شخصی بادیه‌نشین از راه دور به حضور امام علی(ع) آمد و عرض کرد: از راه دور برای این آمده‌ام که به چهار سؤال من پاسخ دهی. امام علی(ع) فرمود: بپرس! او چنین سؤال کرد! 1- واجب چیست، و واجب‌تر کدام است؟ 2- نزدیک چیست و نزدیک‌تر کدام است؟ 3- مطلب عجیب چیست و عجیب‌تر کدام است؟ 4- مشکل چیست و مشکل‌تر کدام است؟ حضرت علی(ع) در پاسخ فرمودند: 1- واجب ترک گناه است، و واجب‌تر توبه کردن از گناه است 2- نزدیک قیامت است و نزدیک‌تر مرگ می‌باشد 3- مطلب عجیب همین دنیا (از نظر بی‌وفایی) است، و عجیب‌تر دلبستگی به این دنیا است. (مگر انسان عاقل به چیز فانی هم دل می‌بندد؟) 4- مشکل رفتن به قبر است، و مشکل‌تر بی‌توبه به قبر رفتن است.(عنوان الکلام، محمدباقر فشارکی، ص275)

تشبیه انسان‌های عابد تنبل به سگ‌های کوفه

روزی امام علی(ع) به مسجد کوفه وارد شد، دید عده‌ای زانو به بغل گرفته و در گوشه‌ای نشسته‌اند. حضرت پرسید: اینها کیستند؟ گفته شد: مردان حق. حضرت فرمود: به چه دلیل مردان حق هستند؟ پاسخ دادند: از این‌رو که دارای نجابت و عزت نفس هستند، اگر کسی به آنها غذا داد شکر می‌کنند وگرنه صبر می‌کنند و هیچ‌گاه تقاضا نمی‌کنند، و دست گدایی به سوی کسی دراز نمی‌نمایند. امام علی(ع) فرمود: سگ‌های کوفه هم چنین رفتاری دارند. آن‌گاه امام علی(ع) با شلاق آنها را از مسجد بیرون کرد و به آنها فرمود: بروید کار کنید.(پیکار اسلام با اسراف، محمدی اشتهاردی، ص133)

صفات شیعه علی(ع)

امام علی(ع) به نوف بکالی فرمود: ای نوف! آیا می‌دانی شیعه من کیست؟ عرض کرد: نه! به خدا. فرمود: شیعیان من آنانند که لبانشان (از تشنگی روزه‌داری) خشکیده، و شکم‌هایشان (از گرسنگی) به پشت چسبیده است. آنان که پارسایی در رخسارشان پیدا است. پارسایان شب‌اند و شیران روز.(بحارالانوار، ج78، ص28)

چهار خصلت نجات‌دهنده انسان

امام حسن(ع) فرمود: بر امیرالمومنین علی(ع) زمانی وارد شدم که بر اثر ضربت ابن‌ملجم حضرت در حال احتضار بود. بی‌تابی کردم و حضرت به من فرمود: آیا بی‌تابی می‌کنی؟ عرض کردم: با این حالی که از شما می‌بینم چطور بی‌تابی نکنم؟ امام علی(ع) فرمود: آیا چهار خصلت را به تو بیاموزم که اگر آنها را مراعات کنی به نجات دست یابی و اگر آنها را رها کنی هر دو سرای (دنیا و آخرت) را از دست بدهی؟ حضرت فرمود: فرزندم! هیچ ثروتی بالاتر از عقل نیست، و هیچ فقری مثل نادانی نیست، و هیچ تنهایی و وحشتی بدتر از خودپسندی نیست، و هیچ عیشی خوش‌تر از خوش‌خویی نیست.(بحارالانوار، ج75، ص111)

عوامل پیشرفت و انحطاط جامعه

مردی به حضور امیرالمومنین علی(ع) آمد و به‌طور کوتاه این چهار سؤال را مطرح کرد: 1- سنت چیست؟ 2- بدعت چیست؟ 3- جماعت یعنی چه؟ 4- تفرقه چیست؟ امام علی(ع) در پاسخ فرمود: سنت آن روشی است که رسول خدا(ص) آن را انجام داد و از خود به‌جا گذاشت. بدعت آن چیزی است که بعد از رسول خدا(ص) پیدا شده... جماعت را اهل حق به‌پا می‌دارند، و حق‌طلبان در فکر و عمل با جماعت هستند. تفرقه از آنِ باطل‌گرایان است، و منحرفان و حامیان باطل به آن روی می‌آورند.(مشکاهًْ الانوار، محمد طبرسی، ص380)

هفت سؤال کلیدی

شخصی به حضور علی(ع) آمد و عرض کرد: من از فاصله هفتاد فرسخی به حضور شما آمده‌ام برای اینکه هفت سؤال از شما بپرسم. امام علی(ع) فرمود: هرچه می‌خواهی سؤال کن. او گفت:‌ 1- چه چیزی بزرگ‌تر از آسمان است. حضرت فرمود: بهتان و تهمت زدن به انسان. 2- پرسید: چه چیزی وسیع‌تر از زمین‌ها است؟ حضرت فرمود: وسیع‌تر از زمین حق است. 3- پرسید: چه شخصی ضعیف‌تر از یتیم می‌باشد؟ حضرت فرمود: شخص نمام و سخن‌چین 4- پرسید: چه چیزی داغ‌تر و سوزنده‌تر از آتش است؟ حضرت فرمود: حرص. 5- پرسید: چه چیزی سردتر از زمهریر است؟ حضرت فرمود: دست نیاز به سوی بخیل دراز کردن است. 6- پرسید: چه چیزی بی‌نیازتر از دریای پهناور است؟ فرمود: انسان قانع. 7- پرسید: چه چیزی سخت‌تر از سنگ است؟ فرمود: سخت‌تر از سنگ، قلب انسان کافر است.(لئالی الاخبار، محمدنبی تویسرکانی، ج5، ص245)