گروه گزارش

چرا در میان مدارسی که با کیفیت بالا بر سر زبان‌ها افتاده‌اند هیچ گاه نام مدارسی را که کاملا رایگان یا حتی حمایتی هستند را نمی‌شنویم؟!
در مدارس میلیونی مگر چه درس‌هایی و توسط چه کسانی تدریس می‌شوند؟!
مدارس دولتی مگر همان گونه که از نامشان پیداست از بودجه دولت تغذیه نمی‌شوند؟!
 در همین روزها‌ی آغاز سال تحصیلی جدید پس از آن همه دغدغه‌های ثبت‌نام در مدارس حالا از پُررنگ‌ترین مسائلی که اولیاء را به اعتراض در مدرسه یا اداره آموزش و پرورش می‌کشاند بحث شهریه و عناوینی همچون کمک به مدرسه است.
این در حالی است که غالب مدارس موجود دولتی هستند و عملا نباید وجهی از اولیاء دانش‌آموزان دریافت کنند.
 بسیاری از مدیران و مسئولین معتقدند تنها وجه دریافتی از اولیاء که آن هم به اختیار می‌باشد تحت عنوان کمک‌های مردمی است. کمک‌های مردمی که بعضا مدت‌ها پیش از آغاز سال تحصیلی در همان زمان ثبت به اسم کمک‌های مردمی و با کاربرد تثبیت ثبت‌نام دانش‌آموز دریافت شده است. اما گمان برده می‌شود که کمک‌های مردمی نقش خوبی را در تامین و تغذیه مدارس نداشته‌اند، چرا که مدتی است در مدارس دولتی به فراوانی دیده می‌شود که مبالغی نه چندان معقول تحت عنوان فوق برنامه از دانش‌آموزان دریافت می‌شود.
عدم نیاز به تشکیل ساعات
 فوق برنامه در مدارس ابتدایی
  کلاس‌های فوق برنامه که به عنوان یک اختیار برای دانش‌آموزان فراهم شده بود حالا دیگر یک برنامه اصلی است که اعتراض نسبت به آن حتی ممکن است دانش‌آموز را به کم کردن نمره و... تهدید کند.
 در گفت‌و‌گو با تعدادی از دانش‌آموزان مدارس دولتی به این مطلب رسیدیم که عملا بررسی نیاز در دانش‌آموزان پیش از برگزاری کلاس‌ها در مدارس انجام نمی‌شود، چرا که کلاس‌های فوق برنامه از همان هفته اول مهر به عنوان ساعت رسمی پس از ساعت مقرر برای تمام دانش‌آموزان اجباری است و اطلاع‌رسانی می‌شود و این در حالی است که شهریه مقرر نیز برای این کلاس‌ها بلافاصله پس از برگزاری نخستین جلسات دریافت می‌شود.                                                               غلامرضا محبت پور کارشناس مسئول ارزیابی عملکرد آموزش و پرورش منطقه 9 تهران در گفت‌و‌گو با گزارشگر روزنامه کیهان پیرامون کلاس‌های فوق برنامه در ابتدا می‌گوید :« علاوه‌بر ساعات درسی مدیر مدرسه بر اساس نیاز سنجی در دروس مختلف برای کمک به کار دبیران و تقویت دانش‌آموزان در برخی دروس که دچار ضعف هستند ساعاتی تحت عنوان فوق برنامه برگزار می‌شود.»       
محبت پور در حالی که معتقد است فوق برنامه صرفا مربوط به مباحث آموزشی نیست اظهار می‌دارد‌: «‌بسیاری از فعالیت‌های ورزشی و پرورشی هم می‌توانند به عنوان فوق برنامه باشند و در واقع هر آنچه جدا از درس روزانه دانش‌آموزان است به عنوان فعالیت فوق برنامه شناخته شده.‌» وی فعالیت‌ها و ساعات فوق برنامه را یک اختیار می‌داند و در پاسخ به اینکه چرا در حال حاضر در برخی مدارس درس اصلی در زمان فوق برنامه ارائه می‌شود و بابت ساعات فوق برنامه از اولیا هزینه دریافت می‌شود، می‌گوید :« اینکه بخشی از دروس اصلی در ساعات فوق برنامه که بابت آنها شهریه دریافت می‌شود تدریس شود کاملا خلاف قانون است و معلم باید طبق زمانی که دارد دروس را بودجه بندی کند و به اتمام برساند.»            
ساعاتی که به عنوان فوق برنامه درسی در مدرسه وجود دارد باید به اختیار و بر اساس ضعف دانش‌آموزان باشد.
