نکات تربیتی برای پدران و مادران
جواد محدثی
تجربه، چراغ زندگی است و فرزندان، میو‌ه‌های بوستان عمر شمایند. اگر تجربه‌های زندگی‌تان را در اختیار فرزندانتان قرار دهید،
اگر به این «نوآمدگان» راه درست زندگی کردن بیاموزید،
اگر در کوره‌راه‌های زندگی، مشعل راهشان باشید،
اگر به تغذیه روحی و فکری آنان هم مثل غذا و لباس و وسایل درس و مدرسه توجه داشته باشید،
اگر آینده آنان را گره خورده با «تربیت امروز» بدانید، بی‌شک از ندامت و حسرت، مصون خواهند بود.
پس چه بهتر که «بذر خوبی» در دل فرزندانتان بکارید،
مرداب بدی‌ها را در وجودشان بخشکانید،
محیط سالم برای رشد انسانی و ایمانی آنان فراهم سازید،
نسبت به دوستان و همنشینانشان حساسیت و نظارت داشته باشید،
محبت «اهل بیت» را در دلشان نهادینه کنید، برای بیماری‌های اخلاقی هم نگران باشید و از جرقّه‌های کوچک که ممکن است به یک آتش‌سوزی بزرگ تبدیل شود و خرمن هستی‌شان را بسوزاند بیمناک شوید.
به فرزندانتان بیاموزید که قیمت وجودشان بسیار بالاست، خود را ارزان نفروشند.
به اندازه کافی به آنان محبت کنید تا فریب محبت‌های دروغین و «دام‌های عشق» را نخورند.
تربیت جان را هم در اولویت قرار دهید و به سلامت روحشان هم به اندازه سلامت جسمشان بها دهید،
بدانید که حرکات و سکنات و حرف‌ها و رفتارهای شما سرمشق آنهاست. چه بخواهید، چه نخواهید، آنان از شما «الگوبرداری» می‌کنند و خوبی‌ها و بدی‌ها را از شما می‌آموزند، چون که خانه، مدرسه اول است و مدرسه، خانه دوم!
فرزندان خود را طوری بار‌آورید که دین و اخلاق و فرهنگ خود را ارزشمند بدانند و به راحتی آن را عوض نکنند و بدانند که چنین نیست که هر «نو»، خوب باشد و هر «کهنه» و قدیمی، از ارزش افتاده باشد.
اگر به حیثیت و آبروی خود علاقه‌مندید، «تربیت شایسته فرزند» را دست کم نگیرید، چون خوبی‌ها و بدی‌های آنان را به پای شما می‌نویسند. آنان پاره‌ای از وجود شمایند، اگر وصله ناجوری باشند، مایه سرافکندگی است. «فرزند خوب»، بهترین و قیمتی‌ترین یادگار و میراثی است که از خود باقی می‌گذارید.
چند نکته تربیتی
شیوه برخورد درست با فرزندان یک هنر است،
با برخورداری از این هنر، هم می‌توان آنان را جذب کرد، هم جلوی آسیب‌ها را گرفت و هم نقش الگویی خویش را ایفا کرد.
نکاتی که یاد می‌شود، هم حاصل تجربه‌هاست، هم رهنمود کارشناسان.
این نکات ۲۳ گانه تقدیم به همه پدر و مادرها، مربیان و معلمان و کسانی می‌شود که گفتار و رفتارشان سرمشق فرزندان است:
۱- فرزند، هم نعمت است، هم امانت. قدر این نعمت را بدانید و از این امانت، خوب نگهداری کنید.
۲- نام نیک و با مفهوم بر فرزندان خود بگذارید، آنان را با محبت و احترام صدا کنید و در عمل نشان دهید که دوستشان دارید و سعادت و خوشنامی آنان را مایه نام نیک و ماندگار خودتان می‌دانید.
۳- فرزندان خود را متعادل بار‌آورید، نه اینکه با محبت‌های زیاد لوس شوند و با کم‌توجهی و بی‌مهری، عقده‌ای بار آیند.
۴- با فرزندان خود، صمیمی و رفیق باشید، انس بگیرید و خودمانی باشید. اما نه به نحوی که جایگاه والدین و حرمت پدر و مادر و معلم آسیب ببیند.
۵- هماهنگی در روش تربیتی بسیار مهم است. نوع رفتار پدر و مادر با فرزند، یا مدرسه یا خانه، نباید با هم تناقض و تعارض داشته باشد و فرزند را سردرگم سازد و الگوگیری برایش مشکل شود. مثل سربازی که در جبهه جنگ از دو فرمانده دستور متناقض دریافت کند. والدین باید هر کدام نقشی مکمل نسبت به دیگری داشته باشند.
