرمود: « و أحادِيثُنا تُعَطِّفُ بعضَكُم عَلی بعضٍ»؛ سخنان ما در شما عاطفه ايجاد مي‌كند،همه ما شنيده ايم كه مي‌گويند سنگ روي سنگ بند نمي‌شود، اين درست است، شما بخواهيد برج بسازيد، خانه بسازيد، بخش اوّل سنگ را گذاشتيد، اگر بخش دوم بخواهيد سنگ روی سنگ بگذاريد بند نمي‌شود. يك ملات نرمي مي‌خواهد که بين اين دو تا سنگ باشد تا اين برج ساخته شود. فرمود: حرف‌هاي ما آن ملات است، زن و شوهر را جمع مي‌كند، اعضاي خانواده را جمع مي‌كند، جناح‌ها و احزاب را با هم جمع مي‌كند.فرمود سخنان ما ملات جامعه است، جامعه اگر بخواهد برج مستحكم بشود ،محبّت، ادب، انسانيّت، گذشت، پوشش عيب ديگران، اينها لازم است. حضرت فرمود: سخنان ما اين كارها را مي‌كند.
بيانات حضرت آيت الله جوادي آملي (دام ظله) در جلسه درس اخلاق در ديدار با جمعی از دانشجويان و طلاب، قم؛ 26/5/96
خوان حکمت روزهای یکشنبه منتشر می‌شود.
مرکز اطلاع‌رسانی اسرا
____________________________
1. نزهة الناظر و تنبيه الخاطر، ص136.
2و3. طلاق، 2 و3.
4. الکافی(ط ـ الإسلامية)، ج4، ص186.