پرسش:
منظور از مشورت چیست و چه تاثیراتی در حیات فردی و اجتماعی انسان دارد؟
پاسخ:
بحث مشورت و نظرخواهی از دیگران یکی از عوامل بسیار مهم و کلیدی در تصمیم گیری و فرایند حیات فردی و اجتماعی است و یکی از ارزنده‌ترین دستورهای شریعت اسلام جهت سلامت جامعه و نیل به اهداف والای انسانی و الهی است.
تعریف لغوی و اصطلاحی مشورت
مشورت از ماده «شور» است که در لغت به معنای برداشتن و استخراج عسل از کندوی زنبور عسل است (قاموس قرآن، سید علی‌اکبر قرشی، ج 4، ص 88)
واژه‌های «مشاوره» و «مشورت» از ماده «شور» به معنای استخراج رأی و نظر صحیح است. (مفردات راغب، ص 469) و در تعریف اصطلاحی کلمه «تشاور»، «مشاورت» و «مشورت» به معنای استخراج رأی صحیح است؛ اینکه آدمی در مواقعی که خودش درباره کاری رأی صحیح ندارد، به دیگران مراجعه و از عقل و تجارب آنان استفاده نماید. (همان، ص 470)
جایگاه و اهمیت مشورت
در متون اسلامی، مشورت از اهمیت بالا و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است تا آنجا که در قرآن کریم یک سوره تحت عنوان «شوری» وجود دارد و در آیاتی نیز مسئله مشاوره مطرح و به انجام آن دستور داده شده است. (مومنان کسانی هستند که دعوت پروردگارشان را اجابت کردند و نماز را بپا داشتند و امورشان را به مشورت گذاشتند و از آنچه که روزیشان کردیم انفاق می‌کنند.»)(شوری- 38 و 42)
نگرش مکتبی اسلام بر مسئله شورا از چنان ظرافت و عمقی برخوردار است که حتی مسائل بسیار کوچکی همانند «از شیر گرفتن کودک» را امری مشورتی بین پدر و مادر تلقی می‌کند (بقره- 233) («هر آنگاه که پدر و مادر با رضایت و مشورت بخواهند کودک را زودتر از شیر بازگیرند گناهی بر آنها نیست.») و توصیه می‌شود که اگر خواستید فرزند خود را از شیر بگیرید، با یکدیگر مشورت کنید. (بدیهی است توصیه اسلام به مشاوره در مسئله جزئی فوق، اهمیت و  ضرورت آن را در مسائل مهم‌تر و امور عمومی جامعه اسلامی روشن می‌سازد.)
اهمیت مشاوره در اسلام به اندازه‌ای است که خداوند به پیامبرش امر می‌کند که مشورت کند: «و شاورهم فی‌الامر؛ با مردم خود مشورت کن و از آنان نظر بخواه» (ال عمران- 159)
علی‌رغم اینکه پیامبر(ص) و دیگر معصومین (علیه‌‌السلام) عقل کل و معصوم بودند و از طریق وحی به منبع لایزال علم و قدرت خداوند ارتباط داشتند و از نظر علم و عقل هرگز نیازی به راهنمایی‌ها و ارشاد دیگران نداشتند، اما مأمور شدند تا مشورت کنند؛ همان طور که مورخین و مفسرین اسلامی یکی از صفات آنان را کثرت مشاوره دانسته‌اند. ازجمله در مورد پیامبر عالی‌قدر اسلام(ص) آورده‌اند که:
«سیره پیامبر چنین بود که با اصحاب خود زیاد مشورت می‌کرد.» (تفسیر جلالین، سیوطی، ص 94)
شکی نیست که مشورت ائمه معصومین(ع) به خاطر رفع جهل نبوده است، بلکه به این جهت بوده که اولا؛ این اصل را پایه‌گذاری کنند (جنبه آموزشی) و مسلمانان را به اهمیت مشورت متوجه سازند تا آنان شور و مشاوره را جزو برنامه‌های زندگی خود قرار دهند و ثانیا؛ به همراهان و پیروان خود شخصیت داده تا نیروی فکر و اندیشه آنان پرورش یابد.
فلسفه مشورت
مشورت، به لحاظ فوائد متنوعی که دارد نمی‌تواند دارای یک فلسفه و حکمت باشد. در اینجا، به پاره‌ای از آنها اشاره می‌کنیم:
1- بهره‌مندی از اندیشه دیگران؛ بدون شک مهم‌ترین فلسفه مشورت در اسلام استفاده از نظر دیگران و یافتن راه اصلح است که نسبت به سایر راه‌ها کمترین نقص را داشته باشد، چنان که امام علی(ع) می‌فرماید: «راه درست و صواب به دست نیاید مگر با مشورت کردن.» (غرر‌الحکم و درر الکلم، ج 1، ص 590)
2- استفاده از تایید و حمایت دیگران
3- جلوگیری از سرزنش دیگران.
4- شناسایی افراد صاحب نظر و مؤمن.
5- رشد فکری مردم.
6- احتراز از استبداد رأی.
7- ایجاد تفاهم و همدلی در پرتو گسترش فرهنگ مشاوره.
بنابراین مشاوره همیشه دلیل بر عدم آگاهی شخصی نیست بلکه این موارد مذکور نیز از هدف‌های مورد نظر در مشاوره بوده و غالبا حصول به همه یا تعدادی از آنها مورد نظر می‌باشد.
ادامه دارد