۶- متهم کردن فرزندان به انجام کار بد، یا داشتن خصلت زشت و برچسب زدن به خصوص وقتی چنین نباشند، بسیار خطرناک و مسئله‌آفرین است و آنان را هتاک و پرده‌در می‌کند. اگر هم عمل یا صفت ناپسندی دارند، وانمود کنید که آنان را بالاتر از آن می‌دانید که چنین باشند. این روش، حرمت‌ها را هم باقی می‌گذارد.
۷- به فرزند خود نه سوءظن داشته باشید، نه خوشبینی افراطی، که او را بی‌عیب و بی‌مسئله و معصوم بدانید. واقع‌بینی بهترین حالت است و تا می‌توانید از شیوه «حمل به صحت» استفاده کنید.
۸- فاصله سنی زیاد میان خود و فرزندانتان را با تفاهم و دوستی و انس پر کنید.
۹- به آنان اختیار و مسئولیت بدهید و در مقابل از آنان توقع کار و خلاقیت داشته باشید.
۱۰- آموزش حلال و حرام و تکالیف دینی و تشویق بر انجام وظایف شرعی و رشد دادن به خصلت حیا و شرم را از وظایف خود در قبال فرزندان بدانید.
۱۱- نسبت به خلاف‌های فرزندان، خود را به «تجاهل» بزنید تا نسبت به آنها گستاختر و جری‌تر نشوند. از فرزندانتان بر انجام کار خلاف اقرار و اعتراف نگیرید تا هم حرمت شما محفوظ بماند هم قبح گناه و خلاف از بین نرود و در هر حال، مراقبت هوشمندانه داشته باشید.
۱۲- بکوشید میان شیوه‌های رفتاری شما در خانه و معلمان و مربیان در مدرسه، تعارض نباشد. همکاری و هماهنگی اولیا و مربیان را جدی بگیرید.
۱۳- مراعات احترام متقابل میان زن و شوهر، حس احترام را به فرزندان منتقل می‌کند. برعکس مشاجره و اختلاف بین پدر و مادر، فرزندان را نسبت به آنان بی‌اعتماد، بدبین و بی‌علاقه می‌سازد.
۱۴- به جای امر و نهی زیاد به فرزندان و لحن دستوری و آمرانه، خواسته‌های خود را در قالب دیگر مطرح کنید.
مثلاً: آیا مایلی چنین کنی؟ ممکن است این کار را انجام دهی؟ آیا بهتر نیست از این کار پرهیز کنی؟
۱۵- سعی کنید اختلاف سلیقه میان شما، از نظر فرزندانتان به عنوان اختلاف و ناسازگاری تلقی نشود.
مشکلات را بین خودتان و در غیاب فرزندان به نحوی حل و فصل کنید که به میان آنان کشیده نشود.
۱۶- برای رشد شخصیت فرزندان، بر کار آنان نظارت داشته باشید ولی کمتر دخالت کنید. بگذارید خودشان مسئولیت کارهایشان را بر عهده گیرند.
۱۷- ملامت بیش از حدّ، کینه و بددلی می‌آورد. از انتقاد و عیبجویی از فرزندانتان در حضور دیگران (مهمانان، همکلاسی‌ها، هم‌سن و سال‌ها، اقوام و بستگان) بپرهیزید. برعکس از خوبی‌های آنان نزد دیگران بگویید.
۱۸- کاری کنید که محیط خانه و آغوش پدر و مادر، بهترین پناهگاه و تکیه‌گاه فرزندانتان باشد، نه آنکه از خانه به بیرون و از شما به دیگران پناه ببرند.
۱۹- ترتیبی بدهید که بچه‌ها کمتر تنها و بیکار بمانند. تنهائی و انزوا و بیکاری و فراغت، از جمله عوامل انحراف جنسی و اخلاقی است.
۲۰- دوستان و همنشینان فرزندانتان را بشناسید و از دوستی و رفت و آمد با افراد ناباب جلوگیری کنید.
۲۱- ترتیبی بدهید که وقتی بچه‌ها به رختخواب بروند که کاملاً خسته‌اند و خوابشان می‌آید. بیدار ماندن درازمدت در رختخواب، هم اوهام و خیالات آنان را آشفته می‌سازد، هم به بعضی انحرافات اخلاقی می‌کشاند.
۲۲- گاهی نوجوانان بیش از پدر و مادر به دوستان خود اعتماد دارند و والدین را محرم اسرار خود نمی‌دانند. این یک هشدار است و گاهی منشأ بعضی از مفاسد می‌شود و کودکان، تجارب منفی خود را دور از نظارت والدین در مدتی که با هم هستند به یکدیگر منتقل می‌کنند.
۲۳- سؤالات فکری و اعتقادی فرزندان را با حوصله و دقت بشنوید و پاسخ دهید. اگر خودتان هم جواب قانع‌کننده ندارید از کارشناسان و افراد مطلع کمک بگیرید یا نزد آنان ببرید.
از: پاسدار اسلام، ش491-492