 این کارشناس مسئول همچنین در ادامه در حالی که معتقد است چگونگی ساعات فوق برنامه در هر مقطع تعریف شده است، در مورد ساعات فوق برنامه در مقطع ابتدایی نیز می‌گوید: «‌در چند سال اخیر بر اساس آنکه نیاز بر تشکیل کلاس‌های فوق برنامه در مقطع ابتدایی احساس نشده است مجوزی هم برای تشکیل این ساعات صادر نشده است. اما اگر مدرسه‌ای برگزاری ساعات فوق برنامه را نیاز ببیند می‌تواند با مصوبه انجمن خود این کار را انجام دهد.‌»       
 مشارکت‌های مردمی
 نیاز اساسی مدارس
برای تمامی مقاطع از سوی وزارت آموزش و پرورش ساعاتی مقرر برای فوق برنامه در نظر گرفته شده است که بر اساس شیوه نامه ابلاغ شده به مدارس در سال 96 به تمامی مدارس در مقاطع مختلف ابلاغ شده است.                  
غلامرضا محبت پور در گفت‌و‌گو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید‌:«‌با توجه به اینکه در مدارس دولتی مبلغی به عنوان شهریه دریافت نمی‌کنند با بررسی و جمع‌آوری هزینه‌ها با توجه به برنامه‌ها و مخارج پیش رو مبلغ مورد نیاز را تخمین می‌زنند که بخشی از این مبلغ به عنوان سرانه از سوی آموزش و پرورش تامین می‌شود و مابقی را به تعداد دانش‌آموزان تقسیم می‌کنند که بر این اساس ، مبلغی به هر دانش‌آموز تعلق می‌گیرد، البته این موضوع که از بین تمام دانش‌آموزان برخی توان مالی برای پرداخت کمک‌های مردمی به مدرسه را ندارند نیز در نظر گرفته می‌شود.‌»
 وی در ادامه کلامش همچنین اظهارمی‌دارد‌: «‌مشارکت‌های مردمی از سوی اولیا در مدارس دولتی کاملا اختیاری است اما امروزه با وجود مخارج سنگین موجود برای مدارس، برای هدایت و استقامت مدرسه به مشارکت همه نیاز است و بدون کمک اولیا امکان ادامه  فعالیت مدرسه وجود ندارد البته مدارس بعضا از کمک‌های افراد خیر نیز تا حدودی بهره مند می‌شوند.‌»
محبت پور در انتهای کلامش در توصیه‌ای به اولیا دانش‌آموزان می‌گوید‌:«‌اولیاء اگر امکان مالی لازم را دارند در صورت ممکن در مشارکت‌های مردمی شرکت کنند اما به هیچ عنوان مبلغی را به صورت نقد به مدرسه ندهند و حتی اگر به صورت نقدی می‌پردازند و رسید دریافت می‌کنند مدیران مدارس موظف هستند که مبلغ دریافت شده را تا پایان وقت اداری همان روز به حساب مدرسه واریز کنند.‌»
گلایه دانش‌آموزان از فعالیت‌های فوق برنامه و شهریه‌های آن
 در این میان دانش‌آموزانی هم هستند که از زیاد بودن ساعات فوق برنامه به نسبت شیوه نامه می‌گویند. یکی از دانش‌آموزان مشغول به تحصیل در یکی از مدارس دولتی که خود را طالبی معرفی می‌کند به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید :« ساعات فوق برنامه در مدرسه ما از همان ابتداء به صورت اجباری در برخی درس‌ها معین شده است و علاوه‌بر چند روز از روزهای هفته را که بعد از ساعت دوازده و نیم در مدرسه برای فوق برنامه می‌مانیم روزهای پنج شنبه هم برای فوق برنامه باید در کلاس حاضر باشیم که مجموعه ساعات در طول هفته حتی بیش از ده است.‌»
دانش‌آموزی دیگر از همان مدرسه در تکمیل صحبت دوستش چنین اظهار می‌دارد‌:«‌مسئولین مدرسه در پاسخ به برخی اعتراضات دانش‌آموزان برای ساعات زیاد فوق برنامه و شهریه مربوط به این کلاس‌ها به دانش‌آموزان می‌گویند که به مدرسه دیگری بروند! و این در حالی است که دانش‌آموزان به ثبت‌نام و تحصیل در این مدرسه هدایت شده‌اند و مسئولین مدرسه نمی‌توانند در پاسخ به امور غیر قانونی خود دانش‌آموزان را با این لفظ مورد تهدید قرار دهند.»
