پرسش:
چه علل و عواملی موجبات تزلزل و یا فروپاشی خانواده‌ها را فراهم می‌آورد؟
پاسخ:
علل و عواملی که موجبات تزلزل و یا فروپاشی خانواده‌ها را فراهم می‌آورد گوناگون و متنوع و گسترده است و همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی خانواده‌ها را در بر می‌گیرد. در این‌جا به نحو اجمال به اهم این علل و اسباب اشاره می کنیم:
1- علت مذهبی و دینی
یکی از مهم‌ترین شرایط ازدواج در اسلام «کفو» بودن، یعنی همسان و همخوان بودن در دین و مذهب است. مسلمان نمی‌تواند با کافر ازدواج کند، و در مورد مذاهب و فرق اسلامی هر چند ازدواج باطل نیست، اما همین تضاد و دوگانگی در مذهب چه بسا منجر به اختلافات و مشاجرات خانوادگی شود و کانون گرم روابط زن و شوهر را به سردی سوق دهد. بنابراین در زندگی مشترک خانوادگی، باید مواضع مشترک در ابعاد دینی و مذهبی وجود داشته باشد تا در مقام اجرا و عمل هماهنگ باشند.
2- علت اجتماعی
زندگی اجتماعی دارای ضوابط و قواعدی است که قبل از ازدواج باید آنها را شناخت و به آنها التزام عملی پیدا کرد. لیاقت و شایستگی انسان در حیات اجتماعی هنگامی که با مسائل و مشکلات زندگی اجتماعی روبرو می‌شود، معلوم و آشکار می‌گردد. اگر زن و شوهر به مرحله‌ای از بلوغ و رشد اجتماعی نرسیده باشند که بتوانند مسائل و مشکلات خودشان را در پرتو آموزه‌های عقلانی و وحیانی اجتماعی، حل و فصل نمایند به طور طبیعی، سکان اداره خانواده آنها در اختیار دیگران قرار گرفته و آنها نیز با ذوق و سلیقه خودشان ارائه طریق کرده و هدایت آنها را به‌عهده می‌گیرند که در این شرایط خانواده در میان انبوهی از چالش‌های حل نشده زندگی قرار گرفته و هر روز بر عمق اختلافات و مشکلات خانوادگی و تزلزل و حتی فروپاشی افزوده خواهد شد!
3- علت سیاسی
اگر طرز فکر یک خانواده در مسائل سیاسی واحد و هم‌سنخ نباشد، چه بسا این اختلافات منجر به درگیری و مناقشات بی‌حاصل گردیده و منجر به از هم پاشیدگی خانواده گردد!
4- علت فرهنگی
هر جامعه و کشوری فرهنگ خاص خود را داشته که با فرهنگ جوامع دیگر متفاوت و گاهی متباین است. اگر زن و شوهری در هنگام ازدواج علاوه بر هم‌کفو بودن در مسائل مذهبی، سیاسی و اجتماعی در مسائل فرهنگی هم، با یکدیگر سنخیت داشته باشند یعنی طرز فکرها و رویکردهایشان از امور و حوادث و آداب و رسوم و خلقیات و ارزش‌های مورد پسندشان شبیه به هم باشند، در این شرایط طبیعی است که کانون خانواده با کمترین اختلاف و تنشی همواره گرم باقی خواهد بود. در غیر این صورت اختلافات چه‌بسا منجر به منازعه و یا حتی فروپاشی خانواده خواهد شد!
5- تعصب به آداب و رسوم جاهلانه
التزام و تعصب جاهلانه نسبت به آداب و رسوم قبیله‌ای و فرهنگی، زمینه و بستر اختلافات و درگیری‌ها و تنش‌های خانوادگی را افزایش داده، و چه بسا منجر به فروپاشی و اضمحلال خانواده گردد!
6- علت اقتصادی
ازدواج منشأ اتحاد جسم‌ها و جان‌ها است، اما مسائل اقتصادی و مالی را نمی‌توان نادیده گرفت. چه بسیار اختلافات و درگیری‌های خانوادگی در اثر مشکلات اقتصادی و مالی پدید آمده و آرامش و سکون خانواده‌ها را بر هم زده است! آفت فقر خطر بزرگی برای درگیری‌ها و حتی فروپاشی خانواده‌ها است که امام علی(ع) می‌فرماید: «الفقر الموت الاکبر» فقر مرگ بزرگی است.
7- علت زیستی و غریزی
ناتوانی‌های زیستی و غریزی یکی دیگر از عوامل اختلاف‌زا و تنش‌آفرین در خانواده‌ها بوده زیرا طرفین در این شرایط قادر به ارضای طبیعی یکدیگر نبوده و در نهایت منجر به فروپاشی خانواده‌ها خواهد شد!
8- علت روانی و عاطفی
اختلافات، درگیری‌ها و تنش‌های خانوادگی گاهی منشأ روانی و عاطفی دارد. عدم سلامت فکری و روانی، وجود حسادت‌ها و بدگمانی‌ها و حساسیت‌های افراطی و... مایه تزلزل و یا فروپاشی خانواده‌ها خواهد شد!