یک فرهنگی که خود را زارعی معرفی می‌کند درباره این موضوع می‌گوید‌:«‌در کنار افرادی که شرط تحصیل را تمکن مالی می‌دانند افرادی نیز هستند که علاوه‌بر عدم دریافت حتی خرده هزینه‌های مدرسه از دانش‌آموزان کم بضاعت ، آنها را مورد حمایت نیز قرار می‌دهند.»
وی همچنین ادامه می‌دهد‌:« مدت زمانی را در منطقه‌ای تدریس می‌کردم که دانش‌آموزان آن منطقه وضعیت مالی خوبی نداشتند و حتی قادر به خرید کتاب‌های درسی هم نبودند اما مدیریت مدرسه با یاری تعدادی از خیرین علاوه‌بر فراهم کردن امکان تحصیل رایگان برای این دانش‌آموزان از آنها حمایت‌های خاص هم می‌کردند.»
از مسئولینی که با آنها در این باره گفت‌و‌گو کردیم پیرامون اینکه آیا قانونی مکتوب برای اینکه شهریه به هیچ وجه اجباری نیست و دانش‌آموزی نباید به دلیل فقر از تحصیل باز بماند جویا شدیم، اما متاسفانه از هیچ یک پاسخی مستند و مناسب دریافت نکردیم و گمان برده می‌شود سند تحول بنیادین با آن همه بند و ماده و تبصره هنوز در فکر بچه‌هایی که در آرزوی تحصیل مانده‌اند و به جای آن کار می‌کنند نیست.
البته با این وجود مدارسی که کاملا خودجوش به همت برخی خیرین یا جوانان به وجود آمده‌اند همواره در پی آن هستند که فرزندان فردای ایران به علت فقر از تحصیل باز نمانند و از آنها در جهت رشد و پویایی هر چه بیشتر حمایت می‌کنند.   
به امید روزی که آموزش و پرورش کشور ما به تمام معنا سبب پرورش و بالندگی دانش‌آموزان باشد و در نظام تعلیم و تربیت هیچ دانش‌آموزی به علت فقر از تحصیل باز نماند و همچنین مسئولین نظام تعلیم و تربیت شوق روز افزون کسب علم و پژوهش و رشد را در دانش‌آموزان به وجود آورند.                
حداقل و حداکثر شهریه
 مدارس غیردولتی تهران
رئیس‌اداره مدارس غیر‌دولتی تهران ضمن بیان آنکه نرخ شهریه مدارس غیر‌دولتی امسال 17 درصد نسبت به سال گذشته افزایش خواهد یافت، می‌گوید: «‌بیشترین شهریه مربوط به مقطع پیش دانشگاهی با حداکثر 11 تا 12 میلیون خواهد بود. کف شهریه نیز مربوط به مقطع پیش دبستانی با یک میلیون و 500 هزار تومان در سطح شهر تهران است.»
رئیس‌اداره مدارس غیردولتی تهران می‌گوید: «میانگین افزایش شهریه مدارس غیردولتی تهران در سال 96-97، 17 درصد نسبت به سال گذشته در تمامی مقاطع پیش دبستانی تا پیش دانشگاهی خواهد بود.»
حمید رحمانی درخصوص نرخ شهریه سال تحصیلی 96-97 مدارس غیر‌دولتی نیز می‌گوید: «با توجه به تنوع مدارس و مناطق، نرخ شهریه سال تحصیلی 96-97 متفاوت بوده و نمی‌توان مبلغ مشخصی را اعلام کرد. در حال حاضر 1627 مدرسه در تهران وجود دارد که تمامی آنها با توجه به فعالیت‌های آموزشی، پرورشی، متراژ فضای آموزشی، نرخ حق التدریس و... شهریه متفاوتی دارند.»
بنابر این مدیران مدارس غیر‌دولتی می‌توانند به ادارات آموزش و پرورش مناطق 19 گانه شهر تهران مراجعه، و ابلاغیه شهریه را دریافت کنند.
لازم است مدارس بر اساس مقررات، ابلاغیه را جهت اطلاع اولیاء دانش‌آموزان به نحو مطلوب در معرض دید مراجعان و اولیاء قرار دهند.
بر اساس این گزارش، شهریه مدارس بر اساس الگوی تعیین شهریه مشخص شده و سه متغیر اجاره ملک ،حق الزحمه عوامل و کیفیت، عامل اصلی تعیین مبلغ شهریه بوده است.
مبلغ اعلام شده شامل فوق برنامه نیز می‌شود و کلیه مدارس غیر‌دولتی موظف به رعایت نرخ مصوب، مبتنی بر الگوی شهریه هستد.
علاوه‌بر شهریه سال 96-97 ، شهریه فعالیت‌های تابستان سال جاری نیز به مناطق ابلاغ شده و توسط اولیاء قابل ملاحظه است.